Fréttablaðið - 19.02.2022, Blaðsíða 8

Ég gerði skýrslu sem er
metin í topp og átti
ekki að missa vinnuna
fyrir það.
Stefán Einarsson,
áhættuverkfræðingur
Verkfræðingur sem benti
á hættuna af áburðarverk-
smiðju leitar enn réttar síns
eftir starfsmissi. Sprenging
varð í verksmiðjunni áratug
síðar.
kristinnhaukur@frettabladid.is
SAMFÉLAG Stefán Einarsson, doktor í
áhættuverkfræði, hefur í rúm þrjátíu
ár sóst eftir réttlæti vegna uppsagnar
hjá Vinnueftirliti ríkisins. Hann
rannsakaði eldsvoða í Áburðarverk-
smiðju ríkisins í Gufunesi árið 1990
og varaði við mikilli hættu af vetni.
Ellefu árum síðar varð mikil spreng-
ing í verksmiðjunni af völdum vetnis
og var henni lokað.
„Ég hætti ekki fyrr en ég fæ rétt-
læti,“ segir Stefán. Eftir að hann
varaði við hættunni hefur hann
orðið fyrir miklu mótlæti í kerfinu
og skynjað að vera útilokaður frá
f lestum verkefnum, en menntun
hans er nokkuð sérhæfð.
Áburðarverksmiðjan var byggð
árið 1954 og Stefán segir ýmislegt
athugavert við hönnun hennar frá
upphafi. Eldurinn árið 1990 kom
upp í svokallaðri ammoníakskúlu
þegar verið var að landa ammoní-
aki á bryggjunni við verksmiðjuna.
Við löndun úr skipinu brast barki
tengdur við verksmiðjuna en tekin
var ákvörðun um að halda löndun-
inni áfram svo þrýstingur byggðist
upp í kúlunni.
Þá hafði mælir sem gerði viðvart
með hljóði ef ammoníaksstyrkur-
inn væri of mikill verið aftengdur og
tengt fram hjá með plasti. Þetta var
slysagildra.
Blessunarlega urðu ekki slys á
fólki en slysið var rannsakað ítar-
lega og sú rannsókn hefði átt að vera
tækifæri til að lagfæra það sem að
var í verksmiðjunni allri. „Meðferð
vetnis var varasöm í allri verksmiðj-
unni eins og kom í ljós síðar. Það
þurfti að gera úrbætur á vetnis- og
ammoníakshúsunum,“ segir Stefán.
Þá voru aðstæður ekki góðar fyrir
starfsmenn, langar vaktir, mikið ryk
og efnamengun. Sterkar sýrur og
ammoníak sem er hættulegt fyrir
öndunarfærin.
Árið 1991 var skýrsla Stefáns til-
búin en skyndilega breyttist afstaða
yfirmanns hans. „Í apríl tók hann
undir að vetnismálin í verksmiðj-
unni yrðu skoðuð en í maí vildi
hann ljúka ráðningarsamningnum
og þvingaði mig til að skrifa undir
starfslok,“ segir Stefán. Stefán var
knúinn í starfslok, skýrslunni var
stungið í skúffuna og verksmiðjan
hélt áfram að vera slysagildra.
Stefán fékk ekki fast starf og sá
fyrir sér með hlutastörfum, til að
mynda við kennslu hjá Geðhjálp í
þrjú ár. Árið 1994 ákvað hann að
fara aftur í nám til að halda áfram
að mennta sig á sviði áhættuverk-
fræði. Alltaf hafði hann annað
augað á áburðarverksmiðjunni,
sem að lokum sprakk.
Sprengingin kom upp í amm-
oníakshúsinu í október árið 2001.
Vetni hafði safnast upp og líklega
kom neisti úr rafmagnsbúnaði
henni af stað. Aftur var heppni að
enginn slasaðist eða lést, en verk-
smiðjunni var lokað í kjölfarið.
Á starfstíma verksmiðjunnar
urðu tvö banaslys og milli 1990
og 2001 nokkrir hvellir sem hefðu
átt að vera alvarleg viðvörun. Á
þessum áratug urðu breytingar á
stjórn verksmiðjunnar og í lokin
keyptu reynslulausir menn hana.
Verksmiðjan var f lókin og með
mörgum heimatilbúnum plástrum.
Stefán hefur mætt mótlæti þegar
hann hefur leitað réttar síns. Til að
mynda þegar hann kærði uppsögn-
ina til félagsmálaráðuneytisins og
fór með málið til umboðsmanns
Alþingis. Hann segir ríkissak-
sóknara ekki einu sinni hafa
viljað skoða gögnin, sem hafi verið
skoðuð af öðrum verkfræðingum
og standist allar kröfur. „Ég gerði
skýrslu sem er metin í topp og átti
ekki að missa vinnuna fyrir það,“
segir hann. n
Leitað réttlætis í þrjátíu ár
Stefán Einarsson verkfræðingur við áburðarverksmiðjuna í Gufunesi. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI

„POP-UP“ VERSLUNARRÝMI
Á EINUM FJÖLFARNASTA
STAÐ ÍSLANDS!
Isavia auglýsir laus „pop-up“ rekstrarrými á Keflavíkurflugvelli. Rýmin
sem um ræðir bjóða upp á fjölbreyttan rekstur, svo sem sölu á vörum
og veitingum, fræðslu, upplifanir o.fl.
Um er að ræða takmarkað framboð svæða og staðsetninga. Umsóknar-
frestur er til og með 7. mars ef hefja á rekstur sumarið 2022 og samnings-
tími er frá einum til tólf mánaða á tímabilinu apríl 2022 til ársins 2027.
Umsækjendur verða boðaðir í viðtöl eftir þörfum til að fylgja eftir
umsóknum sínum. Við val á viðsemjendum verður horft til þess að aðilar í
tímabundnum rekstri auki við fjölbreytni í þjónustu á svæðinu. Sérstaklega
verður horft til aðila sem geta boðið upp á tengingu við íslenska menningu
ásamt hvers konar upplifun fyrir farþega.
Framundan er mesta uppbyggingarskeið í sögu Keflavíkurflugvallar.
Því fylgja ný og spennandi tækifæri fyrir enn betri flugstöð.
Nánari upplýsingar um forsendur og kröfur er að finna á vefsvæði Isavia,
isavia.is/pop-up.
WWW.ISAVIA . IS/POP-UP
8 Fréttir 19. febrúar 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ