Læknablaðið - 01.04.2022, Blaðsíða 12

176 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
R A N N S Ó K N
á Íslandi frá 1997 til 2018, með hliðsjón af fjölgun framkallana
fæðinga. Það var gert með því að skoða tíðni þungburafæðinga
eftir meðgöngulengd og bera hættuna á þungburafæðingum við
framköllun fæðinga saman við biðmeðferð.
Efniviður og aðferðir
Gögn rannsóknarinnar koma frá Fæðingaskrá Embættis land-
læknis sem inniheldur upplýsingar um allar fæðingar á Íslandi
þar sem meðgöngulengd var 22 vikur eða meira. Fæðingaskrá
geymir meðal annars upplýsingar um fæðingarþyngd, með-
göngulengd, inngrip í fæðingu og fylgikvilla meðgöngu eða
fæðingar. Meðgöngulengd var að jafnaði áætluð út frá mælingum
á stærð fóstra við sónarskoðun fyrir 20. viku meðgöngu. Alþjóðleg
tölfræðiflokkun sjúkdóma (International Classification of Disease
10; ICD-10) var notuð við skráningu atburða og/eða sjúkdóma á
burðarmálsskeiði og aðgerðanúmer (NOMESCO-flokkunarkerfið)
voru notuð við skráningu inngripa.
Gögn frá 92.424 fæðingum einbura á Íslandi á rannsóknar-
tímabilinu frá 1997 til 2018 voru nýtt í þessa ferilrannsókn. Þegar
tengsl framköllunar við þungburafæðingu voru skoðuð miðað
við biðmeðferð, var þýðið einskorðað við 86.120 fullburða börn
(meðgöngulengd 37 vikur eða meira) sem fæddust úr höfuðstöðu.
Fæðingar kvenna með fyrri sögu um tvo eða fleiri keisaraskurði
(n=1 529) eða fyrirsæta fylgju (n=138) voru útilokaðar þar sem þetta
eru frábendingar fyrir fæðingu um leggöng og þá einnig framköll-
un fæðingar. Einnig voru útilokaðar fæðingar sem hófust með því
að vatnið fór þar sem skráning á framköllunum við slíkar aðstæð-
ur var ekki áreiðanleg í gögnunum (n=1506). Heildarfjöldi fæðinga
eftir þessar útilokanir var 82.947.
Fæðing þungbura var skilgreind sem fæðing barns sem hafði
fæðingarþyngd yfir fjórum og hálfu kg. Fæðingarþyngd var
einnig miðuð við meðgöngulengd og stöðluð fæðingarþyngd
reiknuð út frá sænsku vaxtarriti.21 Fæðing barna sem voru stór
miðað við meðgöngulengd (large for gestational age, LGA) var skil-
greind sem fæðingarþyngd sem var tveimur staðalfrávikum eða
meira yfir meðalþyngd samkvæmt vaxtarritinu, en það jafngildir
98. percentíli í staðalþýðinu. Meðgöngulengd var í stöku tilfellum
skráð sem 44 vikur eða 45 vikur í gögnunum en þessi gildi voru
skilgreind sem útlagar og gildin fjarlægð (en fæðingarnar voru þó
áfram til staðar í gögnunum).
Sykursýki á meðgöngu var skilgreind með ICD-kóðum sem
meðgöngusykursýki (O24.4 og O24.9) og sykursýki sem var til
staðar fyrir meðgönguna eða fyrirverandi (insúlínháð sykur-
sýki O24.0, insúlínóháð sykursýki O24.1 og óskilgreind fyrirver-
andi sykursýki O24.3). Aðrar breytur voru bæri, aldur og ríkis-
fang móður, flokkaskipt eins og í töflu I. Fylgikvillum þungbura
var lýst og þeir skilgreindir með ICD-kóðum sem blóðsykurfall
(P70.0 og P70.1), andnauð nýbura (P22.0, P22.1, P22.8), nýburagula
(P59.0, P59.1, P59.3 og P59.9), axlarklemma við fæðingu (O66.0) og
fæðingaráverkar, þar með talið innankúpublæðing/tæting (P10.0,
P10.2, P10.3, P10.4), áverkar á miðtaugakerfi (P11.1, P11.2), blæðing
innan hettusinafells (P12.2), beinbrot (P13.0, P13.3, P13.4, P13.9) og
áverkar á úttaugakerfi (P14.0, P14.1).
Framkallaðar fæðingar voru fundnar með greiningar- og að-
gerðarkóðunum O83.8, MASC00 (framköllun með belgjarofi),
MAXC02 (prostaglandín) og MAXC09 (ballong) ásamt skráningu
á upphafi fæðingar sem framköllun (en ekki sjálfkrafa sótt eða
keisaraskurður). Framköllun fæðinga milli 37+0 til 38+6 var bor-
in saman við biðmeðferð sem skilgreind var sem fæðing seinna
en í framköllunarhóp (það er að segja allar fæðingar í þýðinu
við meðgöngulengd 39+0 eða seinna). Þar næst var framköllun í
hverri heilli viku borin saman við fæðingar sem urðu seinna (til
dæmis framköllun 39+0 til 39+6 miðað við biðmeðferð sem voru
þá fæðingar við 40+0 eða lengri meðgöngu). Fæðingar í biðmeð-
ferð gátu hafist sjálfkrafa, með framköllun (seinna en sú með-
göngulengd við framköllun sem var til skoðunar hverju sinni) eða
með keisaraskurði (bráðaaðgerð eða valaðgerð).
Tölfræðigreining
Fjölda og hlutfalli þungburafæðinga var lýst eftir bakgrunnsþátt-
um mæðra og einþátta greining gerð á hlutfallslegri áhættu fyrir
hvern þátt (tafla I). Hlutfalli framkallana og meðgöngulengdar-
flokkum var þar næst lýst meðal mæðra með meðgöngusykur-
sýki, sykursýki fyrir meðgöngu og mæðra án sykursýki, ásamt
því að bera saman fæðingarþyngd og fylgikvilla nýburanna í
þessum hópum. Hlutföll í sykursýkihópum voru borin saman við
hóp mæðra án sykursýki og tölfræðileg marktækni ákvörðuð með
kí-kvaðrat prófi og p-gildi<0,05 (tafla II). Þungburafæðingum og
fæðingum barna sem voru stór miðað við meðgöngulengd var
lýst í mynd sem hlutfalli af öllum fæðingum ár hvert (mynd 1).
Framköllun fæðinga meðal kvenna með sykursýki og kvenna án
sykursýki var lýst í mynd sem hlutfalli af öllum fæðingum ár
hvert (mynd 2). Meðaltíðni þungburafæðinga var reiknuð fyr-
ir þrjú tímabil, 1997-2004, 2005-2011 og 2012-2018, og hlutfallsleg
áhætta þungburafæðinga metin á seinni tveimur tímabilunum
miðað við fyrsta tímabilið (tafla III). Notuð var tvíkosta aðhvarfs-
greining (log binomial regression) og leiðrétt var fyrir aldri, bæri,
ríkisfangi mæðra og sykursýki. Greiningin var endurtekin með
lagskiptingu eftir meðgöngulengd (37+0 - 38+6, 39+0 - 39+6, 40+0
- 40+6, >=41+0). Þar næst voru tengsl framköllunar við hættuna á
þungburafæðingu skoðuð. Í þessari greiningu einskorðaðist þýð-
ið við konur sem hefðu átt kost á að fæða um leggöng og fæddu
eftir fulla meðgöngu (≥37 vikur) frá og með árinu 2012 eftir að
greiningarskilmerkjum meðgöngusykursýki var breytt. Framköll-
un fæðinga við meðgöngulengdina 37+0 til 38+6 og í hverri heilli
viku þar á eftir var borin saman við biðmeðferð. Notuð var tví-
kosta aðhvarfsgreining til að reikna hlutfallslega áhættu á þung-
burafæðingu og leiðrétt var fyrir aldri mæðra, bæri, ríkisfangi og
sykursýki (tafla IV). Tölfræðiforritin SAS 9.4 og Rstudio voru not-
uð til útreikninga. Vísindasiðanefnd gaf leyfi fyrir rannsókninni,
VSNb2019020007/03.01.
Niðurstöður
Fjöldi þungbura sem fæddust á rannsóknartímabilinu var 5110, en
af þeim voru einungis 313 sem áttu mæður með sykursýkigrein-
ingu (tafla I). Flestir þungburar fæddust við eða eftir áætlaðan
fæðingardag við 40 vikur. Hlutfall þungbura af öllum fæðingum
jókst með hækkandi aldri mæðra og var hærra meðal fjölbyrja en
frumbyrja. Mæður með erlent ríkisfang voru í minni hættu á að
fæða þungbura en mæður sem fæddust á Íslandi.
Þegar fæðingar kvenna með sykursýki voru bornar saman við