Morgunblaðið - 12.08.2021, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Í byrjun vik-
unnar var til-
kynnt um
tengdar ákvarð-
anir Bandaríkj-
anna, Bretlands og
Kanada gegn yfir-
völdum í Hvíta-
Rússlandi. Stjórnin í Minsk
hefur dregið að sér athygli að
undanförnu þar sem andóf
gagnvart yfirvöldum hefur
aukist svo að þau hafa neyðst
til að sýna sitt rétta andlit opin-
berlega. Þá blasti við að hafa
þarf meira fyrir því en á unda-
förnum áratugum að knýja al-
menning til að kyngja ofríkinu.
Nú er það ekki svo, að tök og
aðferðir núverandi forseta
landsins hafi breyst í megin-
atriðum frá því að hann var
fyrst „kosinn“ til síns embætt-
is. Það má reyndar halda því
fram að forsetinn hafi tryggt
ákveðinn „stöðugleika“ með
þekktum vinnubrögðum, þótt
ekki hafi það verið sá þáttur
stöðugleika sem frjálsar þjóðir
sækjast almennt eftir.
Lúkasjenkó var fyrst kjörinn
forseti fyrir senn 27 árum og
einnig hefur hann blásið til
þjóðaratkvæðis til að breyta að
nokkru stjórnmálalegri um-
gjörð landsins. Þær atkvæða-
greiðslur hafa verið umdeildar,
ekki einungis vegna efnisins,
heldur hvernig að þeim var
staðið, og hafa eftirlitsmenn og
einstök ríki iðulega lýst
áhyggjum vegna þess. Þegar
pólitísk átök á milli Rússlands
og Úkraínu fóru vaxandi uns í
bardaga sló fékk Hvíta-
Rússland um hríð stöðu vett-
vangs þar sem talsmenn Pútíns
og valdamenn ESB-ríkja gátu
ræðst við á „hlutlausum“ vett-
vangi. Þótt ýmsir telji víst að
forseti Hvíta-Rússlands muni
ekki halda völdum í Minsk
mjög lengi, kippi Pútín forseti
að sér verndarhendi sinni, er
hitt jafnrétt að stundum hefur
kastast nokkuð í kekki á milli
þessara tveggja á umliðnum
árum.
Pútín og öðrum valdamönn-
um í Rússlandi þykir sem ESB
og Atlantshafsbandalagið hafi
þrengt verulega að sér á liðnum
árum og í upphafi notfært sér
veika stöðu Jeltsíns í framhaldi
af falli múrsins og gjaldþroti
kommúnista. Saka Pútín og
hans menn Bush eldri og
Bandaríkin, og síðar ráðandi
ríki ESB, með nokkrum rétti,
um að hafa gengið á svig við
fyrirheit sín um að tryggja
bæri jafnvægi á milli afla á
þessu svæði og takmarka út-
víkkun Nató og ESB í austur-
átt.
Með hliðsjón af þeirri þróun
og því með hvaða hætti Brussel
ýtti undir „hliðholl öfl“ í Úkra-
ínu í framhaldinu
hafi verið stuðlað
að tortryggni og
öryggisleysi á
svæðinu. Pútín
hefði glatað stöðu
sinni heima fyrir
hefði hann ekki
brugðist við. Viðskiptaþving-
anir, sem fylgdu í kjölfarið,
hafa litlu skilað enn sem komið
er og fáir sjá það fyrir sér að
þær muni breyta miklu, svo
sem varðandi stöðu Krímskaga,
á komandi tímum, og alls ekki á
meðan Pútín ræður því sem
hann vill í Moskvu.
Forsetanum í Kreml þætti
ekki hagfelldara fyrir sig að öfl
undirgefin ESB eða eftir atvik-
um Nató settust að völdum í
Minsk. Þótt starfsbróðirinn þar
sé ekki auðveldur bandamaður
er hann mun betri kostur
Á það er einnig bent, að gæta
þurfi samræmis í ákvörðunum
um stjórnmálalegar þvinganir
og þær forsendur sem gefnar
eru þurfa að standast. Yfirlýs-
ingar sem fylgdu nýjustu
ákvörðunum voru ekki sann-
færandi. Sumir leiðtoganna
sem að þeim stóðu sögðu að
mestu réði skortur á lýðræði og
vernd mannréttinda í Hvíta-
Rússlandi og að gengið væri of
fast gegn mannréttindum þar í
landi. Sama mætti segja um
önnur ríki og þar með talið
mjög öflug, sem tækju slíku
ekki þegjandi. Vesturlönd geta
ekki látið það ráða mestu hvort
vanmáttug smáríki eiga í hlut
eða önnur. Hvar voru riddarar
réttlætisins eftir atburðina í
Hong Kong sem allir vita nú að
engu verður breytt um?
Hitt er á hinn bóginn aug-
ljóst að bregðast þarf hart við
atvikum eins og þeim þegar
farþegaflugvél er tekin á leið
um viðurkennt flugsvæði, þótt
um skamma stund hafi leiðin
legið yfir Hvíta-Rússland. Þá
er vélin neydd til að lenda í
Minsk þegar yfirvöld standast
ekki þá freistingu að koma
klóm sínum í pólitískan and-
stæðing. Sjálfsagt var að
bregðast hart við svo að yfir-
völdunum sem fóru offari yrði
algjörlega ljóst að slíkt yrði
aldrei liðið.
Obama forseti, með Joe Bid-
en sem varaforseta, slakaði
mjög á öllum þvingunum gagn-
vart Kúbu, þótt varla yrðu
merkjanlegar breytingar í
mannréttindamálum þar. Og
það var áberandi hversu mátt-
leysisleg andmæli bárust frá
Washington vegna síðustu at-
burða á Kúbu. Þaðan var ber-
sýnilega einskis að vænta.
Æskilegt er að rækta betur
sambandið við Pútín en gert
hefur verið, þótt það einstigið
sé vissulega vandratað.
Það hrópar því
miður á okkur að
hvorki Evrópa né
Bandaríkin lúta
leiðsögn núna}
Aðgerðir þurfa
að ganga upp
Í
gærmorgun var Bjarni Benediktsson
fjármálaráðherra gestur þeirra Heimis
og Gulla í Bítinu á Bylgjunni. Þar ræddi
hann meðal annars almannatrygg-
ingakerfið. Ummæli hans vöktu undrun
okkar í Flokki fólksins. Augljóst að hann er bú-
inn að skipta um skoðun og virðist nú styðja ým-
is mál sem Flokkur fólksins hefur mælt fyrir ár-
um saman.
Flokkur fólksins hefur ítrekað mælt fyrir
frumvöpum til að bæta almannatryggingakerfið
og draga úr skerðingum. Þar á meðal um afnám
skerðinga ellilífeyris vegna atvinnutekna eldra
fólks. Vegna andstöðu stjórnarflokkanna hefur
það aldrei náð fram að ganga.
Bjarni sagði einmitt um þá hugmynd haustið
2018: „Við eigum að stilla upp frítekjumarkinu
í almannatryggingakerfinu hvað atvinnutekj-
urnar snertir með skynsamlegum hætti. Við
höfum nýlega hækkað frítekjumarkið verulega. Það væri
algjörlega galið að afnema það.“
Í útvarpinu í gær svaraði hann því hins vegar játandi þeg-
ar hann var spurður hvort það kæmi til greina að ellilífeyr-
isþegar ættu að eiga þess kost að vinna án þess að verða fyr-
ir skerðingum vegna atvinnutekna sinna. Þetta þótti sem
sagt galið þegar hann sat í ríkisstjórn og hafði tækifæri til
að breyta kerfinu en kemur nú vel til greina þegar kosn-
ingar eru á næsta leiti.
Eldri borgarar verða fyrir grimmilegum skerðingum
vegna eigin atvinnutekna. Þeir mega vænta þess að missa
70-80% af þeim í skatta og skerðingar.
Þá hefur ríkisstjórnin sett aftur á það ömurlega fjárhags-
lega ofbeldi sem felst í „krónu-á-móti-krónu-
skerðingum“ á hóp eldra fólks. Það furðulegasta
við þá lagasetningu er að ríkisstjórnin og fjár-
málaráðherra voru tilbúin að borga milljónum
meira fyrir að koma skerðingum aftur á en það
hefði kostað að gera það ekki.
Milljóna króna ástæðulaus útgjöld sem ein-
ungis ollu þeim verst settu fjárhagstjóni. Verst
setta eldra fólkið sett á ný í þessar ömurlegu
skerðingar þrátt fyrir að fá 10% minna útborg-
að en lægstu lífeyrislaun almannatrygginga
sem allir vita að eru langt undir framfærsluþörf.
Það yrði fagnaðarefni ef Bjarni Benediktsson
myndi styðja frumvarp Flokks fólksins um af-
nám skerðinga ellilífeyris vegna atvinnutekna
en þetta er ekki í fyrsta skiptið sem formaður
Sjálfstæðisflokksins lofar slíkum breytingum
korter fyrir kosningar.
Bjarni sendi eldri borgurum bréf skömmu
fyrir alþingiskosningarnar 2013 þar sem hann einmitt lofaði
því að Sjálfstæðisflokkurinn myndi afnema tekjutengingu
ellilífeyris. Efndirnar þekkja allir þrátt fyrir að tækifærin
hafi ekki skort enda Sjálfstæðisflokkurinn búinn að vera í
ríkisstjórn sleitulaust síðan.
Öryrkjar mega enn þola skerðingar sem nema 65 aurum
á hverja krónu. Það þrátt fyrir öll loforð um annað sem gef-
in voru fyrir síðustu kosningar.
Flokkur fólksins segir burt með skerðingar, bætum kjör-
in.
Guðmundur
Ingi
Kristinsson
Pistill
Hugljómun Bjarna
Höfundur er þingmaður og þingflokksformaður
Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Rebekka Líf Ingadóttir
rebekka@mbl.is
L
jóst er að ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um að gild-
andi sóttvarnaaðgerðir
verði framlengdar um
tvær vikur mun hafa áhrif á skóla-
hald, sem er að hefjast. Áfram verða
tvö hundruð manna samkomu-
takmarkanir, eins metra regla og
grímuskylda innanhúss þar sem
ekki er hægt að viðhalda fjarlægðar-
mörkum.
Byrjun skólaannar í mennta-
skólum verður því ekki með eðlileg-
um hætti eins og vonast hafði verið
til. Nemendur, sem margir hverjir
eru nú á leið á sitt þriðja og síðasta
ár menntaskólagöngu sinnar, segj-
ast finna fyrir gríðarlegum missi en
fæst þeirra hafa upplifað eitt skólaár
menntaskólagöngunnar þar sem
takmarkanir hafa ekki verið við
völd.
Gríðarlega mikill missir
„Við finnum öll fyrir svo miklu
vonleysi, af því að það héldu ein-
hvern veginn allir að þetta væri búið
og við sem erum á þriðja ári fengj-
um loksins eitt alveg venjulegt
skólaár en það verður greinilega
ekki,“ segir Sólrún Dögg Jósefs-
dóttir, inspector scholae, formaður
nemendafélagsins í Mennta-
skólanum í Reykjavík.
„Við gerðum okkur vonir um að
við gætum haldið til dæmis busaball-
ið okkar á réttum tíma og svoleiðis
en svo náttúrlega er það ekkert inni
í myndinni fyrr en í fyrsta lagi í
október, segir skólastjórn við okkur.
Það er auðvitað rosalegur skellur að
fá hvorki busaballið né busavikuna,
eða jafnvel bara skólasetninguna,
það er mikið um hefðir í MR þannig
að um leið og við missum úr ein-
hverjar svona hátíðlegar hefðir er
það gríðarlega mikill missir.“
Svipuð svör komu frá nemenda-
félagi Verslunarskóla Íslands
(NFVÍ), þar sem nemendur höfðu
vonast eftir eðlilegri byrjun á skóla-
árinu. „Við erum með fullskipulagt
skóladagatal fyrir félagslífið út
skólaárið og erum bara búin að vera
að skipuleggja eins og þetta yrði
venjulegt skólaár en síðan kemur
annað í ljós núna á síðustu vikum,“
segir Kári Freyr Kristinsson, forseti
NFVÍ. Hann bendir á að í svo
stórum skóla sé ómögulegt að hafa
eitthvert félagslíf á meðan viðhafa
þurfi takmarkanir líkar þeim sem
núna eru í gildi. Hann segir að
skipuleggja þurfi fyrstu vikurnar
upp á nýtt með tilliti til þeirra tak-
markana sem áfram verða í gildi, til
dæmis þurfi að skipta upp nýnema-
deginum þar sem um stóran árgang
sé að ræða. „Auðvitað erum við ekki
nógu sátt með þetta en það þýðir í
rauninni ekkert að hengja haus, við
þurfum bara að halda áfram, þetta
er alls ekki skemmtilegt.“
Alls ekki einfalt
Jón Atli Benediktsson, rektor
Háskóla Íslands, segir að skólinn
hafi eins og flestir aðrir vonast til
þess að skólahald yrði með sem eðli-
legustum hætti en unnið verði með
það sem nú er uppi.
„Hins vegar vitum við það að
þetta er ekkert einfalt vegna þess að
það er nú bæði þannig að það er tals-
verður skjálfti í samfélaginu og síð-
an er fólk í sóttkví og lasið, svo það
þarf að beita þeim ráðum að bjóða
upp á þá möguleika að streyma frá
kennslustundum líka og vera með
fjölbreyttari kennsluhætti eftir því
sem þarf. Við leitumst við að vera
með eins eðlilegt skólahald og hægt
er en þetta er alls ekki einfalt.“
Nemendur finni fyrir
ákveðnu vonleysi
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Grímuskylda Nemendur á göngum Menntaskólans við Hamrahlíð.
Í áframhaldandi reglugerð um
sóttvarnaaðgerðir segir að öll
börn á grunnskólaaldri og yngri
séu undanþegin grímuskyldu
með öllu, hvort sem er í skóla-
starfi eða annars staðar. Nem-
endum í framhalds- og háskól-
um ber hins vegar skylda til að
bera grímu þegar húsnæði er
illa loftræst eða ekki er unnt að
tryggja eins metra nálægðar-
takmörkun. Þorsteinn Sæberg,
formaður Skólastjórafélags Ís-
lands, leggur áherslu á að það
þurfi að koma í veg fyrir að
heilu deildunum sé lokað ef upp
komi smit innan veggja skól-
anna og kallar eftir því að
kynntar verði sértækar aðgerðir
til að koma í veg fyrir að heilu
bekkirnir þurfi að fara í sóttkví.
Þórólfur Guðnason sóttvarna-
læknir hefur þá gefið út að
hraðpróf verði ekki staðgengill
sóttkvíar.
Sértækar
aðgerðir
GRÍMUSKYLDA Í FRAM-
HALDS- OG HÁSKÓLUM