Morgunblaðið - 30.12.2021, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 2021
N Ý F O R M
H Ú S G A G N A V E R S L U N
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
Mikið úrval af HVÍLDARSTÓ
með og án rafmagns lyftibún
Komið og
skoðið úrvalið
Óskum
landsmönnum
farsældar á
nýju ári
Eins og málfars-
ráðunautarmanneskja
RÚV glögglega veit –
og fjölmargar aðrar
manneskjur – er ís-
lenskan afspyrnu karl-
lægt tungumál. Karl-
kynsmálfarið ræður
þar öllum ríkjum þar
sem hin sautján kynin
koma varla við sögu.
Slíkt tungumál ógnar
öllum öðrum kynjum –
og öllum öðrum kynverum sem
ekki eiga samleið með karlkyninu.
Það má glöggt sjá á þessu íslenska
máli hvernig kynjunum er gróflega
mismunað. Það á ekki bara við um
manneskjurnar heldur aðrar dýra-
tegundir – t.d. gripina (þeir grip-
irnir). Lítum bara til þess hvernig
karlkynsmálfarið hefur slegið orða-
eign sinni á helstu nytjadýr sveita-
búskaparins. Þar er talað um þá
hestana, þá hundana, þá kettina, þá
nautgripina, þá grísina. Að vísu
hliðrað til fyrir henni rollunni. Þeg-
ar kemur að lægra settum og fyrir-
litlegum kvikindum dregur hið
karllæga tungumál sig í hlé. Hún
rottan, hún músin, hún flugan, hún
kóngulóin. Þannig mismunar hið
karllæga tungumál kynjunum –
ekki bara kynjum manneskjanna
heldur ekki síður kynjum dýranna.
Allt þar líka upp á „karleskju“.
Þeir göfugu
Nákvæmlega sama viðhorf er svo
uppi þegar kemur að manneskj-
unum. Hátt settar og göfugar
manneskjur eru allar auðkenndar
með karllægum heitum. Allt frá
honum Guði og svo eru það hann
forsetinn, hann ráðherrann, hann
þingmaðurinn, hann dómarinn,
hann læknirinn, hann lögfræðing-
urinn, hann verkfræðingurinn,
hann iðnaðarmaðurinn. Á móti
koma hún sjúkrahjálpin, hún vinnu-
konan, hún þernan, hún gleðikonan,
hún afturgangan, hún skepnan.
Dylst nokkrum lesanda hversu
karllægt þetta íslenska tungumál
er? Hvernig það upphefur karl-
kynið á kostnað allra hinna sextán
kynja (eða eru þau sautján)?
Besti kosturinn í stöðunni
Ef fólk vill ekki hlýða á raddir
þeirra sem vara við þessum karl-
lægu meinsemdum ís-
lensks tungumáls er
enginn annar kostur
eftir en að leita nýs
tungumáls fyrir ís-
lenska þjóð. Vissulega
má reyna smávægileg-
ar breytingar í ætt við
þær sem þegar eru
gengnar í gegn hjá
RÚV. Nota t.d. orðið
„manneskja“ miklu
meira og oftar en gert
er. Tala t.d. um guð-
manneskju, þing-
manneskju, biskupsmanneskju,
forsetamanneskju, dómaramann-
eskju o.s.frv. Vissulega myndi slík
málfarsbreyting sitthvað laga en
ómögulegt er að nota slíkt ein-
kennisorð – hversu gott sem það er
– um aðrar dýrategundir en mann-
eskjudýrategundina. Enginn myndi
t.d. taka sér orðið rottumanneskja í
munn, músamanneskja eða kóngu-
lóarmanneskja. Enda væri þá verið
að ganga gegn manneskjutegund-
inni sjálfri og þar á meðal öllum
hennar sautján kynjum.
Hún hjálpi til
Málfarsráðunautarmanneskja
RÚV, og allar þær sem berjast nú
gegn hinum karllægu orðamynd-
unum íslensks máls, eiga erfitt verk
fyrir höndum. Mestu máli skiptir
að þjóðin sjálf (hún þjóðin) skilji
hvað fyrir þessum manneskjum
vakir og reyni eftir fremsta megni
að veita þeim aðstoð sína. Framtíð
íslensks tungumáls er í húfi. Viljum
við afkarlavæða það – eða munum
við sætta okkur við að þurfa að
gleyma því og snúa okkur að öðru
tungumáli þar sem öll sautján kyn-
in sitja á sömu jafnréttisþúfunni?
Þessa er hollt að minnast á nýju
ári.
Eftir Sighvat
Björgvinsson
»Mestu máli skiptir að
þjóðin sjálf skilji
hvað fyrir þessum
manneskjum vakir og
reyni eftir fremsta
megni að veita þeim að-
stoð. Framtíð íslensks
tungumáls er í húfi.
Sighvatur
Björgvinsson
Höfundur var ritstjóri fyrir hálfri öld.
Karllægt
manneskjumál
Ég hef alltaf undr-
ast það þegar fram-
bjóðendur trana sér
fram hjá flokkum sem
þeir eiga litla málefna-
lega samleið með.
Málefnaskrár og
landsfundarályktanir
sem ítrekaðar hafa
verið hvað eftir annað
af grasrótum viðkom-
andi flokka virðast
ekki í hávegum hafðar hjá sumum
þeim sem þó ætla sér frama hjá
flokkunum, jafnvel oddvitasæti! Og
þegar svo viðkomandi er inntur
nánar eftir málefnalegri afstöðu til
að staðfesta samleið með flokknum
en svörin verða ýmist útúrsnún-
ingur eða hreinlega sneitt hjá að
svara, þá er ljóst að framboðið er á
fölskum forsendum. Frambjóðand-
anum gengur eitthvað allt annað til
en að þjóna kjósendum/grasrót við-
komandi flokks og virða vilja þeirra
og málefnastöðu.
Hildur Björnsdóttir, borgar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins, sækist
nú eftir oddvitasæti flokksins í
borginni. Ég hef lengi haft þann
orðróm í eyrum mínum að Hildur
þessi sé alls ekki með þeim í liði
sem vilja halda Reykjavíkur-
flugvelli óskertum á sínum stað og
því lék mér forvitni á að staðfesta
afstöðu hennar í þessum efnum. Nú
er það staðreynd að afstaða xD í
flugvallarmálinu hefur verið alger-
lega afdráttarlaus eins og staðfest
hefur verið í áraraðir á lands-
fundum flokksins, þ.e. að flugvöll-
urinn skuli látinn í friði á sínum
stað. Auk þess nýtur xD þeirrar
sérstöðu í flokkaflórunni að kjós-
endur hans eru einarðastir allra
kjósenda í þessu máli, með yfir 90%
fylgni með vellinum. Hins vegar á
það vafalaust stóran þátt í lánleysi
flokksins í borgarpólitíkinni mörg
undanfarin kjörtímabil hversu léleg
fylgni forystusauða hans þar hefur
verið við þennan skýra vilja kjós-
enda og grasrótar flokksins. Hér
verður að nefna sérstaklega þau
Hönnu Birnu Krist-
jánsdóttur og Gísla
Martein Baldursson,
sem tóku sér beinlínis
fullt leyfi til að traðka
á landsfundar-
samþykktum flokksins
og töldu sig óbundin af
þeim! Er furða að illa
gangi að vinna traust
kjósenda á ný, til að
tryggja flokknum
fyrra forystuhlutverk
hans í borginni? Þarf
flokkurinn virkilega fleiri Hönnu-
birnur og Gíslamarteina í framvarð-
arsveit sína? Er ekki kominn tími
til að efla trúverðugleika flokksins í
borginni með nýrri forystusveit
sem kjósendur geta treyst til að
framfylgja málefnaskrá sinni?
Víkur nú sögunni aftur að hinni
nýju „vonarstjörnu“ Sjálfstæðis-
flokksins, Hildi Björnsdóttur. Nú á
aðventunni beindi ég til hennar
spurningum um þetta mál á fésbók-
inni. Í fyrstu atrennu eyddi hún
færslu minni af veggnum sínum!
En þar sem ég er þeirrar skoðunar
að frambjóðanda til pólitísks for-
ystuhlutverks eigi ekki að líðast
slík undanbrögð greindi ég frá
þessari framkomu hennar á fésbók-
arvegg mínum, og þá loks fengust
viðbrögð hjá konunni, þar sem hún
sagði: „Sæll Þorkell, gaman að
heyra frá þér. Við sjálfstæðismenn
höfum í landsfundarályktun komið
okkur saman um þá afstöðu að
flugvöllurinn verði áfram í Vatns-
mýri þar til annar jafngóður eða
betri staður hefur fundist. Við þá
niðurstöðu hef ég ekkert að at-
huga.“ Gott svar svo langt sem það
nær en lýsir þó fremur afstöðu
flokksins en hennar eigin svo nú
fýsti mig að kafa aðeins dýpra í
málið með Hildi, m.a. með vísan í
þá staðreynd að hún hafði sett sig
upp á móti þingsályktunartillögu
Njáls Trausta Friðbertssonar og
fimmtán annarra þingmanna úr
flestum þingflokkum, um þjóðar-
atkvæði um framtíð flugvallarins.
Því svaraði hún svona: „Ég er
borgarfulltrúi í Reykjavík, ég
starfa í umboði borgarbúa og fer
með hagsmuni Reykjavíkur. Það
væri sérkennilegt, og hreinlega
andstætt þeim hagsmunum sem
mér ber að gæta í störfum mínum,
ef ég samþykkti að afsala skipu-
lagsvaldi í Vatnsmýrinni frá borg-
inni til annarra.“ Nú komu fleiri
með spurningar til hennar á þess-
um þræði mínum en hún lét ógert
að svara þeim. Ég tók því saman
nokkrar mikilvægar spurningar
sem eftir stóðu, bæði frá mér og
fleirum, í nýjan þráð til þessa nýja
frambjóðanda í oddvitasæti xD í
höfuðborginni okkar, í því skyni að
fá staðfest hver hennar raunveru-
lega afstaða er í þessu máli. En
hún Hildur Björnsdóttir kaus að
eyða þessari færslu minni, eins og
fyrra sinnið! Eftirfarandi spurn-
ingar um Reykjavíkurflugvöll
standa því ósvaraðar af hennar
hálfu:
Telur þú að landsmenn búsettir
utan borgarmarkanna (með vísan í
síðara svar hennar hér að ofan,
innsk.) eigi ekkert að fá að segja
um flugvöllinn, þótt hann sé í eigu
þeirra og hafi mikla þýðingu fyrir
öryggishagsmuni þeirra?
Telur þú að borgin hafi sýnt
ábyrgð gagnvart þessum öryggis-
hagsmunum þjóðarinnar í fram-
göngu sinni þegar neyðarbrautinni
var lokað?
Munt þú sem borgarfulltrúi/
borgarstjóri beita þér fyrir því að
slá skjaldborg um flugvallarsvæðið,
þar með talið veita grið fyrir há-
hýsum á áhrifasvæði vallarins (og
þar með fyrir vindröstum sem af
þeim hljótast, innsk.), meðan hann
er í rekstri?
Munt þú sem borgarfulltrúi/
borgarstjóri stuðla að áframhald-
andi veru flugvallarins í Vatnsmýri,
fari svo að athuganir leiði ekki í
ljós aðra jafn góða eða betri stað-
setningu fyrir hann?
Þess utan benti ég Hildi á að
sveitarfélög hafa skipulagsskyldu,
með vísan í fyrra svar hennar hér
að ofan, en að „valdið“ væri í raun
hjá ríkinu. Því svaraði hún ekki.
Framboð á fölskum
forsendum
Eftir Þorkel Á. Jó-
hannsson
»Er furða að illa gangi
að vinna traust kjós-
enda á ný, til að tryggja
flokknum fyrra forystu-
hlutverk hans í borg-
inni?
Þorkell Á. Jóhannsson
Höfundur er flugmaður.
Allt um sjávarútveg