Læknablaðið - 01.05.2021, Blaðsíða 20

236 L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107
R A N N S Ó K N
skráningum kom ekki fram hvort um neyslu áfengis eða vímuefna
hafi verið að ræða.
Þrír einstaklingar fóru án skoðunar eftir að hafa skráð sig inn
á bráðamóttöku. Af þeim 146 sem voru skoðaðir reyndust flest-
ir vera með minniháttar áverka samkvæmt áverkastigun AIS.
Þannig flokkuðust 85 með vægan áverka (AIS 1), 57 flokkuðust
með alvarlegan áverka (AIS 2), og fjórir með mikinn áverka (AIS 3),
þar af voru tveir fullorðnir og tvö börn. Enginn var með alvarlegri
áverka en AIS 3, það er enginn með alvarlegan eða lífshættulegan
áverka. Flestir voru með frekar staðbundna áverka. Við heildarmat
á umfangi áverka með áverkaskori (ISS) greindist enginn alvarlega
slasaður í rannsókninni og meirihluti þeirra sem slösuðust flokk-
ast með minna en 3 stig (59,6%). Þó flokkaðist þriðjungur með 4-8
stig (37,7%) og 2,7% með 9-15 stig.
Hjá þeim 146 einstaklingum sem voru skoðaðir voru alls 166
áverkar greindir. Reyndust beinbrot vera algengasti áverkinn, eða
hjá 56 (38%) einstaklingum (sjá nánari sundurliðun í töflu II). Al-
gengast var að alvarlegasti áverkinn væri á efri útlim, eða í 68 til-
vikum, þar á eftir komu neðri útlimir (37), andlit (18) og höfuð (16).
Af áverkum á efri útlim var algengast að neðri endi sveifar væri
brotinn. Þrír voru með handleggsbrot beggja vegna.
Alls þurftu 9 einstaklingar að leggjast inn á sjúkrahúsið vegna
áverka á tímabilinu. Voru þeir allir karlkyns og þar af fjögur börn.
Meðalaldur innlagðra var 26 ár, yngsti 9 ára og elsti 51 árs. Einn
fullorðinn einstaklingur var lagður á gjörgæsludeild vegna kvið-
arholsáverka. Af þeim sem lögðust inn fóru 7 í aðgerð á skurðstofu
en 6 manns þurftu að undirgangast lokaða réttingu á beinbrotum.
Flestar aðgerðir á skurðstofu voru vegna brota í fótlegg.4
Umræða
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar slasaðist einn til tveir
á höfuðborgarsvæðinu á degi hverjum vegna rafskútuslysa sum-
arið 2020 en flestir áverkanna voru minniháttar.
Verður þó að setja slysatíðnina í samhengi við
umfang samgöngumátans. Ekki liggja fyrir ná-
kvæmar upplýsingar um fjölda rafskúta í um-
ferð né fjölda ferða á rannsóknartímabilinu en
samkvæmt gögnum frá því fyrirtæki sem var
með flestar rafskútur í útleigu á tímabilinu voru þó farnar að með-
altali í kringum 2500 ferðir á degi hverjum á skútum þess.13 Þar
sem önnur fyrirtæki leigja einnig út rafskútur og þúsundir eru í
einkaeigu er þó óhætt að fullyrða að fjöldi ferða skiptir eflaust all-
mörgum þúsundum á degi hverjum. Í því samhengi virðist slysa-
tíðni ekki vera áberandi meiri en við aðrar samgöngur eða íþróttir.
Rafskútur eru nýjung í umferðinni á Íslandi. Felur það í sér að
talsverður hluti þeirra sem nota skúturnar eru ekki vanir þessum
ferðamáta. Einkum má gera ráð fyrir að þetta eigi við um þá sem
eru að nota leiguskúturnar. Þá eru aðrir vegfarendur ekki vanir
að taka tillit til þeirra sem ferðast um á rafskútu. Má búast við
því að slysatíðni vegna notkunar rafskúta sé meiri í byrjun en að
lækki eftir því sem notendur og aðrir í umferðinni venjast þessum
ferðamáta betur.
Hlutfall einstaklinga yngri en 18 ára sem slösuðust á rafskútu
reyndist 45%, sem er hærra en sést hefur í flestum erlendum rann-
sóknum á þessum slysum. Hlutfall barna í flestum rannsóknum
hefur reynst vera á bilinu 10-15%, þó aðrar rannsóknir hafi sýnt
fram á sambærilega tíðni og fram kemur hér.5-7 Leiða má líkur að
því að hér á landi séu nokkru fleiri rafskútur í einkaeigu og að
yngri börnum sé leyft að nota þær. Yngsta barnið sem leitaði að-
stoðar vegna rafskútuáverka var 8 ára og alls voru 24 börn í rann-
sókninni 10 ára eða yngri. Þá er áhugavert að alls slasaðist 21 barn
á aldrinum 9 til 10 ára, en miðað við tölur frá Hagstofu Íslands um
mannfjölda á höfuðborgarsvæðinu virðist sem eitt af hverjum 300
börnum í þessum aldurshópi hafi slasast vegna rafskútu sumarið
2020.14 Meðal barna sem voru 15 eða 16 ára gömul voru hins vegar
ekki nema 5 sem leituðu á bráðamóttöku á rannsóknartímabilinu,
eða tæplega 1 af hverjum 1000 íbúum á þessum aldri. Ekki liggja
fyrir nákvæmar tölur um aldur þeirra sem nota rafskútu en óhætt
er að áætla að notendur á aldrinum 15-16 ára séu líklega fleiri en
þeir sem eru 8-9 ára. Því miður benda niðurstöður okkar til þess að
slysatíðni yngri notenda á rafskútum sé margfalt hærri en þeirra
sem komnir eru á unglingsaldurinn. Því þarf að
íhuga hvort setja þurfi aldurstakmörk á notkun
þessara hjóla enda ferðast börn á þessum aldri
líklega hraðar á rafknúnu farartæki en fótknúnu
og virðast ung börn ekki hafa nægilegan hreyfi-
þroska til að nota þau á öruggan hátt.
Tafla I. Uppgefin ástæða slyss
Ástæða slyss Fjöldi Hlutfall %
Fór of hratt, missti jafnvægið 46 31
Ójafna á götu, grjót, sandur,
gangstéttarbrún
44 30
Þurfti að bremsa skyndilega 20 13
Árekstur, ók á annan aðila, ók á
kyrrstæðan hlut, ekið á viðkomandi
11 7
Bilun 8 5
Meiddi sig á hjólinu 5 3
Annað 15 10
Alls 149
Tafla II. Greindir áverkar
Greining Fjöldi Hlutfall %
Yfirborðsáverkar 27 16
Sár 30 18
Brot 56 34
Tognun 33 20
Tannáverki 5 3
Innankúpuáverki/áverki á innri
líffærum
1 7
Ótilgreindur áverki 5 3
Alls 166
Alls leituðu 149 einstaklingar
á bráðamóttöku vegna rafskútu-
slysa á rannsóknartímabilinu,
eða að meðaltali 1,6 á dag.