Sjómannadagsblaðið - 2022, Blaðsíða 14

14 S J ó m a n n a d a G S b L a ð i ð j ú n í 2 0 2 2
Allir vildu meiri kvóta
Kristján tók sæti í svonefndri
„þriggja manna nefnd“ sem fulltrúi
LÍÚ, en auk hans voru í henni Stef-
án Þórarinsson frá sjávarútvegs-
ráðuneytinu og Helgi Laxdal sem
fulltrúi sjómanna. „Við settumst
yfir það í lok desember og byrjun
janúar að úthluta kvóta á hvert
skip,“ segir hann og bætir við að sér
hafi þótt athyglisvert að ekki urðu
ein einustu málaferli út af úthlutun-
inni. „En það var náttúrlega vegna
þess að þetta var til eins árs, og til
reynslu. Þannig að okkur tókst að
úthluta þessum heimildum.“ Út-
gerðarmenn reyndu engu að síður
að hafa áhrif á úthlutunina, en
miðað var við veiðireynslu undan-
genginna þriggja ára. „Í Breiða-
firði sögðu menn að þeir ættu að
fá meiru úthlutað af því að þessi ár
hefði sjórinn verið óvenjukaldur og
þess vegna fiskast minna. Og svona
voru viðbárurnar allt í kringum
landið, allir með einhverjar sér-
stakar skýringar á sínum högum.“
Kristján segir merkilegt að
þegar kom fram á árið 1989 og þeir
hafi eindregið lagt til að sóknar-
kerfið yrði aflagt hafi það gengið
svo algjörlega í gegnum samtök-
in að engin andstaða var við það.
„Mönnum var alveg orðið ljóst að
sóknardagakerfið var orðið, ef svo
má segja, klámhögg í kerfinu. Það
gat ekki gengið áfram því það leiddi
bara til áframhaldandi ofveiði.“
Í framhaldi af því kom svo upp
að leyft yrði frjálst framsal. „Það
var nú svo merkilegt að þá var
vinstristjórn með Steingrím Her-
mannsson í forsæti, sem átti eftir
að segja í endurminningum sínum
að Halldór hafi ekkert hlustað á sig
og farið í einu og öllu eftir því sem
útgerðarmenn hefðu krafist. En
frjálsa framsalið var náttúrlega lyk-
illinn að hagræðingunni. Allt gekk
þetta eftir og hefur náttúrlega gjör-
breytt allri stöðu sjávarútvegsins.
Í staðinn fyrir öll þessi opinberu
afskipti sem voru og var hægt að
afnema með frjálsa framsalinu.“
Mikil og jákvæð hliðaráhrif
Kristján viðurkennir um leið að
hann hafi ekki gert sér grein fyrir
því hversu hratt breytingarnar
myndu eiga sér stað. „Fljótlega var
farið að úrelda skip í stórum stíl,
fækka skipum og sameina heim-
ildir.“ Einu mistökin segir hann
hafa verið að setja ekki strax kvóta
á skip undir 10 tonnum. „Þar með
var opið gat fyrir smábátana til
þess að stórauka sínar veiðar, en
svo varð bara mikið um að þessir
bátar væru keyptir upp og fækkaði
fljótlega um helming í smábáta-
flotanum. Svo hefur þetta magnast
upp aftur núna með strandveiðun-
um.“
Um leið segir Kristján það
ekki skyggja á árangurinn að
breytingarnar hafi gengið hraðar
en fyrirséð var. Svo séu innbyggð-
ar takmarkanir, sem hann hafi
alla tíð talað fyrir, til að koma í
veg fyrir meiri samþjöppun. Fyrir
utan karfa, þar sem einstök útgerð
má hafa 35 prósenta hlut, er línan
dregin við 12 prósenta yfirráð í
einstökum tegundum.
Kvótakerfið segir Kristján hafa
haft í för með sér mikil og jákvæð
hliðaráhrif, bæði á sjósóknina
sjálfa, öryggismál og umgengni
við aflann, og svo á þróun veiðar-
færa, nýtingu aflans og fleiri þætti.
„Til dæmis hefur þetta leitt til vel-
gengni íslensks iðnaðar sem hefur
með sjávarútveginum þróað alla
þessa tækni sem í dag er orðin stór
útflutningsvara.“
Kristjáni þykir þó skyggja á að
Sjálfstæðisflokkurinn, sem var í
stjórnarandstöðu þegar framsalinu
var komið á, skyldi greiða atkvæði
á móti því. „Ég átti nú sérstaka vini
þar, meðal annars Þorstein Páls-
son, formanninn sem þá var. En
Alþýðubandalagið, Alþýðuflokkur
og Framsókn settu frjálsa framsal-
ið á, sem var náttúrlega mikil gæfa.“
Hann segir merkilegt til þess að
hugsa að allan þennan tíma frá því
kvótakerfið var tekið upp, nærri 40
ár, hafi verið um málið pólitískar
deilur. „En kerfið stendur nánast
óbreytt frá því að frjálsa framsalinu
var komið á.“
Draumórar að ná allsherjarsátt
En sér Kristján fyrir sér að hægt
verði að koma hlutum þannig
fyrir að sátt náist um kerfið? „Ég
segi alltaf að það séu draumórar
að ætla að ná einhverri allsherj-
arsátt um þessa hluti. Fyrst og
fremst verður að láta skynsemina
ráða um hvernig til hefur tekist,
hverju breytingarnar hafa skilað
og hvernig staða greinarinnar er í
dag miðað við að ekki hefði verið
gripið til þessara ráðstafana allra.
Það eru alltaf einhverjar sérskoð-
anir og menn tileinka sér það
því miður í pólitíkinni að vera
með ábyrgðarlaust tal og einhver
fyrirheit sem ekki standast neina
skoðun,“ segir hann. Ljóst sé að
alltaf verði matsatriði hvað teljist
sanngjarnt gjald fyrir aðganginn
að auðlindinni. „Þetta er eilíft
þrætumál.“
Hugmyndir sem fram hafi kom-
ið um breytingar á kerfinu, svo
sem með innköllun og uppboði
á heimildum, telur Kristján lítt
mótaðar. „Hvernig á að reka fyr-
irtæki í samkeppni þar sem fiskur
fer á markað, einn kaupir svona
mikið þennan daginn eða hinn og
þar með situr annar uppi allslaus
með sitt fólk á launum og hefur
ekkert að starfa?“ Þegar bent er á
þetta segir hann talsmenn slíkra
breytinga strax hverfa frá megin-
reglunni um uppboð og tala um
að takmarka það við landshluta
og stýra innan svæða. „Og hvað
hefur það þá upp á sig að þetta
sé eitthvað uppboð? Þetta stenst
enga skoðun.“ – óká
Það eru alltaf einhverjar
sérskoðanir og menn
tileinka sér það því miður
í pólitíkinni að vera með
ábyrgðarlaust tal og
einhver fyrirheit sem ekki
standast neina skoðun.“
Kristján hefur síðustu ár verið
búsettur í eigin íbúð í mörkinni í
reykjavík og lætur vel af umhverfi
og aðbúnaði.
Síðumúli 16 I 108 Reykjavík I Sími 580 3900 I fastus.is
fastus.is
BRAVILOR THA
Frábær uppáhellingarvél
með vatnstanki eða vatnstengi
CONVOTHERM 4 EASYDIAL
Vandaðir ofnar fyrir stóreldhús
Þægilegt viðmót - til í mismunandi stærðum
WEXIÖDISK
Vandaðar og öflugar uppþvottavélar
fyrir þá sem vilja það besta
VIÐURKENNDAR OG VANDAÐAR HEILDARLAUSNIR
FYRIR FYRIRTÆKI OG STOFNANIR
Fastus býður upp á vandaðar heildarlausnir frá virtum og viðurkenndum framleiðendum fyrir hótel, mötuneyti, veitingastaði
og þvottahús. Sérfræðingar Fastus búa yfir 20 ára reynslu í skipulagningu og samsetningu á stóreldhúsum.