Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2009, Blaðsíða 36

lítið um kennsluefni, hluti þess hefur
líklega verið á dönsku fyrstu árin og
forstöðumaðurinn kennt alla námsþætt-
ina sjálfur. Námskeiðin munu, a.m.k.
þegar fram liðu stundir, hafa verið haldin
á haustin, milli síldarvertíðar og vetrar-
vertíðar. Jón hefur á þessum námskeið-
um menntað nær 200 mótorista, sem
margir áttu eftir að koma mjög við sögu
bæði til sjós og lands.
Haustið 1940 fór hann með bát sinn
Hegra EA 255 áleiðis til Hafnarfjarðar, en
þaðan skyldi gera bátinn út. Hegri fórst á
Húnaflóa 30. október og með honum 5
manns.
Jón Sigurðsson var tvíkvæntur. Fyrri
konu sína, Sóleyju Jóhannesdóttur,
missti hann árið 1925 frá þrem ófermd-
um börnum, Önnu, sem síðar giftist
Torfa Hjartarsyni, tollstjóra, Skafta, skip-
stjóra og Ebbu, sem dó ung. Síðari kona
hans var Anna Sigríður Kristjánsdóttir og
voru börn þeirra tvö, Sigurður Ólafs, vél-
fræðingur, framhaldsskólakennari og
báta- og skútuhönnuður á Akureyri og
Ebba Þórunn, snyrtifræðingur og hár-
skeri í Florida.
Sonurinn
Bernska og æska
Sigurður fæddist 9. júní 1933 í Hrísey,
perlu Eyjafjarðar, og ólst þar upp, en
hann var aðeins 7 ára þegar faðir hans
fórst. Móðir hans stundaði alla þá vinnu
utan heimils, sem unnt var að fá, vann í
fiski, var í netagerð, vann í Hrísey, á Dal-
vík og á Siglufirði; hún hafði fyrir fjöl-
skyldu að sjá. Sigurður var sendur í sveit
á sumrin, en var í Hrísey á veturna, hjá
góðu fólki ef mamma hans var við vinnu
annars staðar. Hann sótti í smíðar, hann-
aði og smíðaði fyrsta bátinn ellefu ára,
sumarið 1944, lýðveldissumarið, það var
kajak gerður úr timbri og ferniseruðum
dúk: honum hvolfdi í jómfrúrferðinni!
17. júní fór Sigurður á lýðveldishátið í
Svarfaðardal, hann var einmana í öllum
manngrúanum; þar var stelpa frá Dalvík,
ári yngri, kölluð „jarðskjálftastelpan“.
Þau hittust ekki, en leiðir þeirra lágu
saman síðar. Svo var flutt til Siglufjarðar.
Sigurður var eitt ár í Gagnfræðaskóla
Akureyrar, en þá flutti fjölskyldan til
Reykjavíkur, en sumarvinnan var sótt
norður. Eftir gagnfræðapróf í Reykja-
vík lá leiðin til Akureyrar. Við tók sjó-
mennska, en síðan meira nám, því hann
lauk mótorvélstjóraprófi hinu minna á
Akureyri 1952 og hóf síðan vélvirkjanám
í Vélsmiðjunni Odda, sem lauk með
sveinsprófi í október 1955. Þessi árin og
lengur ók Sigurður um á Norton her-
mótorhjóli og hefði verið kallaður
„töffari“ í dag.
Um þetta leyti kom „jarðskjálfta-
stelpan“ til sögunnar. Sigurveig Sigurð-
ardóttir fæddist á Dalvík 2. júní 1934.
Örskömmu eftir að hún kom í heiminn,
það var nýbúið að skilja milli móður
og barns, reið jarðskjálfti yfir Dalvík og
nærliggjandi byggðir. Með snarræði tókst
að koma mæðgunum út úr húsinu áður
en það skekktist svo, að engri hurð var
þokað. Meðan þetta gerðist svaf Sigurður
rólegur í vagni sínum í Hrísey og slapp
óskaddaður þótt skorsteinninn á Hellu-
landi, húsi foreldra hans, hryndi og hluti
hans flygi yfir barnavagninn. Árið 1955
voru þau „jarðskjálftastelpan“ og Sig-
urður fullvaxta og ekkert sjálfsagðara en
að arka lífsveginn saman og það hafa þau
gert samhent í meira en hálfa öld, giftu
sig í árslok 1956, eiga þrjú börn, Kristján
Þorgils, Jón og Önnu Maríu og dágóðan
flota barnabarna og barnabarnabörnum
fjölgar.
Þá tók Vélskóli Íslands við. Þar var
heimavist og búið þröngt. Sumarvinnan,
sem nægja varð til framfærslu yfir vetur-
inn tengdist sjómennsku, var á netum á
línuveiðara, gekk ekkert, svo kyndari á
Hval III og gekk mjög vel. Vélstjórapróf-
inu lauk Sigurður vorið 1957 og varð
þriðji, Veiga fór í húsmæðraskóla, og
hann í rafmagnsdeildina ári síðar og varð
annar. Sigurður fór að því búnu í fram-
haldsnám hjá MWM í Mannheim í
Vestur-Þýskalandi og var þar fram undir
jól. Sumarið eftir réðist Sigurður sem
vélstjóri við Laxárvirkjun í Aðaldal og
var þar allt til ársins 1964 að hann flutti
til Akureyrar og varð 1. vélstjóri í Vara-
rafstöð Laxárvirkjunar. Á þessum árum
voru oft mikil vandræði með framleiðslu
rafmagns í Laxárvirkjun vegna íss og
krapa og var rafmagnsskömmtun, oft
dögum saman, árviss viðburður. Til að
tryggja neytendum trygga raforku var
brugðið á það ráð að setja upp varastöð
(toppstöð) á Akureyri og var það gert í
áföngum á árunum 1959-1965. Þá fram-
ÞAÐ VAR SVONA RAMLANDI
Mauritius er í hitabeltinu, sunnan miðbaugs og þar eru stormar og fellibyljir tíðir.
Í einum túrnum stefndi fellibylur í átt til þeirra og þar sem Rvf Investigator var engin
sérstök sjóborg, enda rétt um 100 tonn að stærð, var siglt sem mest mátti frá ætlaðri
stefnu fellibylsins. Þá þurfti vélin endilega að bila, aðalvökvadæla skipsins var óvirk því
tengsli milli hennar og aðalvélar brotnaði og við slíkt verður að gera og það strax.
Þannig var um hnútana búið, að bæði ferskvatns- og olíukælarnir voru ofan á vökva-
dælunni og þá þurfti að fjarlægja áður en viðgerð gat hafist. Þá var hlaupakötturinn of
stuttur svo nota varð handafl. Auk þess var fátt varahluta um borð. Allt þetta tók um
átta klukkutíma og á meðan nálgaðist stormurinn. „Þetta var svona ramlandi“ sagði
Sigurður, „skipið hafði langa veltu og drap okkur ekki.“
SLEGGJAN
Það var á Indónesíuárunum, þegar Sigurður kenndi á námskeiðunum, sem annars
staðar er sagt frá, að hann fékk 6 manna hóp. Sá flokkur var skólagenginn, en sá galli
var á gjöf Njarðar, að strákarnir höfðu lært til yfirmanna í sjómannaskóla, allt á bókina,
ætluðu reynar ekki að vinna svo mikið sjálfir. Þetta kom þeim í koll. Þeir fengu, eins og
aðrir, þrjár vélar, hverja af sinni tegundinni, vinnuaðstöðu og verkfæri og áttu að rífa
þær í sundur og setja saman. Shariff, túlkurinn hans Sigurðar, sem reyndar var vélstjóri
og átti að taka við námskeiðahaldinu af Sigurði, útskýrði verkefnið fyrir nemendunum,
en ekkert gekk, þeir ætluðu greinilega að gera sem minnst, helst alls ekkert. Shariff,
sem var ekkert nema kurteisin eins og Indónesa er siður, hvatti þá sem best hann gat,
en þokaði þeim ekkert áleiðis. Þá var ekki nema eitt að gera í stöðunni, enda hafði Sig-
urði runnið dálítið í skap. Hann tók trésleggju sér í hönd, óð að strákunum, þar sem
þeir stóðu og spjölluðu sín á milli, hélt hvassa skammarræðu á auðskiljanlegu íslensku
sjómannamáli yfir þeim og lamdi síðan sleggjunni í vinnuborðið af nokkru afli.
Strákarnir hrukku illa við og það rann upp fyrir þeim, að hér væri alvara á ferðum.
Verkið hófst eins og Sigurður vildi og gekk alveg ágætlega, því við námskeiðslok rifu
þeir og settu saman vél á 3-4 tímum, sem venjulega var talið dagsverk. Eftir það þurfti
hann aðeins að sýna þeim hamarinn ef þeir slökuðu á! Þeir voru síðan útskrifaðir og
fóru til starfa meðal fiskimanna eins og til var ætlast og sendu skýrslur heim um verk
og verkferla. Sá þeirra, sem best stóð sig, komst yfir 25 bátavélar á einum mánuði, sem
er afrek, ef haft er í huga, að varahlutir vaxa ekki á trjánum austur þar þrátt fyrir gott
loftslag og frjósemi moldar. Þessa aðferð þurfti ekki að nota annars staðar, fiskisagan
flaug.
36 – Sjómannablaðið Víkingur