Læknablaðið - 01.05.2021, Page 18

234 L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107
Inngangur
Mikil aukning hefur verið í notkun rafskúta á höfuðborgarsvæð-
inu síðustu ár. Einkum fjölgaði notendum verulega á árinu 2020
þar sem bæði hefur verið mikil sala slíkra farartækja til almenn-
ings auk þess sem nokkur fyrirtæki eru farin að bjóða upp á leigu
á slíkum skútum. Eru þessi farartæki hönnuð til að ferðast á allt
að 25 km á klukkustund en hér á landi eru engin aldurstakmörk
á notkun þeirra.1
Í öðrum löndum þar sem rafskútur hafa notið vinsælda hefur
notkuninni fylgt slysatíðni, eins og á því miður við um flesta sam-
göngumáta.2 Nokkru algengara er að karlmenn slasist við notkun
rafskúta og fæstir þeirra sem slasast hafa notað hjálm.3-5
Í flestum tilvikum er um minniháttar áverka að ræða.6 Algeng-
ustu tegundir áverka hafa verið höfuðáverkar, en brot á framhand-
legg og úlnlið eru einnig algeng.2,7 Flestir sem slasast útskrifast
heim af bráðamóttöku en 6-16% þurfa að jafnaði á sjúkrahúsinn-
lögn að halda.2-5
Algengt er að þeir sem hljóta áverka eftir að hafa verið á raf-
skútu hafi slasast undir áhrifum áfengis eða lyfja, eða í um fjórð-
ungi til þriðjungi tilfella.8,9 Einnig hafa rannsóknir leitt í ljós að
allt að 17% þeirra sem slasast vegna rafskúta hafi sjálfir ekki stýrt
skútunni, heldur orðið fyrir skútu sem stýrt var af öðrum einstak-
lingi.8
Ekki hafa verið gerðar rannsóknir á slysatíðni af völdum raf-
Sigrún Guðný Pétursdóttir hjúkrunarfræðingur
Jón Magnús Kristjánsson læknir
Hjalti Már Björnsson læknir
Höfundar starfa öll á bráðadeild Landspítala.
Fyrirspurnum svarar Hjalti Már Björnsson, hjaltimb@landspitali.is
Á G R I P
INNGANGUR
Rafskútur eru orðnar vinsæll samgöngumáti á höfuðborgarsvæðinu.
Erlendis hefur notkun þeirra fylgt nokkur slysatíðni en ekki er vitað
um tíðni slíkra slysa á Íslandi. Markmið rannsóknarinnar var að meta
orsakir, eðli og afleiðingar rafskútuslysa á höfuðborgarsvæðinu sum-
arið 2020.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Einstaklingar sem leituðu til bráðamóttöku Landspítala vegna
rafskútu slysa á tímabilinu frá 1. júní til 31. ágúst 2020 voru beðnir um
að skrá hvar slysið átti sér stað, ástæður slyss og notkun á hlífum og
áfengi. Upplýsingum um áverka og afdrif var safnað úr sjúkraskrám
Landspítala.
NIÐURSTÖÐUR
Á rannsóknartímabilinu leituðu 149 einstaklingar aðstoðar vegna raf-
skútuslysa, að meðaltali 1,6 á dag. Aldursbilið var frá 8 árum upp í 77
ár; 45% voru yngri en 18 ára og 58% voru karlkyns. Í 60% tilvika reyndist
orsök slyss vera að farið hafi verið of hratt, viðkomandi misst jafnvægi
eða ójafna í götu. Reyndust 79% barna hafa notað hjálm en einungis 17%
fullorðinna. Engin börn voru undir áhrifum áfengis eða vímuefna en
meðal 18 ára og eldri sögðust 40% hafa verið undir áhrifum þegar slysið
átti sér stað. Voru 38% með beinbrot og 6% þurftu innlögn á sjúkrahúsið
til eftirlits eða meðferðar en enginn flokkaðist sem alvarlega slasaður
samkvæmt AIS-flokkun.
ÁLYKTUN
Sumarið 2020 slösuðust einn til tveir einstaklingar á dag á höfuð-
borgarsvæðinu vegna rafskúta en enginn hlaut alvarlega áverka. Reyna
þarf að draga úr slysatíðni vegna rafskúta með því að bæta hjólastíga,
hvetja til hjálmanotkunar og auka fræðslu um hættu af notkun rafskúta
undir áhrifum áfengis og vímuefna.
Rafskútuslys á
höfuðborgarsvæðinu sumarið 2020