Sjómannadagsblaðið - 2022, Blaðsíða 54

54 S J ó m a n n a d a G S b L a ð i ð j ú n í 2 0 2 2
erlendra veiðiskipa gerði ekki ann-
að en að auka þær kröfur. Fleiri og
fleiri vildu hverfa frá hinum gömlu
lifnaðarháttum þar sem landbún-
aður var stærstur og huga í auknum
mæli að sjósókn. Einar Benedikts-
son var einna fremstur í flokki þessa
hóps. Hann var harðorður í garð
landa sinna og virtist hreinlega
blöskra framtaksleysið og lítill vilji
í framfaraátt. Einar gaf út eigið blað,
sem hét Dagskrá. Í lok 19. aldar
skrifaði hann um þessi málefni:
Vér stöndum hér uppi bláfátækir,
afskekktir og óþekktir, fyrir utan
öll gæði heimsmenningarinn-
ar, og horfum á erlenda fiskara
draga frá okkur marga tugi
milljóna á ári, og svo ef einhver
leyfir sér að benda á veg til þess
að leiða þennan gullstraum að
nokkru, eða jafnvel miklu leyti,
inn i vasa landsmanna, þá er
hann í sömu svipan búinn að fá
heila hjörð af urrandi rökkum á
hælana, sem ekkert hugsa um,
einskis annars óska heldur en að
geta verið sér sjálfum og öðrum
til tjóns með því að hindra skyn-
samlegar, rökstuddar umræður
um það ráð, sem til er lagt. Þetta
er menningin okkar íslendinga.
Hér er ekki til mikið aflögufé til
góðra, þjóðlegra fyrirtækja, en
vér höfum ávallt allsnægtir af ill-
gjörnum andróðri gegn öllu, sem
miðar í nýja stefnu, til að víkja af
alfaravegi vanabundinnar, sof-
andi hugsunar.
Íslendingar höfðu vissulega reynt
að auka útgerð en skipakostur
þeirra var langt á eftir öðrum
þjóðum. Það er kaldhæðnislegt að
sumir keyptu t.d. skútur af Bretum,
sem voru í miklum mæli að færa sig
yfir á togarana. Þessi skip voru iðu-
lega kölluð „botnvörpungar“, eftir
aðalveiðarfæri þeirra. Sjálfur taldi
Einar að það væri eina vitið að Ís-
lendingar hæfu einnig botnvörpu-
útgerð, en það var hægara sagt en
gert. Til auka á vanlíðan lands-
manna gerði botnvarpan meira en
að sópa upp fiskinum. Veiðarfæri
þau sem Íslendingar notuðust við
urðu iðulega fyrir miklum skemmd-
um vegna ágangs erlendra skipa.
Gefnar voru upp sakir
Botnvörpungar fóru oft ansi nærri
landi í skjóli nætur, langt fyrir
innan landhelgismörkin sem þá
voru þrjár sjómílur en ekki lögfest
sem slíkt. Íslendingar voru ösku-
reiðir og beindu spjótum sínum
að Dönum, sem auðvitað áttu að
koma í veg fyrir landhelgisbrot.
Líklega hafa Danir viljað gera eins
vel og þeir gátu en eins og áður
sagði höfðu þeir ekki yfir mörgum
skipum að ráða sem gátu sinnt
þessu verkefni. Einnig hafði koma
bresku herskipanna árið 1896 ekki
farið framhjá þeim. Þeir skildu
alveg skilaboðin sem Bretar voru
að senda þar. Eins og stór ruddi
væri þar að vara lítilmagnann
við því að angra sig. Þannig var
einfaldlega staðan. Danir voru
hræddir við stóru þjóðirnar, eink-
um Breta. Þetta gekk svo langt að
Danir þorðu ekki annað en að gefa
landhelgisbrjótum upp sakir og
afturkalla sektir til þeirra. Hannes
Þorsteinsson lýsti þessu ágæt-
lega í grein sem hann skrifaði í
tímaritið Þjóðólf:
Er mælt að náðun þessi stafi af
alvarlegum kvörtunum (eða hót-
unum) ensku stjórnarinnar til ut-
anríkisþjónustunnar dönsku, er
svo hefur fengið Íslandsráðgjaf-
ann nýja til að útvega lögbrjót-
um þessum fulla uppgjöf sekt-
anna eða konungsnáðun. Þegar
Englendingurinn ygglir skelfur
Danskurinn. Vér Íslendingar
fáum að bera afleiðingarnar af
því að Danir eru kotþjóð og vér
undirlægjur þeirra og er því ekki
við góðu að búast.
Reiði Íslendinga jókst og fleiri og
fleiri virtust nú sannfærðir um að
betra væri að sinna sínum mál-
um sjálfir en að vera upp á Dani
komna, sem gátu svo ekki sinnt
sínu hlutverki sómasamlega. Í
þeim málum miðaðist eitthvað.
Ísland fékk heimastjórn árið 1904.
Þremur árum áður höfðu Danir
og Bretar gert samkomulag um
að landhelgi Íslands og Færeyja
yrði þrjár mílur. Það er þó eitt að
ákveða lögin og annað að sjá til
þess að þeim sé framfylgt. Enda
kom fljótlega í ljós að Bretar og
aðrar þjóðir virtu þetta að vettugi
og veiddu oft langt fyrir innan.
Jafnvel gerðust þeir svo frakkir
að sigla nánast upp í land nærri
byggðarlögum, eins og hreinlega
til að sýna innfæddum hver hefði
völdin.
Íslandsmet sem enn stendur
Árin liðu og ný öld gekk í garð en
lítið breyttist í þessum málum.
Samband Íslendinga og Dana
varð æ stirðara, enda voru þeir
fyrrnefndu æfir yfir hugleysi og
lydduskap þeirra síðarnefndu. Dan-
ir héldu áfram að senda hingað skip
sem áttu að taka og sekta land-
Beitiskipið Hekla var nútímalegt skip, 1.350 smálestir með 3.000 hestafla
vél og 156 manns í áhöfn. mynd þessi af skipinu er tekin í skipalæginu í
Kaupmannahöfn árið 1891, en skipið var smíðað árið áður.
Mynd/nAVAl History And HeritAge CoMMAnd í umfjöllun óðins í fyrsta tölublaði
ársins 1905, þar sem þessi mynd
birtist, segir: „C.g. Schack kapteinn,
sem yfirmaður var á Heklu fyrri hluta
þessa sumars, hefur getið sjer hjer
betri orðstýr en allir fyrirrennar-
ar hans. á þeim fáu mánuðum sem
hann hafði hjer landhelgisgæslu,
tók hann fleiri botnvörpunga en hin-
ir höfðu náð árum saman.“
Mynd/óðinn-tíMArit.is