Fréttablaðið - 16.06.2022, Blaðsíða 8

Við höfum lausnir. En
við verðum að grípa til
aðgerða, og það fljótt.
Heimild: AFP, FAO, UNCTAD Mynd: Newscom © GRAPHIC NEWS
Tilraunir til að opna fyrir útutning á úkraínsku hveiti
*Hveiti, bygg, maís, repjufræ og sólblómaolía og -fræ. Byggt á gögnum frá 2020.
Vægi landbúnaðarafurða
Hlutfall heildarinn“utnings á tilgreindum afurðum* (%)
22
5.6
15.1
3.2
3.7
2.6
3
17.4
7.5
9.8
8.9
6
2.1
4.4
1.9
3.6
3.1
Frá Rússlandi
Frá Úkraínu
Tyrkland
Kína
Egyptaland
Indland
Holland
Spánn
Bangladess
Indónesía
Pakistan
Þýskaland
Suður-Kórea
Valdar útutningsafurðir, 2021 (í milljónum tonna)
Hveiti Bygg Maís Sólblómaolía
32.9 4.15.2 3.1
20.0 24.75.6 5.1
Rússland
Úkraína
Sameinuðu þjóðirnar standa í er¡ðum samningaviðræðum við Rússland til að he¢a
út“utning á úkraínskum kornvörum á ný í skugga alþjóðlegrar matvælaöryggiskreppu.
Alþjóðastofnanir vara við því
að allsherjar matvælakreppa
sé í uppsiglingu á heimsvísu.
Truflanir á matvælaflutn­
ingum vegna innrásarinnar í
Úkraínu spili þar saman við
þætti eins og önnur stríðs­
átök, eftirköst kórónaveiru­
faraldursins og uppskerubrest
vegna loftslagsbreytinga.
FÆÐUÖRYGGI Heimurinn stendur
á barmi matvælakreppu sem gæti
orðið sú versta í marga áratugi. „Við
stöndum frammi fyrir fullkomnu
fárviðri sem mun ekki aðeins bitna
á hinum allra fátækustu – heldur
mun það einnig bera ofurliði millj­
ónir fjölskyldna sem hafa hingað til
rétt náð að halda sér á f loti,“ sagði
David Beasley, framkvæmdastjóri
Mat vælaáæt lu nar Sameinuðu
þjóðanna (WFP), á mánudaginn.
„Aðstæðurnar nú eru miklu verri
en í arabíska vorinu árið 2011 og í
matvælaverðkreppunni 2007­2008,
þegar pólitískur órói, uppþot og
mótmæli skóku 48 lönd. Við höfum
þegar séð hvað er að gerast í Indó­
nesíu, Pakistan, Perú og Srí Lanka.
Það er bara toppurinn á ísjakanum.
Við höfum lausnir. En við verðum
að grípa til aðgerða, og það f ljótt.“
Vísitala matvælaverðs sem gefin
er út af Matvæla­ og landbún­
aðarstofnun Sameinuðu þjóðanna
(FAO) náði sögulegu hámarki í
mars síðastliðnum. Nam hún þá
159,7 stigum, sem er það hæsta sem
hefur mælst frá upphafi mælinga á
tíunda áratugnum. Á mánudaginn
gáfu FAO og WFP út viðvörun um
yfirvofandi matvælakreppu vegna
stríðsátaka, loftslagshamfara, eftir­
kasta kórónaveirufaraldursins og
mikillar skuldabyrði almennings.
Hveiti að rotna í gámum
Verðbólga í matvælaverði hefur
ágerst vegna innrásar Rússa í
Úkraínu, sem hefur raskað mat­
vælaframleiðslu og f lutningi mat­
væla. Áður en innrásin hófst hafði
matvælaverð þegar farið hækkandi,
meðal annars vegna f lutningaörð­
ugleika og f löskuhálsa í siglinga­
leiðum í kórónaveirufaraldrinum
og skyndilegrar aukningar eftir­
spurnar við af léttingu sóttvarna­
aðgerða.
Um 30 prósent af útf lutningi á
hveiti á heimsvísu kemur frá Úkra­
ínu og Rússlandi og um 15 prósent
af heimsútflutningi á jurtaolíu. Níu
prósenta hlutur Úkraínu er nánast
alveg útilokaður frá heimsmörkuð­
unum og víða er úkraínsk hveiti­
uppskera að rotna í vöruhúsum, þar
sem ekki er hægt að flytja hana út.
Rússar hafa einnig hægt á útflutn­
ingi frá sínum höfnum, þar sem litið
er á Asovshaf og norðanvert Svarta­
haf sem áhættusvæði. Stríðið hefur
því stuðlað að hækkun hveitiverðs
um allan heim. Hveiti og korn­
vörur eru jafnan f luttar gegnum
Bospórussund frá Svartahafi inn í
Miðjarðarhaf, þaðan sem hægt er
að flytja það til Norður­Afríku eða
til Miðausturlanda gegnum Súes­
skurðinn. Flutningar eftir öðrum
leiðum yrðu bæði seinlegri og dýr­
ari.
Ekki skortur heldur verðlag
Lönd sem flytja inn mikið af hveiti
og korni, til dæmis Egyptaland,
hafa til skamms tíma þurft að leita
annað eftir þessum vörum. Hins
vegar er kornverslun við önnur
lönd jafnan dýrari og hefur auk
þess orðið fyrir áhrifum af lofts­
lagsmálum. Indland er til dæmis
framarlega í heildarhveitiræktun
á heimsvísu, en stjórn Indlands
hefur sett dreifingu hveitiuppskeru
innanlands í forgang, þar sem hluti
uppskerunnar hefur orðið fyrir
skemmdum eftir hitabylgju sem
skall á landið fyrr á árinu.
Luc a Ru sso, la ndbú naða r­
hagfræðingur hjá FAO, sagði við
Al Jazeera í síðustu viku að þetta
kreppuástand væri ekki vegna mat­
vælaskorts, heldur hækkandi verð­
lags. Meðal annars ylli hækkandi
orkuverð því að hjálparstofnanir
gætu ekki komið eins miklum mat
til þeirra sem þarfnast hans fyrir
sama fé og áður. Hins vegar kann
áframhaldandi styrjöld í Úkraínu
brátt  að valda raunverulegum
skorti. „Ef stríðið heldur áfram
verður árið 2023 mjög, mjög hættu­
Óttast matvælakreppu vegna Úkraínustríðsins
Flutningar á
korni frá Ind­
landi hafa að
mestu verið
stöðvaðir vegna
hitabylgjunnar
sem reið yfir
landið í vor.
Margir sam­
verkandi
þættir stuðla
að matvæla­
kreppunni,
ásamt innrás­
inni í Úkraínu.
FRÉTTABLAÐIÐ/
GETTY
Þorgrímur Kári
Snævarr
thorgrimur@
frettabladid.is
FRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 16. júní 2022 FIMMTUDAGUR