Bændablaðið - 28.04.2022, Side 22

Bændablaðið | Fimmtudagur 28. apríl 202222
UTAN ÚR HEIMI
„Garðurinn hans Nemo“:
Neðansjávarbúskapur
við ítalska strönd
Með fjölgun íbúa á heimsvísu
og þá takmörkunum á því landi
sem gefst undir jarðyrkju, hafa
vísindamenn gjarnan augun vel
opin við leit að nútímalegum
leiðum til að stunda slíka iðju.
Landbúnaður stendur einnig
fyrir 70% af ferskvatnsnotkun
heimsins og vatnsstjórnun er þörf
á flestum svæðum í heiminum þar
sem úrkoma er ófullnægjandi eða
breytileg. Vaxandi þrýstingur er
settur á vatnsauðlindir frá iðnaðar-
og þéttbýlissvæðum, sem þýðir
að vatnsskortur fer rísandi og
landbúnaður stendur frammi fyrir
þeirri áskorun að framleiðslan bíði
hnekk af skertri vatnsauðlind.
Garðurinn hans Nemo
Aðstandendur neðansjávargarðs
nokkurs, sem hefur hlotið heitið
„Nemo‘s Garden“ (Garðurinn hans
Nemo) taka með sanni landbúnað
skrefinu lengra, en þeir hafa í nær
tíu ár ár unnið að rannsókn er varðar
ræktun nytjajurta neðansjávar – og
nú sýna niðurstöðurnar jákvæða
þróun sem gæti opnað á frekari yrkju
víðar um heiminn.
Neðansjávarumhverfið er staðsett
hundrað metra frá strandbænum Noli
á ítölsku Rivíerunni og var í fyrstu
hrundið af stað til að kanna hvort
hægt væri að koma á legg landbúnaði
neðansjávar. „Garðurinn“ er
rannsóknarverkefni á vegum
köfunartækjafyrirtækisins Ocean
Reef Group og þróar í raun aðallega
vatnsræktunartækni, sem krefst ekki
jarðvegs, til þess að rækta plöntur í
sex stórum neðansjávarhvelfingum
sem eru staðsettar á milli 5–10 m
undir yfirborði sjávar.
Þessar fljótandi hvelfingar,
sem eru gerðar úr akríl, gegna að
mestu hlutverki sjálfbærs kerfis,
en tekur hver um sig sirka 2000
lítra af lofti og eru festar við
hafsbotninn með köðlum, keðjum
og þartilgerðum skrúfum, þó þær
liggi ekki á botninum heldur eru
á floti. Aðalástæða þess er sú að
rauður litur úr litrófi sólarljóssins
stuðlar að ljóstillífun og vexti flest
allra plantna og ef farið er dýpra en
tíu metra niður í sjóinn er hætta á
skerðingu birtunnar.
Stöðugleiki hitastigs í bland við
skordýralausa ræktun
Samspil hlýrra sólargeisla við kulda
sjávarins viðheldur (plöntuvænum)
raka og hlýju innan hvelfinganna,
en hitastigið innandyra er frá 24 til
32 °C og fylgst er náið með öðrum
aðstæðum, þar á meðal koltvísýrings-
og súrefnismagni. Áhugavert er
að þarna býður umhverfið upp á
stöðugleika í hitastigi sem meðal
annars er erfitt að finna á landi
eða frá vatnsræktunarkerfum eða
gróðurhúsum sem reiða sig á ýmis
hita- og kælikerfi til þess.
Ocean Reef Group fyrirtækið
telur hugmyndina bera þó nokkra
kosti. Til að mynda er ræktun
gróðursins alls óháður veðurfari,
engin sníkju- eða skordýr er að finna
og þá ekki þörf fyrir skordýraeitur.
Sem stendur er teymi fyrirtækisins
enn að rannsaka hvaða tegundir
plantna, þar á meðal grænmeti, henta
best til ræktunar neðansjávar.
Má með sanni segja að þessi
neðansjávarbúskapur falli undir
lífræna ræktun en framleiðsluhættir
slíkrar ræktunar eru byggðir á
alþjóðlegum reglum er skylda
ræktendur til að nota lífrænan áburð,
sáðskipti og lífrænar varnir í stað
hefðbundinna eiturefna
Gengur hratt fyrir sig
Að sögn fyrirtækisins Ocean
Reef Group benda athuganir til
þess að ræktun neðansjávar gangi
að minnsta kosti hraðar fyrir sig
en hliðstæð ræktun á landi og
er markmið verkefnisins þessa
stundina að sjá hvort hagkvæmt og/
eða tæknilega mögulegt sé að planta
fleiri plöntuafbrigðum.
Með það í huga væri áhugavert
ef framtíðin bæri í skauti sér fleiri
staði neðansjávarbúskapar, til dæmis
er kæmi að næringarverkefnum
þróunarlandanna. Þó nokkur áhugi
hefur verið látinn í ljós frá stærri
fyrirtækjum og stofnunum er vilja
kaupa hugmyndina, en enn sem
komið er hefur Ocean Reef Group
ekki sýnt áhuga á að selja. /SP
Næsta skref hjá fyrirtækinu Ocean Reef Group er að kanna hvort hagkvæmt
og/eða tæknilega mögulegt sé að planta fleiri plöntuafbrigðum. Mynd / ORG.
Hér má sjá yfirgefna fiskiþorpið
Houtouwan, sem er á norðurhlið
Shengshan-eyju, ein af fjögur
hundruð eyjum sem liggja nálægt
hver annarri, allt að 65 km austur
af Sjanghæ í Kína.
Í þorpinu bjuggu yfir 3.000
manns, bæði sjómenn og aðrir íbúar,
en fólk tók að flytja á brott vegna
þess hve erfitt þótti að afla matfanga,
auk þess sem möguleg aðstaða til
menntunar þótti af skornum skammti.
Var þorpið því nær alveg yfirgefið
snemma á tíunda áratugnum og eru
nú flest húsin umlukin gróðri þar
sem áður var iðandi mannlíf. Í dag
búa þar þó nokkrar hræður sem sinna
ferðaþjónustu en á síðustu árum hefur
eyjan aukið vinsældir sínar meðal
ferðalanga sem þykir spennandi að
kynnast leyndardómum þessarar
gróðursælu eyju.
Tilvist eyjunnar fór á flug þegar
orðrómur barst þess efnis að innan
grasi vaxinna veggja húsanna sem
enn standa, megi finna líkamsleifar
þeirra er ekki náðu að komast út.
Náttúran hefði yfirtekið þorpið
og íbúana með og hulið það
gróskumiklum klifurplöntum á
nokkrum vikum.
Þessi tilgáta er ef til vill ekki
annað en hvítlituð lygi, en ævintýri
líkast þykir að heimsækja þorpið og
laumast inn í eyðileg húsin er snúa
að hafinu og virða fyrir sér sólsetrið.
Annars voru þeir fáu er eftir
stóðu plikt sína sem íbúar þorpsins
snöggir að sjá hag í heimsóknum
utanaðkomandi fólks. Nýverið hafa
sprottið upp skilti þar sem rukkaðar
eru þúsund krónur fyrir gönguferð
um þorpið og önnur skilti sett fyrir
utan þau hús sem talin eru geta
verið að hruni komin. Þriðja umferð
skilta býður svo upp á gistingu og
morgunverð víðs vegar um eyjuna
og á nærliggjandi eyjum, en nokkra
byggð má finna þar fyrir þá sem
kjósa fleiri andlit í kringum sig. /SP
Houtouwan-þorp í Kína:
Þar sem náttúran ræður ríkjum
Yfir áratugina hafa mjólkur-
bændur í Bandaríkjunum og víðar
innleitt æ fleiri leiðir til sjálfbærni
á býlum sínum. Hér má lesa um
þrjár þeirra er koma skemmtilega
á óvart.

#1 Reinford Farms í Pennsylvaníu:
Breyttu matarúrgangi í orku
Árið 2008 bauðst matvöruverslun
í nágrenni mjólkurbúsins Reinford
Farms í bænum Mifflintown
Pennsylvaníu að borga því fyrir að
taka skemmdar matvörur og breyta
í, eða í raun endurnýta, sem orku,
í gegnum þar til gerða vél í fórum
aðstandenda búsins. Áður höfðu þeir
nýtt vélina sem á enskunni ber nafnið
„The Digester“, eða meltingarvélin,
til að framleiða orku úr mykju
mjólkurkúnna sinna sem eru um 800
talsins. Vélin brýtur þá niður úrgang
og umbreytir í nýtanlega auðlind.
Þegar fleiri fyrirtæki höfðu
samband og fóru að biðja um sömu
þjónustu fjárfesti eigandinn, Brett
Reinford, í afpökkunarvél – sem
fjarlægir umbúðir utan af matvörum
áður en þær fara í vélina. Þetta hefur
gert Reinford Farms kleift að vinna
með fyrirtækjum í nágrenninu, allt
að þrjátíu matvöruverslunum og
framleiðslufyrirtækjum og þannig
endurvinna um 12.000 lítra af matar-
og kúaúrgangi daglega. Samstarfið
hefur orðið til þess að meira en
100.000 tonn af úrgangi hafa ekki
ratað á urðunarstaði síðan árið
2008 og að auki hefur verið komið
í veg fyrir að tæplega 60 milljón
kíló af koltvísýringi komist út í
andrúmsloftið.
Rósin í hnappagatið er svo það
að þessi vinnsla matarúrgangsins
og kúaáburðarins framleiðir árlega
einnig næga endurnýjanlega raforku
til að knýja allan Mifflinbæinn auk
400 nærliggjandi heimila.
#2 Freund's Farm: Gerðu mykju
að markaðshæfri vöru
Eitt kvöld síðla árs árið 1997 sat
fjölskyldan á mjólkurbúinu Freunds
Farm í Connecticut og velti fyrir
sér leiðum til þess að endurnýta
kúamykjuna sem til féll.
Einhverjum gárunganum datt í hug
að hægt væri að umbreyta honum í
blómapotta og einhverra hluta vegna
þótti bóndanum á bænum, Matthew
Freund, það fyrirtaks hugmynd.
Hann hóf því að gera tilraunir til
þess og yfir næstu ár, þar sem ferlið
spann allt frá því að blanda mykjuna
lími og rista hana, kom að því að
erfiðið bar ávöxt.
Loks eftir alls átta ár af reynslu og
mistökum auk 72.000 dollara styrk
frá ríkinu kynntu hjónin, Matthew og
Theresa Freund, á markað svokallaða
CowPots. Þetta voru í raun lífrænir og
niðurbrjótanlegir blómapottar, gerðir
úr trefjum jarðgerðrar kúamykju og
þeir brotna náttúrulega niður á einu
vaxtarskeiði plöntu sem sett er í
þá vegna þess að köfnunarefnið í
mykjunni kemur moltuferlinu af stað.
Þykja pottarnir afar vinsælir í dag
og má finna allt um þá á vefsíðunni
www.cowpots.com.
#3 Royal Dairy: Þar sem úrgangur
verður að hreinu áveituvatni
Fyrir um það bil sex árum var
mjólkurbúseigandinn Austin Allred að
leita að lausnum til að draga úr úrgangi
og losun gróðurhúsalofttegunda frá
býlinu sínu, Royal Dairy, sem stendur
í Washington-ríki.
Eftir nokkurt skeið komst hann
upp á lag með svokallað lífsíunarferli
en með þar til gerðu neti, sem strengt
er á ramma, granít og hungruðum
ormum, tókst honum að breyta
kúamykju í hreint áveituvatn. Hann
útbjó stað þar sem allt úrgangsvatn
frá kúm og af hreinsi- og kælivélum
safnaðist saman. Föstum úrgangi
var haldið í skefjum með netinu
er strengt var á ramma á meðan
frárennslisvatnið rann áfram. Næst
tók við röð vatnsúðara sem sogaði
upp vatnið og úðaði yfir röð langra
steyptra troga fylltum granít – en
það dregur úr metan og ammoníak
og breytir gróðurhúsalofttegundum í
köfnunarefni. Síðan er viðarspænum
bætt við þar sem milljónir orma og
örvera gæða sér á næringarefnum og
bakteríum. Að lokum verður vatnið
sem eftir er nógu hreint til að nota til
að vökva uppskeru og úrgangsefni
eða skítur ormanna ef einhver er,
nýtist sem áburðarafurð. /SP
Mjólkurbú í Bandaríkjunum:
Hugmyndaglaðir bændur