Lögmannablaðið - 2022, Qupperneq 20

20 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/22
STAÐA RÉTTARVÖRSLU­
KERFISINS
Í LJÓSI UMRÆÐU UM MEÐFERÐ KYNFERÐIS-
BROTAMÁLA – SAMTAL UM LAUSNIR
Stjórnandi málþingsins, Sigurður Tómas Magnússon
hæstaréttardómari og formaður stjórnar dómstólasýslunnar
sagði í upphafi að tímabært væri að lögfræðingar kæmu
saman og legðu eitthvað til málanna í umræðu um
kynferðisbrot og kynbundið ofbeldi sem verið hefði mikil
undanfarið: Hann tók ýmis dæmi úr umræðunni svo
sem: „Skömmin er gerenda og réttarkerfisins sem hefur
gjörsamlega brugðist þolendum kynferðisofbeldis og neitað
að taka ábyrgð á þeim varanlega skaða sem það hefur
valdið á kynslóðum kvenna sem treysta ekki kerfinu til að
ná fram réttlæti ...Við kærum ekki því réttarkerfið segir
okkur að þegja.“ Sigurður tók fleiri dæmi af umsögnum
um ónýtt réttarkerfi, skort á þekkingu innan þess, gjá
milli borgaranna og réttarvörslukerfisins og að þar væri
eingöngu litið á brotaþola sem vettvang glæps. Að jafnaði
væri gengið út frá því sem alkunnri staðreynd í umfjöllun um
meðferð kynferðisbrotamála að réttarkerfið hefði brugðist
brotaþolum. Við þeirri umfjöllun yrði réttarvörslukerfið
að bregðast af auðmýkt.
Nýtt frumvarp til bóta
Fyrst kom til umræðu boðað frumvarp dómsmálaráðherra
um breytingar á ákvæðum um réttarstöðu brotaþola í lögum
um meðferð sakamála. Meðal nýmæla er að brotaþolar
fá ýmsar heimildir við meðferð mála sem aðilar hafa
til þessa einir haft, t.a.m. aukinn aðgang að gögnum á
rannsóknarstigi og þinghaldi sem haldið er fyrir luktum
dyrum, heimild til að leggja fram sönnunargögn fyrir dómi
og leggja milliliðalaust spurningar fyrir aðila og vitni svo
og rétt brotaþola til að ávarpa dóm í lok aðalmeðferðar. Þá
er lagt til að þegar sýknað er af ákæru og bótakröfu vísað
frá, þá fái bótakrafan að fylgja máli til æðri réttar. Með
frumvarpinu er einnig bætt réttarstaða fólks með fötlun
við meðferð sakamáls..
Kolbrún sagði að réttindi brotaþola væru mun skýrari í
frumvarpinu og Kristín benti á að reglurnar í frumvarps-
drögunum væru nánast sambærilegar reglum sem voru
teknar upp í Noregi og Danmörku á árinu 2008 varðandi
brotaþola. Taldi hún þó að tryggja hefði mátt betur
Hinn 18. mars 2022 héldu Lögmannafélag Íslands, Lögfræðingafélag Íslands,
Dómarafélag Íslands og Ákærendafélag Íslands málþing um stöðu réttarvörslukerfisins
í ljósi umræðunnar um meðferð kynferðisbrota. Tilefnið var m.a. gagnrýni sem fram
hefur komið um meðferð kynferðisbrotamála og afdrif þeirra innan
réttarvörslukerfisins. Í pallborðsumræðum tóku þátt Kolbrún Benediktsdóttir
varahéraðssaksóknari, Ævar Pálmi Pálmason aðstoðaryfirlögregluþjónn yfir
kynferðisbrotadeild lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu, Halldóra Þorsteinsdóttir
dómari við Héraðsdóm Reykjaness, Kristín Benediktsdóttir dósent við lagadeild
Háskóla Íslands, Inga Lillý Brynjólfsdóttir lögmaður og Almar Þór Möller lögmaður.