Bændablaðið - 28.04.2022, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 28. apríl 20226
Gleðilegt sumar, ágæti lesandi, og
takk fyrir veturinn sem hefur verið á
margan hátt ögrandi og ekki síður
gefandi. Það hefur verið venja í gegnum
árin að Garðyrkjuskólinn bjóði heim á
sumardaginn fyrsta og var svo í ár. En
nú er staðan sú að öllum starfsmönnum
skólans hefur verið sagt upp og framtíð
námsins og starfseminnar óljós.
Ráðherra menntamála hefur sagt að
starfsemin fari undir Fjölbrautaskóla
Suðurlands, en enn er óleyst aðstaða
skólans hvort það verði á forræði
Landbúnaðarháskólans eða FSU. Ég vil
hvetja ráðamenn þjóðarinnar til að höggva
á þennan vandræðalega hnút sem er uppi og
bera hag starfsmenntanámsins fyrir brjósti
svo starfsemi að Reykjum megi vera vagga
umhverfis- og garðyrkjunáms til framtíðar.
Gögn sýna að innflutt matvæli
eru líka að hækka í verði
Á dögunum birtist frétt á miðlum ljósvakans
þar sem rætt var við hagfræðing ASÍ þar
sem talsvert var rætt um verðhækkanir
á matvælum og talað um ofurhækkun
á íslenskum landbúnaðarvörum. Það er
athyglisvert að í fréttinni er fullyrt að „verð
á mjólkurvörum og kjöti hefur hækkað mun
meira en verð á innfluttri matvöru síðastliðið
hálft ár“. Þetta er ekki í fullu samræmi við
það sem kemur fram ef skoðuð eru gögn
yfir verðlagsþróun hjá Hagstofu Íslands.
Matvörur eru að hækka um 4% síðustu 6
mánuði (október 2021–mars 2022). Þar af
er kjöt að hækka um 7,6% og mjólkurvörur
um 3,8%. Hins vegar eru vöruflokkar þar
sem við finnum einkum innfluttar matvörur
að hækka líka. Hér má nefna kaffi, te og
kakó, sem hækkar um 5,3% yfir tímabilið,
og brauð og kornvörur, sem hækka um 5%
yfir tímabilið. Fullyrðingar í fréttinni um að
verð á mjólkurvörum og kjöti hafi hækkað
mun meira en verð á innfluttri matvöru
síðastliðið hálft ár stenst því ekki skoðun.
Það er hins vegar full þörf á því að fylgjast
vel með þróun þessara mála á næstunni, því
miðað við þær fréttir sem nú berast erlendis
frá eru líkur á að matvælaverð muni fara
hækkandi.
Matvælaverð erlendis er líka að hækka
Árið 2021 hækkaði matvælaverð í heiminum
um 28,1% samkvæmt vísitölu matvælaverðs
sem Matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna (FAO) hefur gefið út
frá árinu 1990. Vísitala matvælaverðs hefur
síðan hækkað um 19% það sem af er þessu
ári, að mestu eftir að Rússar réðust inn í
Úkraínu. Þetta eru hækkanir á matvælaverði
sem eiga sér vart fordæmi og er þegar farið
að bitna á fátækari þjóðum heimsins. Því
er spáð að matvælaverð í heiminum haldi
áfram að hækka og að aukinn kostnaður
dragi úr framleiðslunni. Við þessari
þróun þarf að sporna og tryggja það að
landbúnaðarframleiðsla dragist ekki saman.
Frá upphafi árs 2021 hefur matvælaverð
í Evrópu hækkað um 7,3% samkvæmt
gögnum frá Eurostat. Á sama tíma hefur
verð á matvælum á Íslandi hækkað um 5,1%
samkvæmt gögnum frá Hagstofu Íslands.
Hækkun matvælaverðs hér á landi er í
samræmi við þróun sem á sér stað erlendis.
Hver á að framleiða matinn?
Skilaboð ASÍ til bænda voru skýr. Opna þarf
fyrir aukinn innflutning á matvælum og þar
með flytja út störf sem unnin eru hér á landi.
Er hægt annan daginn að berjast fyrir hækkun
launa, sem sannarlega er þörf á, hinn daginn
kalla eftir því að fluttar verði inn matvörur
frá löndum sem greiða lægri laun? Er það sú
samfélagslega ábyrgð sem ASÍ er að boða?
Það er taktlaust að ráðast á innlenda
matvælaframleiðslu sem einhvern
blóraböggul vegna hækkana á matvælaverði
í heiminum. Reyndar má segja að á
síðustu árum hafi bændur tekið á sig
gífurlega kjaraskerðingu í formi lækkaðs
afurðaverðs sem m.a. annars hefur haldið
á móti hækkun matvæla og verðbólgu.
Aðföng í landbúnaði eru að jafnaði að hækka
um 20–30% milli ára. Ef bændum er ekki
tryggð afkoma af sinni frumframleiðslu þá
mun þeirra framleiðsluvilji hverfa. Í heimi
með hækkandi matvælaverði og minnkuðu
framboði þurfum við sem þjóð að ákveða
hver á að framleiða okkar mat og hafa
atvinnu af því.
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í
pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (24. tölublöð) kostar þá kr. 12.200
með vsk. (innheimt í tvennu lagi). Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar
8.000 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Viðvörunarljós blikka nú um allan
heim vegna fyrirsjáanlegs samdráttar í
matvælaframleiðslu. Fæðuöryggi þjóða
er ógnað og víða eru menn farnir að búa
sig undir mögulegan skort á matvælum á
komandi mánuðum og misserum.
Það er ekki bara stríðið í Úkraínu sem
er að leiða til þessa ástands, því áður en
til þess kom var fyrirséð að ört hækkandi
orkuverð t.d. í Evrópu var að leiða til
mikils samdráttar í áburðarframleiðslu.
Stríðið í Úkraínu ýtti enn frekar undir
þann vanda auk þess sem viðskiptabann
á Rússa hefur haft gríðarlegar afleiðingar
m.a. fyrir landbúnaðarframleiðslu í Brasilíu
og víðar. Brasilíumenn hafa ekki fengið
nauðsynlegan áburð og það hefur síðan
aftur áhrif á kjöt- og kornmarkaði heimsins.
Sama staða er uppi í Evrópu og Ameríku.
Við það bætist vandi úkraínskra bænda við
að koma frá sér kornframleiðslu síðasta
árs og fyrirséð óvissa þar í landi vegna
landbúnaðarframleiðslu á þessu ári.
Vaxandi alþjóðavæðing í viðskiptum
hefur síðan leitt til staðbundins vanda víða
um lönd þar sem framleiðsla matvæla og
ýmiss konar iðnvarnings hefur færst til
láglaunalanda. Eftir sitja heilu þjóðirnar
sem búnar eru að leggja niður stóran hluta
af sinni matvæla- og iðnaðarframleiðslu og
stóla á innfluttar vörur sem þegar er orðið
erfitt að fá keyptar.
Þessi þróun er þvert á hvatningu stofnana
Sameinuðu þjóðanna árum saman um að
þjóðir heims tryggi sjálfbærni og sitt eigið
fæðuöryggi. Þessi hvatning hefur ekki verið
sett fram sem einhver hræðsluáróður, heldur
í ljósi síendurtekinnar reynslu af styrjöldum
og margvíslegum náttúruhamförum. Það
liggur fyrir að þegar þjóðir geta ekki lengur
útvegað þegnum sínum mat, þá leiðir það
til upplausnar og flótta fólks í leit að betra
lífsviðurværi.
Það hefur verið lenska sumra stjórn-
mála manna á Íslandi að tala niður áhyggj ur
manna af fæðuöryggi. Þá hafa viðkomandi
gjarnan verið sakaðir um einangrunar-
hyggju, heimóttarlega og gamaldags
þjóðernis hyggju og hræðslu við alþjóðleg
samskipti.
Alþjóðahyggja í viðskiptum og ofur-
áhugi á aðild að Evrópusambandinu er
mjög litaður af sama hugsunarhætti. Skiptir
þá engu þó menn sjái nú svart á hvítu
hrikalegar afleiðingar af gegndarlausri
alþjóðavæðingu þar sem verið er að flytja
vörur heimshorna á milli með gríðarlegri
orku- og hráefnasóun í skjóli misnotkunar
á ódýru vinnuafli. Afar sérkennilegt er því
að hlusta á talsmenn flokka sem að grunni
til kenna sig við baráttu verkalýðs, reka
áróður á þessum fölsku nótum. Að það sé
bara allt í lagi að misnota vinnuafl í öðrum
löndum til að framleiða ódýrar neysluvörur
fyrir Vesturlandabúa. Þá lítur slíkt heldur
ekkert sérlega vel út í öllu talinu um að
draga þurfi úr losun koltvísýrings vegna
hlýnunar loftslags.
Öfgar af öllu tagi, hvort sem þeir fela
í sér skefjalausa alþjóðavæðingu eða
harðsvíraða þjóðernis- og einræðishyggju
geta aldrei leitt til réttlætis í samskiptum
fólks og þjóða. Umburðarlyndi gagnvart
menningu og lífsgildum ólíkra þjóða og
þjóðflokka hlýtur að vera mun farsælla.
Fer ekki best á því að við reynum að
standa sjálf í lappirnar og vera sem mest
sjálfbjarga með fæði, klæði og aðrar
nauðsynjar? Verum ekki sífellt að leita að
viðskiptalegum smugum til að nýta okkur
eymd fólks í öðrum löndum. Byggjum
okkar velmegun fremur á því sem okkar
land og þekking getur gefið af sér. Þannig
ættum við best að geta hjálpa þeim sem
á þurfa að halda og það á okkar eigin
forsendum en þurfum þá ekki að byggja
slíkt á eymd annarra. /HKr.
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Ljósin blikka
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 – Blaðamenn: Guðrún Hulda Pálsdóttir gudrunhulda@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is –
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Sími smáauglýsinga: 563 0300 – Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Í logni á Bíldudal. Rauða húsið með flata þakinu fyrir miðri mynd heitir Sæbakki. Það var byggt af Reinald Kristjánssyni árið 1920, en áður bjó
hann á Kaldá í Önundarfirði. Reinald fæddist árið 1866 í Eyrarhúsum í Tálknafirði og starfaði lengi sem landpóstur og ferðaðist þá með póstinn
frá Ísafirði til Bíldudals, fótgangandi yfir fjöll og firnindi jafnt vetur sem sumar. Þekktar eru tvær bækur Reinalds, „Á sjó og landi“, sem lýsa hans
æviferli, búskap og sjómennsku á árabátum og fleiru. Í seinni bókinni er m.a. fjallað um Skúlamálin á Ísafirði sem Reinald var vitni að. Þar kom
mjög við sögu mikill vinur hans og félagi, Sigurður Jóhannsson frá Hafnardal í Nauteyrarhreppi og bóndi á Gildsbrekku í Súgandafirði. Hann var
iðulega kallaður „Sigurður skurður“. Gerir Reinald góða grein fyrir þeirra vinskap í seinni bókinni, en þeir sórust meira að segja í fóstbræðralag
að fornum sið eftir hörð slagsmál þeirar á milli þar sem hvorugur hafði betur. Voru þeir þá nýkomnir í land á Ísafirði úr róðri á árabát sem þeir
voru hásetar á og hafði rétt náð landi eftir mikla baráttu í vondu veðri. Upphaf slagsmálanna var að þeir voru að reyna að ganga í augun á ungum
stúlkum sem þarna voru að vinna við vöskun á fiskinum sem þeir höfðu komið með í land. Mynd / Hörður Kristjánsson
Hækkanir matvælaverðs í heiminum eiga sér vart fordæmi