Læknablaðið - 01.05.2021, Blaðsíða 50

266 L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107
COVID-19 hefur kallað fram marga þanka
hjá flestum ef ekki öllum. Ef horft er á
vefsíðu Worldometer um fjölda COVID-til-
fella1 sést að fjöldi látinna er kominn yfir
þrjár milljónir vegna pestarinnar.
Þetta gefur hins vegar ekki nema
takmarkaða mynd því að þegar þetta er
ritað eru 39 lönd þar sem fleiri en 1000
manns eru látnir af hverri milljón íbúa.
Þetta er þrátt fyrir að flest þessara landa
hafi gripið til margs konar aðgerða til að
hefta útbreiðslu sóttarinnar. Víðast hvar
hafa þessar aðgerðir verið harkalegar, með
miklum lokunum, boðum og bönnum og
takmarkað mjög samskipti og dregið úr
vinnumöguleikum.
Þessu hefur fylgt vaxandi atvinnuleysi
um heiminn.2 Atvinnuleysi sem slíkt er
ógn við heilsu með beinum hætti. Rosen
og Stenbeck bentu í ágúst 2020 á að í Sví-
þjóð mætti gera ráð fyrir því að ef fjöldi
atvinnulausra mundi aukast um 100.000
mætti búast við 1800 andlátum fyrir tí-
mann á næstu 9 árum á eftir, ef ástandið
skánaði ekki. Fjögurra ára kreppa mundi
þannig kalla á 800 ótímabær andlát þar í
landi.3
Þá verða án vinnu ekki til verðmæti
til þess að bæta líðan, heilsu og velferð. Í
samfélagi þjóða eru millilandaviðskipti
grundvöllur að sköpun verðmæta. Okkar
verðmæti grundvallast á því að við nýtum
verðmæti okkar. Grundvallarverðmæti er
þó frelsið og mannréttindi, frelsi til að tjá
okkur og vera ósammála eða sammála.
Til þess þurfa staðreyndir að liggja fyrir
og við að fá réttar upplýsingar þannig
að hægt sé að taka ákvörðun, styðja
ákvörðun eða vera henni ósammála.
Í COVID-fárinu liggur fyrir að ef við
grípum ekki til fullnægjandi aðgerða er
hætt við að um 2700 á hverja milljón íbúa
látist eins og gerst hefur í Tékklandi.1
Hvaða aðgerðir höfum við? Lokanir
og samkomubönn, með öðrum orðum
einangrun frá umheimi. Þetta hefur í
grundvallaratriðum gengið upp í sumum
löndum en með tilheyrandi tolli fyrir
efnahagslíf þannig að slíkt gengur ekki til
lengdar. Betri læknisþjónusta, fullkomnari
gjörgæsla og önnur flókin læknisfræðileg
úrræði eru einnig möguleg. Heilbrigð-
iskerfin í heiminum eru víðast þegar
fullsetin þannig að COVID var í eðli sínu
yfirlögn á fulla deild og vegna efnahags-
samdráttar er getan takmörkuð til að
mæta þessu.
Í raun er eina raunhæfa aðgerðin bólu-
setning. Bretar og Bandaríkjamenn hafa
verið hvað duglegastir að bólusetja, en
önnur lönd komið á eftir. Árangur virðist
vera að skila sér í Bretlandi með fækkun
tilfella og færri andlátum vegna pestar-
innar og eru nú um 6 sinnum færri andlát
á dag í Bretlandi en í Frakklandi. Á sama
tíma nú í apríl 2021 eru áhyggjur af því
að AstraZeneca-bóluefnið valdi alvarleg-
um aukaverkunum. Í Bretlandi þar sem
bóluefnið hefur verið langmest notað er
auðveldast að skoða fylgikvilla þess. Þar
hefur komið í ljós að um fjögur tilfelli
alvarlegs blóðstorkuvanda á hverja milljón
bólusettra og eitt andlát á hverja milljón
bólusettra.4 Ávinningshlutfallið af bólu-
setningu er því yfir 1000-falt miðað við
þau 39 lönd sem vísað er í að ofan.
Er það ekki siðferðislega ámælisvert í
okkar vestrænu samfélögum að hika með
bólusetningar í þessari stöðu? Beitum okk-
ur fyrir því í samfélagi þjóðanna að bólu-
efni verði nýtt án tafar. Þannig tryggjum
við mannréttindi, atvinnu, verðmætasköp-
um, líf og frelsi.

L I P R I R P E N N A R
COVID-19-siðferðið
Kristinn Tómasson
geð- og embættislæknir
kristinn@laekning.is
Höfundur greinar á COVID tímum.
Heimilismynd
Heimildir
1. worldometers.info/coronavirus/ - apríl 2021.
2. The World Bank. Unemployment, total (% of total labor
force) (modeled ILO estimate) | Data (worldbank.org) -
apríl 2021.
3. Rosen M, Stenbeck, M. Interventions to suppress the
coronavirus pandemic will increase unemployment and
lead to many premature deaths. Scand J Publ Health 2021;
49: 64-8.
4. Wise J. Covid-19: How AstraZeneca lost the vaccine PR war.
BMJ 2021; 373: 921.