Morgunblaðið - 18.11.2021, Blaðsíða 60

60 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2021
Húðfegrun ehf | Vegmúli 2 | Sími 533 1320 | www.hudfegrun.is
HÚÐ
SLÍPUN
Árangursrík
húðhreinsun
Húðslípun er alhliða húðmeðferð sem
vinnur á óhreinni húð, jafnar áferð og
húðtón og gefur frísklegt yfirbragð.
Tímapantanir í síma 533 1320
Búumyfir 20 ára reynslu í húðmeðferðum -Þitt útlit.Okkar þekking.
• Vinnur burt
unglingabólur
• Hreinsar
óhreina húð
Í
nýjustu skáldsögu sinni gerir
Eiríkur Örn Norðdahl upp ný-
liðna fortíð, bæði sanna og
logna. Eiríkur gefur sjálfum
sér engan afslátt í bókinni og gerir
söguhetjuna jafnvel á köflum óvið-
kunnanlega. Bókin
er beitt samfélags-
ádeila sem veltir
upp spurningum
um útilokun,
skömm og smánun
á tímum þar sem
sumum reynist afar
erfitt að troða öðr-
um um tær.
Saga Eiríks Arnar sjálfs, sem er
viss um að heimsbyggðin öll sé enn að
velta fyrir sér þeirri, reyndar tak-
mörkuðu, hneykslun sem leikrit hans
og síðar skáldsaga Hans Blær olli, er
burðarstykkið í bókinni. Inn í hana
fléttast svo saga sem Eiríkur er að
vinna að um skáldaða landið Arbítreu
og Felix Ibaka. Enn önnur bók tvinn-
ast inn í þetta allt saman, Skrúð lauf-
anna, bókin sem Felix Ibaka les og
telur sig hafa skrifað. Felix, sem þarf
að bera skömm sína í múrsteinum
daglega, er eins og annað sjálf Eiríks
eða spegilmynd hans.
Leikritið, og síðar bókin, Hans
Blær olli jafnvel hneykslun áður en
það kom út en það fjallar um sam-
nefnda aðalpersónu, Hans Blæ, trans
manneskju sem er jafnframt kynsegin
og „einhver hataðasta manneskja
þjóðarinnar“, eins og Eiríkur Örn orð-
aði það sjálfur í viðtali við Ríkis-
útvarpið. Hans Blæ var augljóslega
ætlað að hneyksla og gekk það eftir.
Sögurnar þrjár sem tvinnast saman
í Einlægum Önd eru býsna ólíkar þótt
þær snúi að sama efni. Sagan um Ei-
rík Örn er augljóslega sjálfs-
ævisöguleg, sú af Felix Ibaka gerist í
einhvers konar hliðarveruleika þar
sem lögmálin eru önnur en í okkar
heimi og Skrúð laufanna er meira
eins og fræðirit. Í öllum sögunum er
tekist á við sama umfjöllunarefnið;
hvenær þarf maður að skammast sín
og hvernig, hvenær er komið gott,
hvenær má hinn smánaði snúa aftur,
er hann þess verðugur að snúa nokk-
urn tímann aftur?
„Eða var það kannski alls ekki gjörðin
sem fólki ofbauð heldur hann sjálfur?
Hafði hann kallað skömm yfir sig? Eitt-
hvað sem hann gæti aldrei bætt, held-
ur væri nú alltaf hluti af honum?“
Spurningunum er ekki beinlínis
svarað og þó að sagan sé skrifuð út
frá sjónarhóli Eiríks leyfir hann öðr-
um að setja ofan í við söguhetjuna.
Röskva, kærasta Eiríks, er sterkur
karakter í því samhengi, hún dregur
bæði söguhetjuna og lesandann niður
á jörðina, bendir á að heimurinn sé
ekki að farast þótt einhverjum þyki
Eiríkur hafa misstigið sig.
Afhjúpandi
Sögupersónan Eiríkur er marglaga
persóna, mjög augljóslega breyskur
maður, uppfullur af sjálfum sér og sí-
hugsandi um eigin gjörðir og ágæti
en samt er auðvelt að finna til sam-
kenndar með honum. Aðrar persónur
bókarinnar eru líka nokkuð trúverð-
ugar þó að nemendur Eiríks, sem
eiga stóran þátt í sögunni, séu á köfl-
um örlítið flatar persónur. Það rímar
þó ágætlega við það að lesandinn sér
nemendurna út frá nokkuð takmörk-
uðu sjónarhorni Eiríks sem er afar
tortrygginn í garð nemenda sinna.
Flétta fyrrnefndra þriggja sagna
heppnast mjög vel, þótt Skrúð lauf-
anna sé reyndar í leiðinlegri kant-
inum – eins og hún á eflaust að vera,
og tekst Eiríki auðveldlega að halda
uppi eftirvæntingu lesandans.
Einlægur Önd er einlæg, stundum
sprenghlægileg saga þar sem höf-
undur afhjúpar sjálfan sig, eða ein-
hverja útgáfu af sjálfum sér, og tekst
á við erfiðar spurningar sem eiga
brýnt erindi við samtímann. Sögu-
þráðurinn er spennandi þótt fram-
vindan sé í hægari kantinum og per-
sónurnar sannfærandi. Hvað meira
þarf bók að vera?
Morgunblaðið/Golli
Skáldsaga
Einlægur Örn
bbbbm
Eftir Eirík Örn Norðdahl. Mál og
menning, 2021. Innbundin, 280 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
Skömm Eiríks Arnar
Einlæg „Einlægur Önd er einlæg, stundum sprenghlægileg saga þar sem
höfundur afhjúpar sjálfan sig, eða einhverja útgáfu af sjálfum sér, og tekst á
við erfiðar spurningar sem eiga brýnt erindi við samtímann,“ skrifar rýnir.
K
olbeinsey eftir Bergsvein
Birgisson er saga tveggja
vina, sögumannsins og
æskuvinar hans, sem
saman leggja af stað í ferðalag á
flótta undan hjúkrunarkonunni
ógurlegu, sem þeir félagar uppnefna
Maddam Hríslukvist. Vinurinn, sem
er alltaf kallaður
þunglyndi vin-
urinn, hafði ver-
ið vistaður á
geðdeild en þeg-
ar sögumað-
urinn er settur í
heimsóknar-
bann ákveður
hann að hjálpa
vini sínum að
strjúka af stofn-
uninni. Upphefst þá ferðalag vítt og
breitt um landið.
Bergsveinn stígur hér inn í hefð
ferðasagna, verka þar sem ákveð-
inni framvindu er komið af stað með
því að flytja persónur milli staða.
Þessi ferðalög eru oftar en ekki
táknmynd fyrir innra ferðalag eða
kallast í það minnsta á við þann
þroska sem persónan tekur út á
þessari leið. Það á við um þetta verk,
hér er það hið innra ferðalag sem
allt snýst um.
Ævintýri ferðalanganna eru ýkt
og ótrúverðug sem gefur til kynna
að ferðalagið gerist frekar innra
með sögumanni en í raunheimi.
Verkið fetar þannig stíg á mörkum
ímyndunar og veruleika og þegar
þeir tveir heimar mætast vaknar
verkið til lífsins.
Samspil þessara þriggja persóna,
sögumannsins, vinarins og hjúkr-
unarkonunnar, er það sem gerir
verkið áhugavert. Hvert þeirra virð-
ist fulltrúi ákveðins hluta sjálfs-
myndarinnar sem gerir átökin
þeirra á milli athyglisverð. Lesi
maður verkið með þetta í huga opn-
ar það á ýmsar túlkunarleiðir. Í
átökum þessara persóna er afar
mikið um líkamlegt ofbeldi, sem er
líklega ætlað að vera birtingarmynd
innri átaka, á afar gróteskan hátt.
Það er einn helsti gallinn við
þessa bók hversu mjög manni stend-
ur á sama um persónur bókarinnar
og þar með verður erfitt að halda
einbeitingu og fyllast forvitni um
sögulok. Hefði maður hrifist með
þessum persónum, og viljað standa
með þeim, hefði verkið verið mun
áhrifaríkara.
Þótt hugmyndin að verkinu sé
ágæt er ekki þar með sagt að
lestrarupplifunin sé endilega góð.
Það eru ef til vill einhverjir sem ná
betri tengingu við frásagnarmátann
en það átti ekki við um mig. Framan
af leiddist mér en svo fór að birta til
þegar líða fór á.
Hjúkrunarkonan spyr sögumann-
inn þegar um þrír fjórðu verksins
eru búnir: „Hvar er sagan í þessu
hér? Hvar er afþreyingin?“ Svo höf-
undur virðist að einhverju leyti með-
vitaður um þau áhrif sem verkið hef-
ur á lesandann og stendur með því
vali. En það er því miður ekki nóg að
verkið gangi upp undir lok þess, það
verður að halda athygli manns þang-
að til og ég er ekki viss um að það
takist hér.
Sagan á ágæta spretti hér og þar,
það er til dæmis áhrifarík sena þar
sem trúbador er fenginn til þess að
spila í veislu en er tekið afar illa. Það
er eitt af fyrstu atriðunum sem
varpa ljósi á umfjöllunarefni verks-
ins og gerir lestur þess auðveldari
og hugmyndir þess skiljanlegri.
Þetta er óvenjuleg leið til þess að
nálgast umræðuna um geðræn
vandamál og því ber auðvitað að
fagna að sú umræða fái pláss í skáld-
skap samtímans en ég er ekki sann-
færð um að úrvinnslan í þessu verki
sé nógu vel heppnuð til þess að skila
til lesandans þeim áhugaverðu blæ-
brigðum sem tilraun var gerð til að
miðla. Konseptið er ágætt en fram-
kvæmdin ekki fullnægjandi.
Þá hefði verkið haft gagn af ein-
um prófarkalestri til, sérstaklega
vegna þeirra undarlegu línuskipt-
inga sem finna má á nokkrum stöð-
um og eru truflandi þótt sumar veki
vissulega ákveðna kátínu.
Kolbeinsey ætla ég að útnefna
ólíkindatól jólabókaflóðsins, það er
kynlegur kvistur sem er ekki allur
þar sem hann er séður. Bergsveinn
hefur löngu sannað að hann er snjall
höfundur en að þessu sinni tókst
mér ekki að sjá snilldina í verkinu,
nema kannski þegar það var löngu
orðið of seint.
Ljósmynd/Gulla Yngva
Höfundurinn „Kolbeinsey ætla ég að útnefna ólíkindatól jólabókaflóðsins,
það er kynlegur kvistur sem er ekki allur þar sem hann er séður,“ segir
gagnrýnandi um nýjustu skáldsögu Bergsveins Birgissonar.
Skáldsaga
Kolbeinsey bbbnn
Eftir Bergsvein Birgisson.
Bjartur, 2021. Innbundin, 208 bls.
RAGNHEIÐUR
BIRGISDÓTTIR
BÆKUR
Gróteskur eltinga-
leikur um óræð
lönd sálarinnar