Morgunblaðið - 25.09.2021, Qupperneq 28

AFP
Á förum Kosið verður á morgun um hver muni taka við af Angelu Merkel sem kanslari Þýskalands eftir 16 ára
langa og merka valdatíð. Allt stefnir í að kristilegu flokkarnir muni tapa fylgi og að stjórnarmyndun verði erfið.
SVIÐSLJÓS
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Þjóðverjar munu taka þátt í sögu-
legum þingkosningum á morgun,
sunnudag, en þær boða endalok
valdatíðar Angelu Merkel Þýska-
landskanslara, sem setið hefur í
embættinu í 16 ár, næstlengst á eftir
Helmut Kohl.
Er þetta í fyrsta sinn frá stofnun
Vestur-Þýskalands 1949 sem sitj-
andi kanslari sækist ekki eftir end-
urkjöri, og ríkir því nokkur óvissa
um hvert framhaldið verður fyrir
Þýskaland og Evrópusambandið,
hver sem eftirmaður Merkel verður.
Kosningabaráttan hefur borið
þess merki, þar sem kristilegu flokk-
arnir tveir, CSU í Bæjaralandi og
CDU í hinum sambandslöndunum,
féllu skarpt í könnunum eftir miðjan
júlí, en þá varð Armin Laschet, for-
maður CDU, uppvís að því að hlæja
við minningarathöfn um fórnarlömb
flóðanna í sumar. Það atvik, ásamt
fleiri mismælum og mistökum, varð
til þess að fylgi kristilegu flokkanna
féll úr 29% fylgi niður í um 21% í
byrjun september.
Það stefnir því í versta afhroð
kristilegu flokkanna frá stríðslokum,
einmitt þegar hvað mest þykir undir
í kosningunum. „Allir vita: Ef
Laschet tapar, er arfleifð Merkel
glötuð líka,“ sagði hið borgaralega
blað Die Welt, en flestir stjórn-
málaskýrendur eru á því að verði úr-
slitin á þann veg sem kannanir sýni,
muni kristilegu flokkarnir vart eiga
tilkall til setu við ríkisstjórnar-
borðið, hvað þá kanslaraembættið.
Laschet, sem einnig er forsætis-
ráðherra sambandslandsins Norð-
urrín-Vestfalía er hins vegar vanur
því að ná að snúa töpuðu tafli sér í
vil, og síðustu kannanir fyrir kosn-
ingar benda til þess að kristilegu
flokkarnir séu að rétta úr kútnum,
en þeir mælast nú með 23% fylgi,
einungis tveimur prósentustigum á
eftir helsta keppinauti sínum, Sósíal-
demókrataflokknum SPD.
Kanslaraefni þeirra er hinn 63 ára
Olaf Scholz, fjármálaráðherra og va-
rakanslari, en hann hefur setið fyrir
SPD í þremur af fjórum rík-
isstjórnum Merkels. Þykir Scholz
vera fær stjórnmálamaður, en
kannski heldur litlaus. Að sama
skapi hafa mistök Laschets hjálpað
Scholz að skapa sér þá landsföð-
urlegu ímynd sem mögulegur eft-
irmaður Merkel þarf að hafa.
Græningjar í lykilstöðu
Fylgi SPD hefur verið frekar
stöðugt í kringum 25-26% á und-
anförnum vikum, en bilið á milli sósí-
aldemókrata og kristilegu flokkanna
þykir nú vera innan skekkjumarka.
Græningjar eru síðan líklegastir
til þess að verða þriðji stærsti flokk-
urinn á þingi, en fylgi þeirra í könn-
unum hefur mælst um 16%. Verði
það raunin lenda Græningjar og
Annalena Baerbock, kanslaraefni
þeirra, í lykilstöðu varðandi myndun
nýrrar ríkisstjórnar, þar sem tæp-
lega yrði hægt að ganga fram hjá
flokknum til að tryggja nýrri stjórn
meirihlutafylgi.
Fari kosningarnar á þann veg sem
kannanir benda til, gætu stjórnar-
myndunarviðræður raunar dregist
nokkuð á langinn. Laschet hefur lýst
því yfir að hann muni sækjast eftir
því að mynda ríkisstjórn með Græn-
ingjum og Frjálslyndum demókröt-
um, FDP, en slíkt stjórnarmynstur
er stundum kallað „Jamaíkustjórn“ í
þýskum fjölmiðlum, því litir flokk-
anna þriggja eru einnig í þjóðfána
Jamaíku.
Græningjar hafa hins vegar lýst
því yfir að þeir vilji heldur vinna með
SPD ef kostur er á. Þá kæmi til
greina að taka vinstriflokkinn Die
Linke eða Vinstrið með, en hann er
arftaki austurþýska kommúnista-
flokksins. Slík stjórnarmyndun væri
hins vegar fordæmalaus, þar sem
vinstrimenn hafa m.a. lýst yfir and-
stöðu við veru Þýskalands í Atlants-
hafsbandalaginu. Merkel, sem ólst
upp í Austur-Þýskalandi, hefur því
óspart fordæmt Scholz og SPD sér-
staklega fyrir að útiloka ekki Vinstri
frá stjórnarsetu. Hafði það mögu-
lega áhrif á að Scholz lagði sérstaka
áherslu á stuðning sinn við þátttöku
Þjóðverja í bandalögum vestrænna
þjóða í síðustu leiðtogakappræð-
unum fyrir kosningar, sem fóru
fram í fyrradag.
Umferðarljósin ólíkleg
Annar möguleiki á stjórn án þátt-
töku kristilegu flokkanna er svo-
nefnd „umferðarljósastjórn“ milli
SPD, Græningja og Frjálslyndra
demókrata, en kannanir sýna þá
með um 11% fylgi. Þar gæti þó
strandað á því, að heldur langt er á
milli stefnumála Græningja og FDP.
Christian Lindner, hinn 42 ára gamli
leiðtogi Frjálslyndra, útilokaði til að
mynda fyrr í sumar að flokkur hans
myndi ganga til liðs við ríkisstjórn
undir forystu Græningja.
FDP er gjarnan lýst sem flokki
sem er „hliðhollur viðskiptalífinu“,
og Lindner lýsti því yfir í síðustu
viku í viðtali við Financial Times að
flokkur sinn myndi ekki líða skatta-
hækkanir eða breytingar á skulda-
þaki Þýskalands. „Hver sá sem vill
gera eitthvað annað þarf að leita að
öðrum félaga,“ sagði Lindner.
Í ljósi þess að bæði SPD og Græn-
ingjar hafa lýst yfir vilja á aukinni
fjárfestingu hins opinbera og hærri
skattlagningu gæti það bil reynst
erfitt að brúa, jafnvel þótt Lindner
yrði líklega næsti fjármálaráðherra
Þýskalands ef af „umferðarljósa-
stjórninni“ verður. „Þeir þurfa að
gera okkur rétta boðið,“ sagði Lind-
ner við FT um hvað þyrfti til að
mynda slíka stjórn. „En á þessari
stundu skortir mig ímyndun til að
sjá hvað það boð gæti falið í sér“.
Stjórnarmyndunarviðræður gætu
því dregist verulega á langinn, sama
hvaða kostur verður ofan á. Merkel
gæti því setið í embætti í margar
vikur eða jafnvel mánuði meðan
flokkarnir ráða ráðum sínum. Mer-
kel hefur sjálf gefið lítið upp um
hvað hún hyggist taka sér fyrir
hendur eftir að valdatíðinni lýkur, en
hefur þó sagt að hún sjái fyrir sér að
lesa, og mögulega leggja sig aðeins.
Hver verður arftaki Merkel?
- Sögulegar þingkosningar á morgun í Þýskalandi - Í fyrsta sinn frá 1949 sem sitjandi kanslari er
ekki í framboði - Dregið hefur saman með CDU/CSU og SPD - Stjórnarmyndun gæti reynst erfið
Þessar samsteypustjórnir
munu koma til greina eftir
kosningarnar 26. september,
en þeim eru gefin nöfn eftir
litum stjórnmálaflokkanna.
Þetta eru þeir flokkar sem nú eiga fulltrúa á sambandsþinginu
„Þýskaland“
„RAUTT-RAUTT-GRÆNT“
„UMFERÐARLJÓS“ „JAMAÍKA“
Möguleg stjórnarmynstur í Þýskalandi
Vinstrið
(yst til
vinstri)
SPD
(Sósíal-
demókratar)
Græningjar CDU/CSU
(kristilegu
flokkarnir)
FDP
(Frjálslyndir
demókratar)
AFD
(yst til hægri)
„KENÍA“
28 FRÉTTIR
Erlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 2021
Angela Dorothea Merkel er fædd 17. júlí 1954 í Hamborg í Vestur-
Þýskalandi. Fjölskylda hennar fluttist hins vegar til Austur-Þýskalands
skömmu eftir fæðinguna því að faðir hennar, séra Horst Kassner (1926-
2011), tók við prestakalli í Austur-Berlín. Merkel þótti bera af í rússnesku
og stærðfræði í skóla og lauk hún stúdentsprófi með hæstu mögulegu
einkunn. Hún lauk doktorsprófi í skammtaefnafræði árið 1986 og stund-
aði fræðistörf fram til ársins 1989.
Merkel hóf stjórnmálaþátttöku eftir að Berlínarmúrinn féll, og gekk til
liðs við Kristilega demókrata. Var hún um stund ein af talsmönnum einu
ríkisstjórnar Austur-Þýskalands sem náði völdum í lýðræðislegum kosn-
ingum, en hún ríkti fram að sameiningu Þýskalands.
Merkel náði fyrst kjöri á þýska sambandsþingið árið 1990, og skipaði
Helmut Kohl hana sem ráðherra fyrir málefni kvenna og ungmenna árið
1991. Merkel varð svo umhverfisráðherra árið 1994. Árið 2000 tók hún
við formennsku í CDU, en flokkurinn sat þá utan ríkisstjórnar. Árið 2005
var hún svo skipuð kanslari, og hefur gegnt því embætti síðan. Dragist
stjórnarmyndunarviðræður fram yfir 17. desember nk. verður Merkel sú
sem lengst hefur setið í embætti kanslara frá stríðslokum.
Doktor í skammtaefnafræði
MERKUR FERILL ANGELU MERKEL
Við
Hækk
um
í gleð
inni