Morgunblaðið - 31.08.2021, Blaðsíða 14

SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
I
llkynja æxli og hjarta-
sjúkdómar hafa verið al-
gengustu dánarorsakir Ís-
lendinga um árabil og varð
ekki breyting þar á á síðasta
ári að því er fram kemur í nýrri út-
tekt í Talnabrunni embættis land-
læknis á dánartíðni og dán-
arorsökum árið 2020. Þar kemur
fram að þrátt fyrir að dánartíðni
vegna Alzheimers-sjúkdómsins hafi
aukist á umliðnum áratugum hefur
heldur hægt á þeirri þróun á sein-
ustu tveimur árum og lækkaði dán-
artíðni lítið eitt í fyrra frá árinu á
undan.
Í fyrra létust 2.302 einstaklingar
hér á landi og var fjórðungur látinna
undir sjötugu. Til að fá skýra mynd
yfir lengra tímabil er reiknuð svo-
nefnd aldursstöðluð dánartíðni sem
leiðréttir þann mun sem verður til
vegna ólíkrar aldurssamsetningar
þjóðarinnar frá einum tíma til ann-
ars. Þá kemur í ljós að aldursstöðluð
dánartíðni vegna hjartasjúkdóma
hefur lækkað verulega frá árinu
1996 bæði meðal karla og kvenna.
Lækkun dánartíðni vegna þessara
sjúkdóma meðal karla er ríflega 55%
frá árinu 1996 og 44% meðal kvenna.
Í fyrra var aldursstöðluð dánar-
tíðni vegna illkynja æxla meðal karla
182 á hverja 100 þúsund íbúa en þar
á eftir komu hjartasjúkdómar (157,9
á hverja 100 þúsund íbúa). Benda
höfundar greinarinnar, þau Hildur
Björk Sigbjörnsdóttir og Jón Óskar
Guðlaugsson, á að undanfarna ára-
tugi hafi orðið viðsnúningur á þessu,
því dánartíðni karla var lengi vel
hæst í flokki hjartasjúkdóma en
næsthæst í flokki illkynja æxla. Ald-
ursstöðluð dánartíðni kvenna á 100
þúsund íbúa var hæst í fyrra í flokki
illkynja æxla (149,9) og næsthæst í
flokki hjartasjúkdóma (95,4).
Allt frá árinu 1996 hefur aldurs-
stöðluð dánartíðni vegna krabba-
meina meðal karla lækkað um tæp-
lega 40% en hjá konum um nærri
28% á sama tímabili. Flestir karl-
menn sem létust vegna krabbameina
á seinasta ári, dóu vegna illkynja
æxlis í blöðruhálskirtli og vegna ill-
kynja æxlis í barkakýli, barka,
berkju og lunga. Þá má rekja andlát
flestra kvenna sem létust vegna
krabbameina í fyrra til illkynja æxlis
í barkakýli, barka, berkju og lunga
og til illkynja æxlis í brjósti.
Mikil breyting hefur orðið á dán-
artíðni Alzheimers-sjúkdómsins á
seinustu áratugum en heldur hefur
hægt á þeirri þróun eins og fyrr seg-
ir. Á seinasta ári var aldursstöðluð
dánartíðni vegna Alzheimers-
sjúkdómsins 44,5 á hverja 100 þús-
und íbúa hér á landi, 30,5 hjá körlum
og 51,9 hjá konum.
Fjórðungur látinna í
fyrra undir sjötugu
Dánartíðni vegna illkynjaæxlaoghjartasjúkdóma
Aldursstöðluð dánartíðni 1996-2020
Fjöldi látinna eftir aldursflokkum vegna Covid-19, 2020 og 2021
350
300
250
200
150
100
50
15
10
5
0
30-39 ára 40-49 ára 50-59 ára 60-69 ára 70-79 ára 80-89 ára 90+ ára
2
0
4
6
14
6
1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020
182,0
157,9
149,9
95,4
Dánartíðni árið 2020
1
33andlát alls
9,06
andlát á hverja
100.000 íbúa
Illkynja æxli: Karlar Konur
Hjartasjúkdómar: Karlar Konur
Heimild: Talnabrunnur embættis landlæknis
H
ei
m
ild
:c
ov
id
.is
Í Talnabrunni kemur einnig fram
að eftir fækkun krufninga undan-
farin 15 ár fjölgaði krufningum tals-
vert í fyrra miðað við nokkur fyrri
ár. Voru framkvæmdar 276 krufn-
ingar á látnum einstaklingum með
lögheimili á Íslandi.
Hlutfall réttarkrufninga af fjölda
andláta var 10,8% sem er nærri
þremur prósentustigum hærra en á
árinu á undan.
14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fáeinar vikur
eru til kosn-
inga. Nokk-
uð vantar enn upp á
að línur hafi skýrst
svo að það muni lík-
lega auðvelda kjós-
endum verk sitt í
kjörklefanum. Og
fjarri því er enn að helstu átaka-
línur skeri sig úr og skipti flokk-
um og mönnum í stórar fylk-
ingar. Flokka fjöld og kraðak
einkenna enn aðdraganda kosn-
inganna, þótt þær séu svo
skammt undan. Systursmá-
flokkarnir Samfylking og Við-
reisn, hafa vissulega dregist
þéttar saman en aðrir, en þó er
sá samdráttur um furðu fátt og
lítið.
Flokkarnir tveir eru helstu
burðardýr stjórnarmeirihluta
Dags B. Eggertsssonar, sem
drepið hefur flest í dróma í höf-
uðborginni og sjálfsagt eiga þeir
það sameiginlegt að vilja heyra
sem minnst um það næstu vik-
urnar. En málstaðurinn eini
felst í því að góna í átt að ESB,
báðir tveir með síendurteknum
hótunum um að kasta sjálf-
stæðri mynt, en enginn almenn
umræða snýst um slíkt nú.
Í þessu sambandi er fróðlegt
að horfa til nýlegra skrifa Mer-
vyns Kings, lávarðar og fyrrver-
andi aðalbankastjóra Englands-
banka. Hann hefur bent á að
ákafamenn á meginlandinu, sem
tala fyrir nýjum skrefum í átt að
þéttara sambandi kalla hratt á
hörð viðbrögð almennings. Slík
skref myndu ekki einungis ýta
undir efnahagslegt
öngþveiti, heldur
jafnframt til stjórn-
málalegs uppnáms:
„Myntbandalag
hefur stuðlað að
stríði á milli mið-
stýringarelítu ann-
ars vegar og lýð-
ræðisafla meðal einstakra þjóða
hins vegar. Að ýta undir slíkt er
gríðarlegt hættuspil.“
King lávarður bendir á að
„stærsta efnahagsveldi ESB
hafi staðið frammi fyrir þeim
skelfilegu kostum að skrifa und-
ir innistæðulausa skuldbindingu
til stuðnings sambandinu með
stórbrotnum og óendanlegum
kostnaði fyrir skattgreiðendur,
eða að stíga ella fast á bremsuna
og stöðva þegar tilraunastarf-
semina með myntbandalag í álf-
unni!“
Og hann bætti við: „Eina
færa leiðin til að þjóðir ESB
neyðist ekki lengur til að horfa
beint ofan í hyldjúpan samdrátt,
samfellt vaxandi fjölda-
atvinnuleysi, þar sem hvergi sér
fyrir enda á sligandi böggum
skuldugu þjóðanna, er að leysa
evruna upp!“
Þessi skilaboð geta ekki ljós-
ari verið.
En þessi orð Mervyns Kings
gera það skiljanlegra, að ekki
verður betur séð á könnunum í
augnablikinu en að þýsk stjórn-
mál, sem hafa verið forsenda
stöðugleika í álfunni um ára-
tugaskeið, séu í hreinu uppnámi
um þessar mundir. Það auðveld-
ar ekki ástandið.
Systurflokkarnir
tveir bjóða þjóðinni í
bíltúr með farkosti
þar sem hvert ein-
asta hjól er sprungið}
Flokkar fáránleikans
Alþýðulýðveldið
Norður-
Kórea, þar sem íbú-
arnir hafa fengið að
kynnast sósíalism-
anum áratugum
saman, má nú enn
einu sinni þola matarskort. Í
gegnum tíðina er talið að millj-
ónir hafi fallið úr hungri í land-
inu vegna þessarar helstefnu og
á síðustu mánuðum hefur enn
syrt í álinn. Talið er að stór
hluti þjóðarinnar þjáist af van-
næringu og jafnvel hungri og
ástandið er orðið það slæmt að
yfirvöld hafa látið ríkisútvarp
sitt greina frá því að matvæla-
staðan sé orðin hættuleg.
Meira að segja hinn pattara-
legi Kim Jong-un þykir hafa lát-
ið á sjá og í fágætri umfjöllun
þar í landi um heilsufar leiðtog-
ans ástsæla lýsti einn þegn hans
því í sjónvarpsviðtali að íbúar
landsins væru harmi slegnir og
tárfellandi yfir því hve mjög
hann hefði lagt af.
Það þarf mikið til að stjórn-
völd þessa stærsta fangelsis
veraldar leggi út í slíka áróðurs-
herferð og segir sitt um stöð-
una. En það undarlega er að á
sama tíma ákveða
þau að kveikja á ný
á kjarnaofnum í
kjarnorkuverinu í
Yongbyon þar sem
starfsemi hafði leg-
ið niðri í vel á þriðja
ár.
Með þessu er hætt við að
Norður-Kórea geti aukið við
kjarnorkuvopnabúr sitt og vald-
ið enn frekari ógn í nágrenninu
og jafnvel víðar ef Kim tekst að
hrinda í framkvæmd áformum
um langdrægar kjarnaflaugar.
Eins og Alþjóðakjarnorku-
stofnunin bendir á eru þessi
nýjustu tíðindi af kjarnorku-
brölti Norður-Kóreumanna
mikið áhyggjuefni og brot á
ályktun Sameinuðu þjóðanna.
Vissulega er með ólíkindum að
Kim skuli ekki leita sátta við
umheiminn, láta af kjarnorku-
vígbúnaðinum og einbeita sér
að því að bjarga almenningi í
landinu frá hungurdauða. En ef
til vill eygir hann von í veikleika
Vesturveldanna, einkum
Bandaríkjanna, sem hingað til
hafa reynt að hafa hemil á hon-
um, föður hans og afa. Það
kæmi ekki á óvart.
Í miðjum matvæla-
skorti er áherslan í
Norður-Kóreu á
vopnaframleiðslu}
Kveikt á kjarnaofni
U
ndangengið kjörtímabil hefur
enginn flokkur á Alþingi barist
af eins mikilli einurð og afli fyrir
auknum réttindum öryrkja og
eldra fólks og Flokkur fólksins.
Við höfum lagt fram tugi þingmála sem miða að
því að bjarga almannatryggingaþegum úr fá-
tæktargildrunni sem stjórnvöld hafa búið þeim.
Hugmyndir okkar um að draga úr skerð-
ingum og auka hvata til atvinnuþátttöku hafa
mætt mikilli andstöðu, sérstaklega hjá Sjálf-
stæðisflokknum. Þeir mæltu gegn baráttu-
málum okkar í ræðu og riti og greiddu einnig
atkvæði gegn þeim í þingsal.
Nú korteri í kosningar hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn snarlega skipt um skoðun. Nú þykir
þeim skynsamlegt að draga úr skerðingum í almanna-
tryggingarkerfinu og hvetja til atvinnuþátttöku! Ég vona
að kjósendur falli ekki fyrir þessu gamla útþynnta kosn-
ingabragði. Hver man ekki eftir bréfinu „góða“ sem for-
maður Sjálfstæðisflokksins sendi til allra eldri borgara
skömmu fyrir þingkosningar 2013? Loforð um að hætta að
skerða ellilífeyri vegna atvinnutekna hvarf um leið og at-
kvæðatalningu lauk.
Þeim hefði verið í lófa lagið að styðja frumvarp Flokks
fólksins um afnám skerðinga ellilífeyris vegna atvinnu-
tekna, eða frumvarp Flokks fólksins um að efla atvinnu-
þátttöku öryrkja. En þeir gerðu það ekki. Þvert á móti
fundu þeir því allt til foráttu.
Í Bítinu í gærmorgun heyrði ég í Jóni Gunnarssyni,
þingmanni Sjálfstæðisflokksins. Þar rómaði hann „nýjar“
hugmyndir flokks síns um nýtt lífeyriskerfi. Í
hinu nýja kerfi myndi fólk sem hefði 100.000
kr. í lífeyristekjur fá lífeyristrygginu sem
tryggði þeim t.d. 250.000 kr. á mánuði. Stað-
reyndin er þó sú að fólk með 100.000 kr. í líf-
eyristekjur fær í dag mun meira en 250.000 kr.
á mánuði úr tryggingakerfinu. Svona vel
þekkja sjálfstæðismenn velferðarkerfið sem
þeir hafa að eigin sögn „staðið vörð um“. Nú
skal sem sagt rammgera fátæktargildruna enn
frekar með því að bjóða fátækasta fólkinu að
lifa á 250.000 kr. á mánuði.
Í stjórnarmyndun má áfram gera ráð fyrir að
Sjálfstæðisflokkurinn vilji fría sig allri ábyrgð á
félagsmálaráðuneytinu sem augljóslega er eitur
í þeirra beinum. Úlfar í sauðargæru eru komnir
á atkvæðaveiðar. Við vitum öll að raunveruleg stefna þeirra
er að viðhalda kúgun og fátækt þeirra sem ekki geta borið
hönd fyrir höfuð sér. Það hafa þeir alltaf gert.
Fleiri flokkar eru að reyna að herma eftir baráttumálum
Flokks fólksins og vilja gera þau að sínum. Nú skal dregið
úr skerðingum og fátæku fólki tryggð mannsæmandi lífs-
kjör. Þessir flokkar eiga það flestir sameiginlegt að hafa
setið í ríkisstjórn en ekkert gert þegar þeir höfðu getu til.
Flokkur fólksins mun ekki snúa baki við kjósendum sín-
um að kosningum loknum. Við lögðum fram fleiri þingmál
um hagsmuni aldraðra og öryrkja en nokkur annar flokkur
á síðasta kjörtímabili. Kæri kjósandi, ef þú vilt hjálpa okk-
ur að brjóta múra og bæta kjörin þá seturðu x við F.
Inga Sæland
Pistill
Brjótum múra og bætum kjörin
Höfundur er formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Alls létust 29 einstaklingar vegna Covid-19 hér á landi á seinasta ári og
fjórir hafa látist á yfirstandandi ári vegna sjúkdómsins eða 33 alls frá
upphafi faraldursins. Meirihluti þeirra sem látist hafa af völdum Covid-19
er karlar. Fjöldi dauðsfalla vegna kórónuveirunnar á hverja 100 þúsund
íbúa hér á landi er kominn í 9,06 samkvæmt uppsöfnuðum tölum á covid-
.is, en heildardánartíðnin var 7,9 á hverja 100 þúsund um seinustu ára-
mót. Til samanburðar er dánartíðnin núna 15,22 í Noregi, 142,8 í Svíþjóð,
44,4 í Danmörku og 18,5 í Finnlandi skv. tölum Johns Hopkins-háskólans
yfir dauðsföll af völdum kórónuveirunnar í heiminum. Á covid.is kemur
fram að sex þeirra sem létust voru á tíræðisaldri, 14 voru á níræðisaldri,
sex á áttræðisaldri, fjórir á sjötugsaldri, tveir á sextugsaldri og einn á
fertugsaldri. 0,34% smitaðra hafa látist hér á landi sem er eitt lægsta
hlutfall dauðsfalla af fjölda smitaðra í heiminum skv. Johns Hopkins.
9 dauðsföll á hverja 100 þús.
33 LÁTNIR VEGNA COVID-19 FRÁ UPPHAFI FARALDURSINS