Morgunblaðið - 18.11.2021, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Verðbólga er
eitur í bein-
um Þjóð-
verja og er það við-
horf og sú saga sem
er ástæða þess
flestum vel kunn.
Nú standa mál
þannig í ríkjunum
sem mynda ESB að verðbólgu-
mæling sýnir að Þýskaland er
núna með hvaða lakasta stöðu í
þessum efnum. Má rétt ímynda
sér hvernig þýsk þjóð og for-
ysta hennar kann við sig í þeirri
stöðu. Þó þarf ekki að nefna að
verðbólgutölurnar í umræðunni
hefðu ekki þótt tiltökumál hér á
landi í fyrri tíð.
Og það eru fleiri með áhyggj-
ur og ekki að ástæðulausu. Eng-
landsbanki og ríkisstjórn Bret-
lands liggja undir þungri
gagnrýni fyrir það hvernig
haldið hefur verið á verðbólgu-
málum seinustu misserin. Og sé
horft vestur um haf þá eru verð-
bólgutölurnar þar nær því að
vera nálægur óhugnaður en
gamanmál og þarf að fara langa
tíð aftur til að sjá slíka mynd.
Furðulegar fjárhagstillögur
þeirra sem stjórna Joe Biden
eru sannarlega ekki fallnar til
þess að skapa bjartsýni og ró í
landinu.
Umræða er nú á okkar heima-
slóð um nýjustu ákvarðanir
Seðlabankans og rökstuðning
bankans fyrir þeim. Og vantar
lítið upp á það að ýmsir sýnast
hafa misst sig illa vegna þeirra
sjálfsögðu skrefa sem bankinn
steig og var í raun neyddur til
að draga ekki lengur.
Þeim, sem stóðu að gerð
kjarasamninga í síðustu lotu,
hlýtur að vera ljóst og reyndar
orðið það fyrir löngu, að þeir
lifðu í draumalandi eða skamm-
tímaórum, þegar sú leið var
vörðuð, svo ógrund-
uð sem hún var.
Vitað er að þeir
sem búa í sýndar-
heimi af slíku tagi
hrökkva fyrr en síð-
ar upp með ónotum
og geta engum
kennt um nema
sjálfum sér, sem bætir ekki úr.
En það sem verra er að það
verða umbjóðendur þeirra eða
skjólstæðingar, fyrirtækin og
fólkið sem þar starfar, sem
þurfa að fást við afleiðingar af
ákvörðunum sem veikar eða
engar forsendur gátu réttlætt.
Hér á landi voru stigin mun
stærri skref út í ógöngurnar en
gert var annars staðar, einmitt
„í löndunum sem við berum okk-
ur saman við“. Og það þýðir að
samkeppnisstaðan út á við veik-
ist eins og hendi sé veifað, og at-
vinnuleysið er það sem fyrst
drepur á dyr þegar þannig er
staðið að verki. Það gerir svo
vont mun verra þegar ein
stærsta eining þjóðfélagsskip-
unarinnar, sjálf höfuðborg
landsins, birtist um sömu mund-
ir sem vita stjórnlaust fyrir-
bæri, með fjárhagslega stöðu
sína verri en áður hefur sést þar
og undirstöðu framfara, skipu-
lagsmálin, í hreinu uppnámi.
Þegar þetta tvennt er í glóru-
lausu uppnámi í stærsta sveit-
arfélagi landsins verður fátt til
bjargar þar.
Svokallaðir aðilar vinnu-
markaðarins bera sameiginlega
og meira eða minna jafna
ábyrgð á því hversu djarft var
siglt upp í vindinn, þótt engar
spár eða áætlanir réttlættu
slíka för.
Seðlabankanum mætti kenna
um ef hann hefðist ekki að, en
fráleitt er að áfellast hann fyrir
hið gagnstæða.
Það blasir við að
lausatök á næstu
misserum eru ekki
boðlegur kostur
fyrir ríkisstjórnina}
Verðbólga í veirustað
Seint verður sagt
að formaður
Félags eldri borg-
ara, Helgi Pét-
ursson, hafi klapp-
að fyrir nýjum
greiðslukortum Strætó bs., sem
af ókunnum ástæðum heita
Klapp. Formaðurinn benti á það
sem Strætó hafði láðst að
greina frá í kynningu sinni á
nýjunginni, að henni fylgdi 60%
hækkun fargjalda fyrir eldri
borgara.
Þessi óhóflega hækkun far-
gjaldanna er þó fjarri því að
duga til að bjarga rekstri
Strætó því að félagið er rekið
með halla þrátt fyrir háa styrki
frá ríkinu og sveitarfélögunum
sem að því standa. Þessir styrk-
ir námu á fyrri hluta ársins
rúmum þremur milljörðum
króna, eða um fjórum krónum
af hverjum fimm sem skiluðu
sér í kassa fyrirtækisins. Þetta
þýðir með öðrum
orðum að jafnvel
yfirgengileg hækk-
un fargjaldanna
hefur sáralítið að
segja um rekstrar-
lega stöðu Strætó þó að hún
komi illa við pyngju aldraðra.
Þessi gríðarlegi hallarekstur
hlýtur að vera umhugsunarverð
staðreynd þegar á sama tíma
eru uppi áform um að stórauka
kostnaðinn við almennings-
samgöngur án þess að nokkuð
bendi til sérstaks ávinnings,
nema síður sé. Væri ekki nær að
nota eitthvað af þeim viðbótar-
milljörðum sem annars er
áformað að setja í svokallaða
borgarlínu til að halda far-
gjöldum hóflegum innan núver-
andi kerfis? Eða er ætlunin að
fargjöldin hækki enn frekar
með þeim dýra kosti sem
borgarlínan er? Hvaða áhrif
ætli það muni hafa á notkunina?
Hvernig verður far-
gjaldaþróunin ef
borgarlínan kemur?}
Klapp fær ekki klapp
U
ppbygging Landspítala við
Hringbraut er risavaxið verk-
efni sem nú stendur yfir. Bygg-
ing sjúkrahótels við Hring-
braut var einn fyrsti áfanginn í
uppbyggingu nýs Landspítala við Hring-
braut sem var náð á síðasta kjörtímabili, en
starfsemi í húsinu hófst árið 2019. Nú er unn-
ið að byggingu meðferðarkjarna, sem verður
stærsta byggingin í Landspítalaþorpinu og
hjartað í hinum nýju byggingum við Hring-
braut, auk þess sem skóflustunga var nýlega
tekin að nýju rannsóknahúsi og samningur
vegna hönnunar og framkvæmda á nýju bíla-
stæða- og tæknihúsi undirritaður.
Framkvæmdir vegna uppbyggingar þjóð-
arsjúkrahússins okkar, Landspítala við
Hringbraut, marka risastórt og langþráð
skref í eflingu heilbrigðisþjónustu í landinu. Þær munu
gera það að verkum að húsnæði sjúkrahússins mun
standast nútímakröfur og leiða til þess að mögulegt
verður að veita þeim sem leita á sjúkrahúsið hverju
sinni enn betri þjónustu en áður, auk þess sem öll að-
staða fyrir starfsfólk mun batna til muna.
Í upphafi framkvæmda vegna nýs Landspítala var
gerð þarfagreining fyrir húsnæði spítalans. Á síðari
hluta síðasta kjörtímabils var svo tekin ákvörðun um að
uppfæra þá greiningu. Áður en það er gert þurfa for-
sendur slíkrar þarfagreiningar að liggja fyrir. Heil-
brigðisráðuneytið ákvað því að óska eftir liðsinni ráð-
gjafa við að kortleggja forsendur þarfagreiningar
Landspítala og bauð út þjónustu ráðgjafa vegna
framtíðarþjónustu nýs Landspítala í lokuðu útboði eftir
forval. Í framhaldinu var gerður samningur
við alþjóðlega ráðgjafarfyrirtækið McKin-
sey árið 2020, og fyrirtækið vinnur nú að
gerð skýrslu um fjölda þátta sem viðkoma
framtíðarþjónustu nýs Landspítala við
Hringbraut. Með McKinsey starfar stýri-
hópur og tveir undirhópar, þar sem sitja m.a.
fulltrúar nokkurra heilbrigðisstofnana og
fulltrúar frá NLSH, landsráði um mönnun
og menntun í heilbrigðiskerfinu og
tækniþróunarsjóði.
Ráðgjafarfyrirtækinu hefur verið falið að
kanna núverandi hlutverk Landspítala í heil-
brigðiskerfi landsins og setja fram spá um
þá þjónustu sem spítalinn mun þurfa að veita
á næstu 20 árum þegar litið er til þróunar í
mannfjölda, sjúkdómsbyrði, landfræðilegra
þátta og hlutverks sjúkrahússins sem um-
dæmissjúkrahúss. Þá var McKinsey gert að greina hlut-
verk spítalans sem hátæknisjúkrahúss sem og þátt þess
sem háskólasjúkrahúss í rannsóknum og þróun og
menntun heilbrigðisstarfsmanna. Gert er ráð fyrir að
vinnu McKinsey ljúki með skilum á skýrslu um miðjan
desember 2021.
Þessi kortlagning á framtíðarþjónustu Landspítala er
mikilvæg til þess að þjóðarsjúkrahúsið geti sem best
sinnt sínu hlutverki, til að mynda með hliðsjón af hlut-
verki sjúkrahússins samkvæmt heilbrigðisstefnu og
lögum um heilbrigðisþjónustu. Eins og uppbygging
sjúkrahússins sjálfs mun greiningin einnig stuðla að
betri heilbrigðisþjónustu fyrir alla landsmenn.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Framtíðarþjónusta Landspítala
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Þ
ótt stóru laxeldisfyrirtækin á
Vestfjörðum hafi ekki gefið
út hvar þau hyggjast byggja
upp sameiginlegt laxaslát-
urhús og vinnslu virðast öll vötn falla
til Patreksfjarðar í því efni. Fyrir hef-
ur legið að fyrirtækin töldu Flateyri
og Patreksfjörð helst koma til greina
en áhætta við uppbyggingu á Flateyri
dregur úr möguleikum þess staðar
vegna andstöðu eiganda að húsnæði
sem liggur að fasteignum Arctic Fish
á staðnum.
Arnarlax rekur sláturhús og
vinnslu á Bíldudal og slátrar einnig
fyrir hitt stóra laxeldisfyrirtækið, Arc-
tic Fish. Vegna aukins eldis er slát-
urhúsið að verða of lítið og hafa fyrir-
tækin stefnt að því að byggja saman
aðstöðu til slátrunar. Þótt ríkið og
Vesturbyggð séu að fjárfesta verulega
í hafnarmannvirkjum og landfyllingu
á Bíldudal, meðal annars með stækk-
un laxasláturhúss í huga, virðast fyrir-
tækin ekki telja þá staðsetningu hent-
uga.
Knýjandi þörf á stækkun
Sláturhúsið á Bíldudal er rekið á
fullum afköstum og dugar ekki til.
Þannig þurfti Arctic Fish að fá erlent
sláturskip til að létta á kvíum sínum í
Dýrafirði vegna góðs árangurs í eldinu
og til þess að lífmassi þar færi ekki yf-
ir það sem leyfi heimila.
Fyrirtækin fengu vind í seglin
þegar hlutabréf móðurfélaga þeirra
voru skráð í kauphöllinni í Ósló og
mikil eftirspurn var eftir nýjum hlut-
um. Þau lýstu bæði yfir að þau myndu
nota viðbótarfjármagn til að styrkja
innviði, meðal annars vinnslu.
Arnarlax og Arctic Fish gengu
sameiginlega til vinnu við staðarval
enda mikil samlegðaráhrif í rekstr-
inum og virtist Flateyri líta einna best
út. Þar á Arctic Fish land og fasteignir
sem til stóð að rífa til að rýma fyrir
uppbyggingu sláturhúss. Fyrirtækið
ÍS 47 ehf. sem hyggst efla starfsemi
sína í firðinum á húseign sem liggur að
eignum Arctic Fish og þyrfti einnig að
víkja. ÍS 47 og meirihlutaeigandi þess,
Íslensk verðbréf, leggjast eindregið
gegn áformum um uppbyggingu laxa-
sláturhúss á staðnum með þeim rök-
um að slíkur rekstur og tilheyrandi
umsvif myndi ógna hagsmunum og
framtíðaráformum þeirra um eldið.
Þótt húsið sé víkjandi samkvæmt
skipulagi getur Ísafjarðarbær ekki
tryggt nægjanlegt athafnarými fyrir
laxasláturhúsið, að sögn Birgis Gunn-
arssonar bæjarstjóra. Hann segir að
enn sé verið að reyna að vinna í málinu
enda dapurlegt ef mikilvæg atvinnu-
uppbygging strandar á þessu.
Mikil fjárfesting
Ljóst er að þörf fyrir aukna slátr-
un ýtir á stjórnendur laxeldisfyr-
irtækjanna að taka sem fyrst ákvarð-
anir um staðsetningu sameiginlegs
laxasláturhúss til þess að hægt sé að
hefja fyrir alvöru undirbúning að
byggingu aðstöðunnar. Framkvæmdir
þyrftu að hefjast á næsta ári, helst í
vor. Forstjórar fyrirtækjanna veita
engar upplýsingar um málið á þessari
stundu.
Mikil fjárfesting er í laxaslátur-
húsi. Bygging aðstöðu til að slátra 40
til 50 þúsund tonnum af laxi á ári gæti
kostað 5-6 milljarða króna og þyrfti
um 100 starfsmenn þegar vinnslan
verður komin í full afköst.
Birgir Gunnarsson segir mikil-
vægt að laxasláturhús verði byggt á
Vestfjörðum en vinnslan ekki leyst á
annan hátt. Þannig haldist þjónusta
við vaxandi atvinnugrein innan fjórð-
ungsins. Mörg afleidd störf myndu
skapast. Það yrði mikil innspýting fyr-
ir atvinnulífið.
Dregur úr möguleika
á vinnslu á Flateyri
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Pökkun Smá ís er enn settur í kassana, að ósk kaupanda, í sláturhúsi Arn-
arlax. Búið er að kæla fiskinn með ofurkælingu svo óþarft er að ísa mikið.
Verði ákveðið að reisa nýtt laxa-
sláturhús á Patreksfirði stendur
fyrirtækjunum til boða lóð á
Vatneyri þar sem stendur gam-
alt hús sem ýmist er kennt við
Kaldbak eða Straumnes. Sveit-
arfélagið á húsið og hefur því öll
réttindi í sinni hendi. Þá eru
áform um að byggja stórskipa-
kant á því svæði hafnarinnar.
Rebekka Hilmarsdóttir bæjar-
stjóri Vesturbyggðar segir að
beðið sé niðurstöðu í staðarvali
laxeldisfyrirtækjanna.
Uppbygging sláturhúss á Pat-
reksfirði myndi hafa mikil áhrif
þar en Rebekka minnir á að það
myndi einnig hafa neikvæð áhrif
á Bíldudal þar sem slátrunin fer
fram nú. Sömu sögu væri að
segja ef slátrunin færi annað.
Hún segir að unnið sé að við-
auka við innviðagreiningu til að
hægt sé að átta sig á stöðunni á
Bíldudal, ekki síst hvaða mögu-
leikar séu á að nýta þær fram-
kvæmdir sem unnið er að í
höfninni og landfyllingu.
Eiga góða lóð
á Vatneyri
PATREKSFJÖRÐUR