Skessuhorn - 02.03.2022, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 2. MARS 2022 27
Pennagrein
Pennagrein
Í vetur gerði Byggðastofnun samn­
ing við Dalabyggð um verkefnið
Brotthættar byggðir. Markmiðið er
að aðstoða okkur sem Dali byggja,
til að bæta mannlíf á svæðinu, með
frumkvæði íbúanna í stafni. Skip­
uð hefur verið verkefnisstjórn, með
fulltrúum frá Byggðastofnun, SSV,
sveitarfélaginu og íbúum, en það
erum við Bjarnheiður og Þorgrím­
ur, sem vorum skipuð af sveitar­
stjórn. Verkefnið er til fjögurra ára.
Núna með vorinu ýtum við úr
vör verkefninu í Dalabyggð með
því að blása til íbúaþings í lok mars,
þar sem stefna verkefnisins verð­
ur ákveðin á lýðræðislegan hátt.
Einn styrkleika Brothættra byggða
er klárlega sú staðreynd að hér er
ekki verið að huga að einsleitri at­
vinnuuppbyggingu og ekki endi­
lega atvinnuuppbyggingu yfirleitt,
heldur verður skoðað í víðu sam­
hengi hvað þarf til að gera framtíð­
ina góða í Dalabyggð. Hvernig get­
um við sem samfélag hlúð að okkur
og hvort öðru? Hvernig gerum við
Dalabyggð áhugaverða fyrir yngri
borgara og eldri borgara? Hvernig
hlúum við að börnum og nýbúum,
hvað gerum við okkur til gamans
og hvernig viljum við að heimurinn
sjái Dalabyggð?
Svo skemmtilega vill til að enginn
er að fara að troða einhverju upp á
íbúana sem þeir vilja ekki. Því það
eru íbúar sem leggja línur og for­
gangsraða verkefnum. EN... bara
þeir íbúar sem mæta á íbúafund­
inn. Spjall við eldhúsborðið heima
veitir því miður engin völd. Því er
mikilvægt að ef fólk vill hafa áhrif
á einhverju um framtíð Dalabyggð­
ar, þá ætti það að fría helgina 26. og
27. mars og mæta til þings. Til að
gera íbúaþingið markvissara þá ætl­
um við undirrituð að halda kjafti og
hlusta, í stað þess að skipta okkur of
mikið af því hvernig þið sjáið fyrir
ykkur framtíðina í Dalabyggð. Það
er nú tilbreyting sem verður seint
endurtekin og mikilvægt að verða
vitni af því!
En að öllu gamni slepptu þá leit­
um við til hins almenna íbúa og vel­
unnara Dalabyggðar til að koma og
hafa mótandi áhrif á framtíð samfé­
lagsins í Dalabyggð. Til þess að svo
megi verða langar okkur að hvetja
ykkur til að byrja nú þegar að undir­
búa ykkur fyrir íbúafundinn, ræðið
málin í ykkar hópi, skannið lands­
lagið og upphugsið ykkar drauma
samfélag. Endilega drífið alla vini
og vandamenn með ykkur á íbúa­
þingið, því fleiri, þeim mun meira
hafa íbúar og velunnarar að segja.
Vonandi getur verkefnið af sér
bjartsýni og þann kraft sem gerir
Dalabyggð höggþolna og sterka, í
stað þess að vera skilgreind brot­
hætt byggð. Við sem sitjum í stjórn
verkefnisins fyrir hönd íbúa í Dala­
byggð, hlökkum til að takast á við
verkefnið og vinna með ykkur að
útfærslu þeirra verkefna sem íbúar
ákveða að fara í.
Þorgrímur Einar
Guðbjartsson, Erpsstöðum
Bjarnheiður Jóhannsdóttir, Jörva
Dalabyggð – brothætt byggð?
Nú er verið að skoða valkosti um
legu nýs þjóðvegar; „Breikkun
Vesturlandsvegar „Hvalfjarðargöng
– Borgarnes.“ Þetta er nauðsyn­
leg framkvæmd og um að ræða
mannvirki sem ætlað er að nýtist
til margra áratuga. Hér er um að
ræða stofnveg sem er ætlað að bera
megin þunga umferðar til Vestur­
lands, Vestfjarða og Norðurlands.
Umferð um þennan veg er mik­
il miðað við núverandi veg sem er
vegtegund C8 þ.e. tveggja akreina
vegur og því löngu tímabært að að­
skilja akstursstefnur. Umferð á veg­
inum frá Hvalfarargöngum og í
Borgarnes er um 4200 ADU (Árs­
DagsUmferð) og um 6500 SDU
(SumarDagsUmferð). Aukning
umferðar fylgir efnahagsástandi
þjóðarinnar, dregst saman í krepp­
um og Covid. En þegar heildar­
umferð er skoðuð til lengri tíma
þá hefur hún tvöfaldast á 10 ­ 12
árum. Bætt vegasamband, þ.e. góð­
ir vegir og stytting ferðatíma, eyk­
ur umferð. Margir aðrir þættir hafa
áhrif á umferð á vegum sem þess­
um, svo sem atvinnusókn, byggða­
þróun jaðarsvæða höfuðborgar­
svæðisins, frístundir í sumarhúsum,
ferðamenn bæði erlendir og inn­
lendir. Gera má ráð fyrir að „orku­
skipti“ verði frekar til að auka um­
ferð vegna lægri aksturskostnaðar.
Valkostir
Nú liggja fyrir tillögur sem VSÓ
ráðgjöf hefur unnið fyrir Vega­
gerðina. Tillögurnar allar, sem
eru fjórar, gera ráð fyrir að vegur­
inn liggi áfram norðan við Akrafjall
og fylgi áfram núverandi vegi upp
að Melahverfi. En frá Melahverfi
eru tillögur 1a, 1b, 1c sem fylgja
núverandi vegi að Borgarfjarðar­
brú en með ólíkum lausnum hvað
varðar tengibraut. Tillaga 2 ger­
ir ráð fyrir að vegurinn liggi ofar
í landinu allt frá Melahverfi og
tengist núverandi vegi á Hafnar­
melum við Narfastaði. Tillögur 1a,
1b, 1c kalla á lagningu tengibrauta
við hlið aðalvegarins sem eru eftir
tillögum 6.800 m, 7.800 m, 5.700
m að lengd. Tillaga 2 gerir ráð fyr­
ir að tengibrautir verið 2.300 m að
lengd. Tengibrautir kosta peninga
og skerða land bænda og eftir at­
vikum annarra íbúa, auk kostnað­
ar við nauðsynleg undirgöng fyrir
gangandi og akandi (bændur þurfa
að komast á og að landi sínu).
Þá er að benda á að vegarkafl­
inn áfram um Lyngholt, Skipanes
og sérstaklega Skorholtsmela get­
ur verið erfiður á vetrum vegna
skafrennings, norðan áttin er sterk
þarna og aðdragandi skafrennings
langur. Flutningabílstjórar og aðr­
ir hafa oft lent í vandræðum þar og
hafa flutningaaðilar séð ástæðu til
að setja upp sína eigin veðurstöð
á svæðinu til að hafa upplýsingar
um veður og aðstæður. Tillaga 2
fer ofar/norðar um þetta land og er
hætt við að þarna verið ekki skárra
veður við vetraraðstæður.
Af hverju ekki
Grunnafjörður?
Það vekur athygli að ekki er tek­
in með í valkostagreininguna lega
Vesturlandsvegar um Grunna­
fjörð! Sérstaklega þegar fyrir ligg­
ur skýrsla sem VSÓ vann fyr­
ir Vegagerðina árið 2009; „Þverun
Grunnafjarðar ­ Greinargerð um
helstu umhverfisáhrif júní 2009.“
Þar er tekið á helstu umhverfis­
þáttum þeirrar leiðar og því hæg
heimatökin að uppfæra þau atriði
ef ástæða er til.
Almennt eru valkostir hafð­
ir fleiri en færri þegar unnið er að
valkostagreiningu. Það ætti ekki að
vera vandamál að bæta við leiðinni
um Grunnafjörð til að sjá saman­
burð þessara leiða. Sögulega er rétt
að nefna að sá valkostur var skoð­
aður við undirbúning Hvalfjarðar­
ganga, en reyndist ekki arðbær á
þeim tíma. Umferðin var of lítil á
þeim tíma, 1700 ADU. Og ef far­
ið er lengra aftur í tímann, aftur til
1963, þegar þingmenn okkar voru
duglegir að berjast fyrir styttingu
vegalengda. Enda er til mikils að
vinna ef leiðir eru styttar. Jón Árna­
son (S),
Þingmaður Vesturlands og for­
maður fjárlaganefndar hjá Við­
reisnarstjórninni, hreyfði þessu
máli fyrst er hann bar upp þings­
ályktunartillögu um veg yfir
Grunnafjörð.
Á Alþingi 1996­1997 fluttu tveir
þingmenn af Akranesi, þeir Gísli S.
Einarsson og Guðjón Guðmunds­
son „Tillögu til þingsályktunar um
brú yfir Grunnafjörð“. Í greinar­
gerðinni eru færð fram rök fyrir til­
lögunni sem eiga vel við í dag, enda
framsýnir menn báðir.
En eins og áður er nefnt þá var
valkosturinn felldur á arðsemi sem
ekki var ekki nægjanleg á þeim
tíma. Staðan er gjörbreytt í dag
umferð hefur margfaldast á síðustu
25 árum.
Samlegðaráhrif
umferðar
Einn megin kosturinn við Grunna­
fjarðarleiðina er að Akranes er
komin í „þjóðleið“ og samlegðar­
áhrif umferðar um veginn réttlætir
að gera hann strax í 2+2 vegi. Um­
ferð á Akrafjallsvegi Göng ­ Akra­
nes er í dag 3200 ADU. Umferð á
Hringvegi Göng ­ Borgarnes 4200
ADU. Samanlagt verður umferð
á veginum Göng – Akranes 7400
ADU. Sumarumferð getur verið
allt að 10.000 SDU á þessum kafla.
Arðsemi ætti að vara góð á þessum
valkosti, en þar eru reiknaðir m.a.
eftirfarandi þættir:
• „Kostnaður“ sem er fyrst
og fremst byggingarkostnaður,
kostnaður vegna landrýmis og svo
viðhaldskostnaður á líftíma vegar­
ins.
• Ávinningur. Eða „tekjur“
felast meðal annars í tímasparnaði,
minni slysahættu, minni rekstrar­
kostnaði ökutækja, umhverfisþátt­
um (t.d. mengun, hljóðvist og til­
vist búsvæða og náttúrulegs um­
hverfis), bættu umferðarflæði o.fl.
Þá eru aðrir þættir sem skipta
máli, eðli umferðar og samsetning:
Atvinnusókn íbúa á Akranesi
er mikil til höfuðborgarsvæðisins
og er Akrafjallsvegurinn nú þegar
slysahár. Umferðin er með háa
toppa, á morgnana og seinnipart­
inn. Áköf umferð og óþols gæt­
ir. Þetta þekkja allir sem hafa ekið
um Kjalarnesið fram til þessa. Nú
styttist í að þar komi vegur með
aðskildar akstursstefnur. Krafa um
Sundabraut segir líka sína sögu um
umferðarmál inn á höfuðborgar­
svæðið. Það er því brýnt að Vest­
urlandsvegur verði færðir upp í 2+2
frá Göngum á Akranes. Og lagður
verði grunnur að því að hægt verði
að byggja 2+2 veg upp í Borgarnes
eftir því sem umferð eykst.
Vegtæknilega er betra að byggja
2+2 veg frá Göngum á Akranes.
Það er hægt að byggja hann í friði
og án þess að raska mikið undir­
stöðu núverandi vegar þar sem
„miðdeilir“ eða frísvæði verður á
milli gagnstæðra akstursstefna. En
vegurinn er að mestu á mýrlendi og
þar er „Heynesmýrin“ dýpst. Veg­
urinn er sagður „fljóta“, því mýrin
var ekki ræst fram.
Tvöföldun vegarins frá göng­
um á Akranes kallar ekki á flókin
gatnamót eða tengibrautir. Ávinn­
ingurinn af 2+2 vegi er margþættur,
hnökralaust umferðarflæði, auðvelt
að þjónusta veginn bæði að sumri
sem vetri án teljandi umferðartafa,
stórbætt öryggi vegfarenda. Slysa­
tíðni á Akrafjallsvegi, kafla 51­1, er
nú (0,81).
Vegtæknilega er Grunnafjarðar­
leiðin betri en núverandi vegstæði
Hringvegar, er á flatlendi nán­
ast alla leið og planlega vegarins á
engan hátt þvinguð. Melasveitart­
arvegur verður þveraður einu sinni.
Vegurinn tengist núverandi vegi
við Fiskilæk, kemur inn á beina
kaflann um Hafnarmela.
Helstu kostir
• Grunnafjarðarleið styð­
ur almenningssamgöngur og aðra
flutninga á vörum og þjónustu, sem
ekki þurfa að leggja lykkju á leið
sína til að þjónusta Akranes.
• Grunnafjarðarleiðin stytt­
ir leiðina Borgarness – Akranes um
7 km og styttir leiðina að vestan og
norðan til höfuðborgarinnar um 1
km.
• Vegurinn frá Hvalfjarðar­
göngum um Grundartanga og
norður fyrir Akrafjall og um Laxá
og Leirá mun þjóna byggðinni vel
um ókomin ár. Gott að vera laus við
þunga umferðarstrauma um byggð
svæði þar sem aðgengi íbúa að sínu
nærumhverfi verður ekki skert.
• Sameining sveitarfélaga
á svæðinu liggur í loftinu, Hval­
fjarðarsveit, Akranes, Skorradalur
og Borgarbyggð. Eitt sveitarfélag
frá Hvalfirði og upp á Holtavörðu­
heiði og vestur að Haffjarðará. Það
gæfi okkur slagkraft í samkeppni
við önnur svæði hér á suðvestur­
horninu um fólk og fyrirtæki sem
vilja vera með okkur í að byggja upp
samfélag sem gott er að búa í og
starfa. Þessi vetur hefur sýnt fram
á vankanta á búsetu á Suðurlandi,
ekki fært á milli Suðurlands og höf­
uðborgarsvæðisins dögum saman.
Vesturland stendur vel hvað varð­
ar tengingu við höfuðborgarsvæðið
ef við berum gæfu til að velja besta
valkostinn, Gunnafjarðarleiðina.
• Heilbrigðismálin er nokkuð
sem við þurfum að huga að. Heil­
brigðisstofnun Vesturlands með
Sjúkrahús Akraness sem kjarna fyr­
ir Vesturland. Vinna þarf að því
að efla þá einingu þannig að Vest­
lendingar þurfi ekki „alltaf“ að fara
til Reykjavíkur ef þarf að hitta „sér­
fræðing“. Sjö km stytting á Akra­
nes fyrir Vestlendinga er liður í að
fá betri þjónustu á Akranesi.
Ingvi Árnason
Höf. er fyrrverandi svæðisstjóri
Vestursvæðis Vegagerðarinnar.
Nokkur orð um valkosti við
breikkun Vesturlandsvegar