Morgunblaðið - 16.09.2021, Blaðsíða 47

Þótt prófessor Jón Svein-
björnsson væri allajafna alvar-
legur í bragði og líkast til ekki
allsendis laus við feimni, þá fór
stór góðvild hans og hugarhlýja í
garð okkar græningjanna ekki
fram hjá neinum og það var með
öllu ómetanlegt að kynnast hon-
um fyrstum manna í V. kennslu-
stofu. Það er sögn, að kennari
geti ekki kennt neitt annað en
sjálfan sig; það, sem hinn vandaði
fræðari glæddi með okkur, hefur
haldið velli til þessa dags.
Framan af kenndi hann
grísku, en þar kom að hann tók að
lesa fyrir guðfræði Nýja testa-
mentisins. Við stöðvuðumst við
hið óviðjafnanlega 20. vers í 1.
kapítula Jóhannesarguðspjalls,
þar sem frændi frelsarans og fyr-
irrennari, göfugmennið Jóhannes
skírari Sakaríason, svarar spurn-
ingunni um það hvort hann sé
Kristur. Þessi málsgrein er svo
full alvöru og hátíðleg að engu er
líkara en lesandinn fái að sitja hið
næsta guðspjallamanninum: „kaí
homológesen kaí ouk ernésato,
kaí homológesen hoti Ego ouk
eimi ho Xristos.“ (Og hann játaði
og neitaði ekki, og hann játaði:
„Ekki er ég hinn Smurði.“) Í nýj-
ustu útgáfu Biblíunnar hafa
töfrar þessarar setningar fölnað
nokkuð svo að nú stendur skrifað:
Hann svaraði ótvírætt og játaði:
„Ekki er ég Kristur.“
Í þýðinganefnd Nýja testa-
mentisins sat prófessor Jón um
áratuga skeið. Honum var í mun
að koma merkingu textans á ís-
lenskt mál, sem lesandinn ætti
auðvelt með að skilja og heim-
færa að eigin aðstæðum. Var
hann því mjög mótfallinn hvers
konar „orðabókarþýðingum“ þar
sem orð er þýtt með orði. Þá taldi
hann, að grunnnám í guðfræði
ætti að stefna að því að þjálfa
stúdenta í lestri trúar- og tilvist-
artexta.
Rómverski stjórnmálamaður-
inn og rithöfundurinn Marcús
Túllíus Cicero (106-43 f. Kr.)
komst svo að orði í hinu góðfræga
riti sínu Um ellina: „Sagt er að
Marcús Valeríus Corvínus, sem
varð hundrað ára, hafi á efri ár-
um sinnt ræktun og umbótum á
búgarði sínum.“
Prófessor Jón varð maður
gamall og hélt áhuga sínum og
gagnrýnni hugsun. Hann hafði þá
hamingju að eiga alla ævi heima í
Elliðaárdalnum. Efalítið hefur
eflt hreysti hans eljusemin í trjá-
garðinum, sem faðir hans kom á
laggirnar umhverfis heimilið.
Honum var í blóð borin næm til-
finning fyrir því seiðandi magni,
sem býr í moldinni, og hann gekk
um garðinn á réttnefndum rækt-
unarskóm, teygaði ilminn af
ungri björk og gældi grænum
fingrum við fínlegan börkinn.
Þökk sé Guði fyrir merkan
læriföður. Hann blessi minningu
Jóns Sveinbjörnssonar og verndi
og styrki ástvini hans alla.
Gunnar Björnsson,
pastor emeritus.
Mín fyrstu kynni af Jóni Svein-
björnssyni voru hlýlegt handtak
er hann tók á móti okkur grísk-
unemum á fyrsta misseri í guð-
fræðideild. Heilsaði öllum við
dyrnar, elskulegur í fasi. Reynd-
ist afbragðs grískukennari og
greinin skemmtileg, þó að hebr-
eskan ætti svo eftir að heilla mig
enn meira og verða grunnurinn
að mínu fagi.
Þegar litið er yfir farinn veg þá
er hin langa samleið á eina lund.
Mörkuð af velvild læriföður og
vináttu samkennara. Hann var
ekki mælskastur kennara, styrk-
leiki hans lá á öðrum sviðum.
Hann hvatti nemendur til að
hugsa sjálfstætt, öll kennsla hans
miðaði að því. Hann var jákvæður
og uppbyggilegur.
Jón sótti mikið ráðstefnur og
málþing erlendis og kom alltaf
heim hlaðinn bókum og hug-
myndum. Miðlaði og örvaði til
dáða. Hans helsta fræðasvið voru
biblíuþýðingar. Var aðalþýðandi
N.t., í útgáfunum 1981 og 2007.
Réð mig snemma til verka
tengdra biblíuþýðingum, fyrst
fyrir útgáfuna 1981 og síðar m.a.
að samstarfsverkefni fjögurra
háskólastofnana við gerð Orða-
lykils að Biblíunni (1994). Það var
eitt einkenni Jóns að stuðla að
tengslum fræðigreina. Kynni mín
af biblíufræðasetrinu Tyndale
House í Cambridge og reglulegar
heimsóknir þangað átti ég Jóni að
þakka. Þar hafði hann oft dvalist,
hrifist og vildi að fleiri fengju að
njóta.
„Áhrifajafngildi“ var hugtak
sem lýsti afstöðu Jóns til biblíu-
þýðinga. Markmiðið var að nú-
tímaþýðingar hefðu sömu áhrif
og hinar fornu þýðingar frekar en
að stefnt væri að orðréttum þýð-
ingum. Jón sá til þess að Eugene
A. Nida (1914-2011 ), heimskunn-
ur frumkvöðull málvísindarann-
sókna sem Jón kynnti í kennslu
og notaði, var gerður að heiðurs-
doktor við guðfræðideildina 1986.
Þrátt fyrir hógværð sína gat
Jón verið ákveðinn og fastur fyr-
ir. Ég komst fljótt að því að hann
réð líklega meiru við deildina en
þeir sem hærra og meira töluðu.
Það var eins og stundum væri
stutt í fag föður hans, lögfræðina.
Þegar kom að reglugerðasmíð
var það oft Jón sem samdi text-
ann og útfærði stefnuna. Átti t.d.
stóran þátt í stofnun og uppbygg-
ingu Guðfræðistofnunar 1975.
Eftir að Jón lét af störfum við
HÍ hefur hann helgað sig sínum
sælureit inni í Ártúnsbrekku. Þar
hafði faðir hans byrjað trjárækt á
sínum tíma og Jón sinnti trjánum
vel, hæstu trjánum í Reykjavík.
Grisjaði og nostraði, þekkti orð
Jobsbókar um að „tréð á sér
framtíð“ (Jb 14.7). Þangað var
alltaf gott að koma og Guðrún
kona hans beið með hlaðið köku-
borð.
Jón var húmoristi og léttur í
lund. Saga sem ég hafði heyrt og
rifjaði upp við Jón var á þá leið að
hann prófessorinn hefði verið
kominn hátt upp í eitt hæsta tréð
í garðinum sínum í ákafri grisj-
unarvinnu en óvart sagað af
greinina sem hann sat á og hafn-
að á spítala fyrir vikið! „Meiri
lygin í þér,“ sagði hann skelli-
hlæjandi og bætti við: „En sagan
er góð!“
Fyrir hönd starfsfólks guð-
fræði- og trúarbragðafræðideild-
ar þakka ég Jóni langa og dýr-
mæta þjónustu við guðfræðina.
Guð blessi minningu kærs læri-
meistara, samkennara og vinar
og styrki ástvini hans í sorginni.
Gunnlaugur A. Jónsson.
Við fráfall góðs nágranna og
vinar, Jóns Sveinbjörnssonar,
viljum við þakka honum sam-
fylgdina í hartnær hálfa öld og
kveðja með nokkrum orðum. Raf-
stöðvarhverfið við Elliðaárnar er
samfélag sem tengdi á árum áður
marga íbúa þess vináttuböndum
eins og þeir þekkja sem hér
skrifa. Jón og Guðrún kona hans
eiga snaran þátt í því að svo var.
Um Jón má segja að hann hafi
verið maður sem ræktaði garðinn
sinn í eiginlegri og óeiginlegri
merkinu þess orðs. Starf hans
sem kennari í guðfræðideild Há-
skóla Íslands og vinna hans að
nýrri þýðingu á texta biblíunnar
er mikilsvert framlag til sam-
félags okkar og mun lengi halda á
lofti nafni þeirra sem að því störf-
uðu. Boðskapur og heilræði bibl-
íunnar þarf að vera á tungumáli
hvers tíma og fela í sér skilning á
efninu sem lesandinn nemur,
íhugar og sækir styrk í.
Jón ræktaði einnig garðinn í
bókstaflegri merkingu. Trjálund-
urinn við heimili þeirra Guðrúnar
er einstök smíð og lýsandi um
garðyrkjumanninn. Greniplöntur
sem plantað var af foreldrum
Jóns, þeim Sveinbirni Jónssyni
og Þórunni Bergþórsdóttur, og
ýmsir höfðu efasemdir um, eru
nú þróttmikil og hæstu grenitré í
Reykjavík. Fjölmargar aðrar
trjátegundir vaxa þar einnig og
njóta skjóls og umhirðu garð-
yrkjumannsins. Eljusemi Jóns
við gróðurinn er við brugðið og
hefur haft smitandi áhrif á ná-
granna. Og þessu sinnti hann
meðan stætt var. Rafstöðvar-
hverfið með sinn mikla gróður og
Elliðaárdalurinn í heild er nú orð-
ið að athvarfi fólks til útivistar og
íhugunar í önn dagsins. Það var
öðruvísi umhorfs við rafstöðina
þegar þar var fyrst plantað og
svæðið undirlagt af bresku setu-
liði. Framtak og framsýni í trjá-
og gróðurrækt er veglegur minn-
isvarði um þá sem þar stóðu að
verki og Jón og hans fólk á heiður
skilinn fyrir.
Mannrækt Jóns viljum við
ennfremur þakka. Honum var í
mun að börnum þeirra hjóna
vegnaði vel á lífsleiðinni og hvatti
þau til mennta og að hasla sér völl
hvert á sínu sviði. En hann gerði
fleira því hann var áhugasamur
um vegferð nágranna sinna og
okkar barna. Stuttar heimsóknir
milli bæja og árviss heimboð á
Þorláksmessu var jafn sjálfsagt
eins og að daginn væri farið
lengja. Fyrir tryggð og vináttu
þeirra hjóna, Jóns og Guðrúnar,
viljum við einlæglega þakka.
Við vottum Guðrúnu, börnum
og fjölskyldunni okkar dýpstu
hluttekningu við fráfall góðs ná-
granna og vinar.
Sigríður, Kristján,
Hildur og Magnús.
Hann var einstakur maður í
sinni röð og mikill skóli að kynn-
ast honum.
Við undirbúning á útgáfu Bibl-
íunnar 1981 voru nokkrir guð-
fræðistúdentar kallaðir til að
prófarkalesa textann. Ég vann
við það í tvö sumur og parta úr
tveimur vetrum jafnframt námi.
Gegnum þessa vinnu kynntist ég
Jóni Sveinbjörnssyni prófessor
afar vel. Maður fór með prófark-
irnar að ritum Nýja testament-
isins til hans. Þeir fundir urðu
stundum langir og hann bauð
gjarnan upp á vindil og það var
oft reykt reiðinnar ósköp og rætt
um texta og rýnt í þá gegnum
vindlamökkinn. Svart kaffi
drukkið ómælt. Þetta voru
merkilegar textamenntastundir
og ný sjónarhorn komu iðulega
upp.
Jón var þó ekki maður sem
tróð einhverri sérstakri túlkun
inn á guðfræðistúdentana. Þvert
á móti hafði hann allt opið. Þetta
var hin frjálsa akademía þar sem
menn urðu að færa rök fyrir sín-
um málum. Allt var nefnilega til
skoðunar og það var ýmsum
breytingum háð. En kjarni máls-
ins var að nálgast textana með
ærlegum hætti og ná merkingu
út úr þeim. Hún lá ekki ætíð ljós
fyrir og ef einhver taldi merk-
inguna augljósa þá svaraði hann
gjarnan hugsi á svip: „Það er
spurning.“
Fyrirlestrar byggðust í raun á
samvinnu hans og stúdentanna.
Hann var ekki kominn með nein-
ar lausnir. Og ég man eftir einum
tíma þegar allir voru andlausir í
V. stofu og gátu engu stunið upp
um textann þá stóð hann upp og
gekk út úr stofunni til að viðra
sig. Fleiri fóru á eftir honum. Síð-
an var aftur komið inn og þá hafði
túlkunarstarfsemi heilans vakn-
að örlítið af blundi sínum og
menn gátu farið að pressa text-
ann eins og Jón talaði um.
Í öllu samstarfi við stúdenta
var hann afskaplega hlýr og
hjálplegur maður. Gerði stúdent-
um fljótt ljóst að biblíutexta ætti
að umgangast af virðingu og
væntumþykju. Stúdentar komust
oft að því að margt var flóknara
en þeir héldu og höfðu kannski
tekið sumt í náminu með fullmik-
illi léttúð. Sum jafnvel gripið til
kirkjulegrar bókstafstrúar og
talið hana gulltryggja allt. Ekki
gekk það og prófessorinn hvatti
stúdentana til sjálfstæðrar hugs-
unar og að varast kirkju- og
kredduklafann.
Á vissan hátt var hann ögn
fjarlægur kennari við fyrstu
kynni, ekki laus við hjartnæma
hlédrægni og ekki orðmargur.
Stíll hans var ætíð knappur og
hnitmiðaður. Ekkert óþarfa
skrúð. Hann þoldi enda ekki neitt
tildur og hégóma – hló góðlátlega
að því og fannst stundum nóg um
prestastúss stúdentanna eftir að
þeir tóku vígslu.
Það var gott að sækja Jón
heim í Ártúnsbrekkuna. Þar var
hann kóngur í sínu skógarríki.
Við dr. Gunnlaugur A. Jónsson
gerðum okkur í nokkur ár ferðir í
Brekkuna til Jóns og konu hans,
Guðrúnar. Þau tóku vel á móti
okkur og þar bar margt á góma.
Kirkju, guðfræði og skógrækt.
Iðulega var farið út í skóginn áð-
ur en við kvöddum þau hjón. Jón
gekk á milli trjánna og horfði á
þau eins og vini sína. Strauk
þeim, talaði kannski við þau. Nú
hefur öldungurinn kvatt þau og
sitt fólk saddur lífdaga eftir far-
sælt líf.
Slíkum manni gleymir maður
aldrei.
Blessuð veri minning Jóns
Sveinbjörnssonar.
Hreinn S. Hákonarson.
Jón Sveinbjörnsson var for-
ystumaður í íslenskum guðfræði-
rannsóknum og í kenningum og
túlkunum var hann langt á undan
sinni samtíð. Sem kennari var
hann gagnrýninn á hugmyndir en
um leið opinn og frjálslyndur.
Hann gerði miklar kröfur til
nemenda sinna um gagnrýna og
skapandi hugsun en um leið lagði
hann áherslu á að þeir ynnu
fræðivinnu sem stæðist ýtrustu
kröfur.
Að vera nemandi Jóns var
bæði skemmtilegt og gefandi.
Jón hafði mikinn áhuga á því
hvernig við nemendur hans hugs-
uðum hlutina og hvernig sjónar-
hornum við beittum. Hann var
óþreytandi við að skerpa hugsun
okkar og dýpka þær hugmyndir
sem við lögðum fram. Hann
kenndi okkur að bera okkar eigin
hugmyndir saman við túlkanir
viðurkenndra fræðimanna og
sýndi okkur fram á mikilvægi
þess að rökstyðja mál okkar og
tengja það hugsunum annarra.
Að vera góður rannsakandi var í
huga Jóns að bera virðingu fyrir
eigin hugsun ekki síður en ann-
arra.
Guðfræðin sem Jón kenndi var
þverfagleg grein. Hann kenndi
okkur að sjá guðfræði út frá túlk-
unar- og samskiptafræðum, sál-
fræði, heimspeki og félagsfræði.
Hann kenndi okkur hvernig guð-
fræðin var hluti af heiminum,
hugmyndafræðilegri sögu, dag-
legum samskiptum og félagsleg-
um veruleika á sama hátt og allir
aðrir textar og hugmynda-
straumar. Guðfræðileg hugsun
hans var oft framandi og túlkanir
nýstárlegar en eiga í raun betur
við í fræðaumhverfi nútímans en
fyrir 20 árum.
Með Jóni vann ég meistararit-
gerð um afstæðiskenninguna og
texta Jóhannesarguðspjalls út
frá hugmyndum bókmennta-
fræðinnar. Enginn annar kennari
hefði verið nógu víðsýnn og
frjálslyndur til að leyfa mér að
vinna slíkt rannsóknarverkefni
og vera samferða mér í þeirri
vinnu. Jón var óþreytandi leið-
beinandi og geta hans til að
greina hugsun og aðferðir var
einstök. Hann reyndi aldrei að
þvinga hugsun mína í ákveðinn
farveg heldur hjálpaði mér að sjá
ný sjónarhorn, vera gagnrýnin á
eigin túlkanir og benda mér á
nýjar leiðir. Hann lánaði mér
bækur, benti mér á greinar og
greiddi mér leið að þekkingu er-
lendra og innlendra fræðimanna
sem honum fannst geta hjálpað
mér að hugsa verkefnið áfram.
Aðstoð Jóns var einstök og ást
hans á nýrri þekkingu endalaus.
Að fá að ganga með Jóni í fimm ár
innan guðfræðideildar Háskóla
Íslands var ævintýri sem breytti
hugsun minni til framtíðar. Þá
gjöf fæ ég seint fullþakkað.
Guð blessi minningu einstaks
fræðimanns og kennara.
Inga Sigrún Atladóttir.
MINNINGAR 47
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 2021
Stapahrauni 5, Hafnarfirði
Sími: 565 9775
www.uth.is - uth@uth.is
Frímann
897 2468
Hálfdán
898 5765
Ólöf
898 3075
Kristín
699 0512
Elskulegur sonur okkar, bróðir
og barnabarn,
GUNNAR MÁR BJÖRNSSON,
lést miðvikudaginn 8. september.
Útför hans fer fram frá Seltjarnarneskirkju
mánudaginn 20. september klukkan 13.
Blóm og kransar afþakkaðir, en þeim sem vilja minnast hans er
bent á verkefnið Frú Ragnheiði hjá Rauða krossinum.
Björk Hreinsdóttir Björn G. Aðalsteinsson
Elín Margrét Björnsdóttir
Anna María Björnsdóttir
Anna Björg Agnarsdóttir
Ástkær móðir, tengdamóðir, amma
og langamma,
SIGRÍÐUR KRISTJÁNSDÓTTIR,
Silla,
lést á Mánateigi, Hrafnistu í Reykjavík
5. september.
Útför fór fram í kyrrþey.
Katrín, Jóhanna Kristín, Fjóla Björk,
Guðbjörg Sigríður, Steinþóra og Rúnar Guðmundarbörn
tengdabörn, barnabörn og barnabarnabörn
Elsku besti eiginmaður minn, faðir okkar,
bróðir og sonur,
EYÞÓR MÁR HILMARSSON,
lést á sjúkrahúsinu í Vesterås í Svíþjóð
2. september. Hann verður borinn til grafar
1. október í heimabæ sínum Fagersta.
Louise Hilmarsson
Freja Rebekka Eyþórsdóttir Astrid Sóley Eyþórsdóttir
Alva Sigurbjörg Eyþórsdóttir
Jón Unnar Hilmarsson
Atli Viðar Þorsteinsson Katrín Edda Þorsteinsdóttir
María Anna Þorsteinsdóttir Rúnar Elberg Indriðason
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
VÍGDÖGG BJÖRGVINSDÓTTIR
hjúkrunarfræðingur,
lést á hjúkrunarheimilinu Eir 9. september.
Útför fer fram frá Guðríðarkirkju
þriðjudaginn 21. september klukkan 13.
Sveinn Sæmundsson
Arna Sæmundsdóttir
Stefanía B. Sæmundsdóttir Einar Ásbjörnsson
barnabörn og barnabarnabörn
Þökkum samúð og hlýhug við andlát og
útför elskulegrar eiginkonu minnar, móður,
tengdamóður og ömmu,
ÖNNU GUÐNÝJAR
SIGURBERGSDÓTTUR.
Tómas Símonarson
Valur Tómasson
Sigríður Björg Tómasdóttir Atli Jósefsson
Berglind María Tómasdóttir Sæmundur Ari Halldórsson
og barnabörn