Morgunblaðið - 31.08.2021, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 2021
PON er umboðsaðili
PON Pétur O. Nikulásson ehf.
Melabraut 21, 220 Hafnarfjörður
Sími 580 0110 | pon.is
Við bjóðum alla Jungheinrich eigendur velkomna!
GÆÐI OG ÞJÓNUSTA
Ragnheiður Birgisdóttir
ragnheidurb@mbl.is
„Þarna eru saman komin kvæði sem
ég hef verið að horfa á síðasta ára-
tuginn, sum lengur en önnur. Þau
snúa að því sem við getum kallað
sígild efni; ást, tregi og söknuður,“
segir Tómas R. Einarsson kontra-
bassaleikari um nýja plötu þeirra
Ragnhildar Gísladóttur, Ávarp
undan sænginni.
Þau munu fagna útgáfunni með
tvennum tónleikum, annars vegar á
Jazzhátíð Reykjavíkur í Hörpu
föstudaginn 3. september kl. 20 og
hins vegar í Edinborgarhúsinu á
Ísafirði 9. september kl. 20.30.
Á plötunni er að finna tíu lög Tóm-
asar við kvæði ýmissa skálda. „Ég
velti mjög lengi fyrir mér hvaða
söngvari gæti komið vel út í þessu,
hvernig rödd mig langaði í. Svo var
allsendis óvíst hvort viðkomandi
rödd myndi hafa áhuga á verkefn-
inu.“
Tómas hafði unnið með Ragnhildi
fyrir 27 árum að plötunni Landsýn.
„Þar söng hún fjögur lög fyrir mig
og kom fram á tónleikum og leysti
það vel af hendi eins og allt sem hún
hefur gert á sínum ferli. Hún hefur
dálítið dökkan tón í sinni rödd og
mjög sterkt „klang“, eins og sagt er
á Norðurlöndum, auðþekkjanlegan
raddhljóm.“
„Ég varð snemma dálítið skotinn í
þeirri hugmynd að tala við Ragn-
hildi,“ segir Tómas. Hann hafi því
farið á nokkra tónleika þar sem hún
kom fram. „Ég heyrði mjög skýrt og
greinilega að hún var jafn góð og
hún hafði verið fyrir 27 árum, að við-
bættri þeirri dýpt sem lífsreynslan
gefur. Þannig ég færði það í orð við
hana hvort hún væri til í þetta verk-
efni og hún sló til.“
Yfirburða hljóðfæraleikarar
Tómas fékk síðan til liðs við þau
Ragnhildi þá Ómar Guðjónsson
gítarleikara, Magnús Trygvason
Elíassen trommuleikara og Davíð
Þór Jónsson píanó- og hammond-
leikara. „Eitt af því sem gerir það að
verkum að þetta tókst með ágætum
var það að þessir samstarfsfélagar,
Davíð og Ómar, hafa spilað með mér
í sextán ár og þekkja minn stíl,
hvernig ég spila og vita líka hvers ég
óska frá þeim og það er bara ofboðs-
lega gott að hafa með sér menn sem
lesa mann svona fullkomlega og eru
hvor um sig yfirburða hljóðfæraleik-
arar. Það sama gildir um Magnús
Trygvason trommara sem spilar á
helmingnum af öllum plötum sem
eru hljóðritaðar á Íslandi núna. Það
er ótrúleg gæfa að hafa tekist að
stefna þessu fólki saman.“
Ljóðin sem Tómas hefur valið á
plötuna og samið tónlist við eru úr
ýmsum áttum en eru allt ljóð sem
hafa fylgt honum í dágóðan tíma.
„Það er nú nokkuð augljóst að ég
er sæmilega kunnugur kveðskap
Kristínar Svövu, dóttur minnar, og
titillagið „Ávarp undan sænginni“,
sem er úr hennar fyrstu bók, Blót-
gælum, hitti afskaplega vel á mig.
Þessi tilfinning að vakna og spyrja
sig: „Er þetta eitthvað að skána?
Kemst ég fram úr núna? Tekur þessi
dagur betur á móti mér en dagurinn
í gær og dagurinn í fyrradag og dag-
urinn þar á undan?“ Ég gerði langt
og snúið lag við þetta kvæði en ég
fann að það var of flókin nálgun og
setti þetta í salt í áratug. Svo kvikn-
aði þetta fyrir svona tveimur árum.
Þetta er mikið textamagn og það er
það sem flækti málin. Í staðinn fyrir
að tónsetja hvert einasta atkvæði þá
hafði ég talkafla. Þá fannst mér að
lagið kviknaði.“
Kristín Svava á annað ljóð á plöt-
unni sem Tómas segir fjalla um eig-
ingirni ástarinnar. Það ber titilinn
„Skítt með það, förum heim til mín“.
Að vita ekki hvert mann rekur
Tvö kvæði á plötunni eru eftir
Halldór Laxness. „Ég segi ekki að
ég kunni Kvæðakver hans utan að
en ég er ansi kunnugur því og hef
legið yfir því í hálfa öld. Það hafa
margir kastað sér á þessa mjóslegnu
ljóðabók Halldórs og líklega búið að
gera svona fimm lög við hvert ein-
asta kvæði. Ég hef gert allnokkur
lög við kvæði úr bókinni en ég var
ekki alveg búinn.“ Í þetta sinn urðu
fyrir valinu „Þú kysstir mína hönd“
og „Stríðið“, ort í orðastað Bjarts í
Sumarhúsum.
„Annar gamall kunningi, ef svo
má segja, er Steinn Steinarr.“ Tóm-
as segir frá því að fyrir hálfri öld hafi
hver sá sem settist upp á svið með
gítar í hönd byrjað á því að segjast
ætla að flytja nokkur lög sem hann
hefði gert við ljóð eftir Stein Stein-
arr. „Það voru allir að heyja sér ljóð
Steins Steinars í sín lög. Ég er býsna
kunnugur ljóðasafni Steins en
enduruppgötvaði núna kvæði sem
heitir „Myndlaus“. Á plötu Tómasar
ber það þó titilinn „Ó, þú og ég“ sem
er upphafslína kvæðisins.
Sveinbjörn I. Baldvinsson, sem er
gamall spilafélagi Tómasar, ljóð-
skáld og handritshöfundur, á einn
texta á plötunni. Tómas segir það
óskaplega fallegt ástarkvæði sem
beri titilinn „Lending“ og sé um þá
tilfinningu að vera á floti og vita ekki
hvert mann rekur.
Annað ástarkvæði sem finna má á
plötunni er „Hvenær sé ég þig
næst?“ eftir Lindu Vilhjálmsdóttur.
„Þetta er hluti af ljóðabálki eftir
Lindu. Ég var sérstaklega skotinn í
þessari síðu. Þar ákvað ég að hafa
bara kontrabassa og trommur undir,
til að fá aðeins öðruvísi hljóm.“
Tómas valdi einnig brot úr
„Næturljóði“, kvæði í sex hlutum,
eftir Ingibjörgu Haraldsdóttur sem
var mikil vinkona Tómasar. Ein lína
úr því hafði lifað lengi með honum:
„Eina glaða nótt“. „Ég kíkti á þetta
aftur og fann hvað þetta var sterkt.
Þetta er ort um þá tilfinningu þegar
aldurinn færist yfir og maður veit
ekki hversu lengi maður heldur
heilsu sinni eða vitund. Aldur eða
veikindi geta ógnað öllu. En hún
biður þarna um „eina logandi
stjörnu“, „eina glaða nótt“.“
Allar tilvistarspurningarnar
Ljóðið „Þrennt“, eftir Sigfús
Daðason er eina ljóðið á plötunni
sem Tómas segist kunna utan að og
fer hann með línurnar fimm sem
hann segir innihalda allar tilvistar-
spurningarnar: „Ég skil ekki upp-
hafið / ég skil ekki ástina / ég skil
ekki dauðann. / Óverðskuldað / er
þetta þrennt.“ Þannig líður mér
gagnvart eilífðarmálunum og þetta
kvæði Sigfúsar hitti óskaplega vel á
mig þegar ég las það fyrst. Það var
hins vegar ekki augljóst að búa til
lag við þetta ljóð. Þetta er ekkert
sérstaklega sönglegur texti, er held
ég óhætt að segja. Þannig það tók
tíma að landa því svo vel færi en ég
var mjög ánægður með útkomuna.“
Tómas á sjálfur textann við loka-
lagið „Ég sakna þín“. „Það er til
dóttur minnar sem lést af slysförum
fyrir ellefu árum.
Mörg af þessum kvæðum hafa elt
mig í langan tíma en ég var ekki bú-
inn að finna leiðina að lögunum en
nú er það komið.“ Tómas segir það
mikilvægt að hafa lögin fjölbreytt
því annars geti áheyrandinn sofnað í
miðri plötu.
„Þarna eru tregafullar latín-
ballöður, hægur djassvals og mjúkt
swing, svo eitthvað sé nefnt“. Aðeins
kraftmeiri latínsveifla sé í titillaginu
„Ávarp undan sænginni„ og „Skítt
með það, förum heim til mín“. „Þar
er gefið aðeins í,“ segir Tómas.
„Núna er kominn geisladiskur og
platan er á tónlistarveitum en svo er
von á vínylplötu í október. Fyrsta
lagið mitt kom út á vínylplötu fyrir
fjörutíu árum þannig að nú er ég
kominn hringinn.“
Ljósmynd/Baldur Kristjánsson
Reynslumikil „Ég varð snemma dálítið skotinn í þeirri hugmynd að tala við Ragnhildi,“ segir Tómas R. Einarsson
um upphaf samstarfs þeirra Ragnhildar Gísladóttur. Auðþekkjanlegur tónn hennar passaði nýjum lögum hans vel.
Ótrúleg gæfa að stefna þeim saman
- Tómas R. Einarsson og Ragnhildur Gísladóttir gefa saman út plötuna Ávarp undan sænginni
- Útgáfutónleikar á Jazzhátíð Reykjavíkur - Ný lög Tómasar við ýmis ljóð um ást, trega og söknuð
Alþjóðlegu kvikmyndahátíðinni í
Karlovy Vary (KVIFF) í Tékklandi
lauk um helgina, en hún var haldin í
55. sinn í ár. Á lokadegi hátíðar-
innar hlaut myndin Strahinja Bano-
viæ í leikstjórn Stefans Arsenijeviæ
kristalskúluna; Dietrich Brügge-
mann var verðlaunaður fyrir leik-
stjórn sína á myndinni Nö og verð-
launuð fyrir bestan leik voru
leikkonan Éléonore Loiselle í
myndinni Guerres og leikarinn
Ibrahim Koma í myndinni Strahinja
Banoviæ. Sérstök verðlaun forseta
hátíðarinnar komu í ár í hlut banda-
ríska leikarans Ethans Hawke.
„Það er mér mikill heiður að vera
hér með ykkur,“ sagði Hawke þeg-
ar hann tók við viðurkenningunni.
Hawke
heiðraður
á KVIFF
AFP
Gleðistund Ethan Hawke tekur við viðurkenningunni úr hendi Jiri
Bartoska, forseta Alþjóðlegu kvikmyndahátíðarinnar í Karlovy Vary.