Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2011, Blaðsíða 38

38 – Sjómannablaðið Víkingur
Frásögn Jóns Ólafs Benónýssonar fyrrverandi símstöðvar-
stjóra í Kálfshamarsvík Austur-Húnavatnssýslu af land-
helgisbroti bresks togara og viðleitni sjómanna þar til að láta
koma lögum yfir hann. Frásögnin er skráð í janúar 1976 og
varðveitt á Þjóðskjalasafni. Fyrirsagnir eru Víkingsins.
Bretinn staðinn að ólöglegum veiðum
Það mun hafa verið árið 1924 sem sá atburður skeði sem nú
skal sagt frá.
Frá Kálfshamarsvík reru þá nokkrir fiskibátar. Það voru flest
fjögramannaför, vélarlaus. Einn af formönnum þaðan hét Ari
Einarsson. Þá var það eitt sinn er komið var fram um mánaða-
mótin september-október að hann og fleiri reru í sunnan
strekkingsstormi og vegna þess reri Ari beint vestur frá Kálfs-
hamarsvík og vestur fyrir „Brúnir“ sem er þar nokkurnveginn
þrjár sjómílur frá landi sem þá voru takmörk landhelginnar. Er
hann var að enda við að draga línuna djúpt á hrauninu þá var
togari að toga eftir hrauninu ofan við brúnina og hafði hann úti
ljósbauju sem var vestast á hrauninu. En er Ari var nýkominn á
stað í land komst hann svo nærri togaranum að hann og háset-
ar hans sáu glöggt nafn og númer skipsins og gátu einnig
miðað glöggt á hvaða stað skipið var.
Ég, sem þessar línur rita, var þá einnig formaður frá Kálfs-
hamarsvík og var aðeins lítið eitt norðar en Ari en viðlíka langt
frá landi og sá bát Ara og togarann alltaf meðan ég var frammi á
miðunum og þar á meðal sá ég þegar Ari fór mjög skammt frá
togaranum er hann var á leið til lands.
Það sem næst skeði í þessu máli var það að Ari Einarssonar
kom heim til mín því ég hafði þá á hendi landsímastöð og sendi
hann þá símskeyti til sýslumanns Húnavatnssýslu þar sem hann
skýrði frá nafni og númeri togarans og einnig á hvaða stað
hann hefði verið að veiðum þennan dag og óskaði eftir að þetta
mál væri tekið fyrir og togarinn fengi sekt.
Þetta festist allt vel í minni mínu enda sendi ég umtalað sím-
skeyti sjálfur til Blönduóss og er enginn vafi á því að sýslumað-
urinn hlýtur að hafa fengið það með skilum.
Undrunarefnið
Nú leið haustið og veturinn, næsta sumar og haust og fréttum
við ekkert sem höfðum verið að vona að eitthvað skeði í þessu
máli. En í janúar var ég kominn til Reykjavíkur og var þann
vetur háseti á vélbáti og var verið að búa hann til veiða fram
undir febrúarbyrjun. Þá var það einhverntíma seint í janúar, að
mig minnir, að ég kom austan Hafnarstræti og gekk norður
Pósthússtræti og niður á hafnarbakkann sem þá var allt öðru-
vísi en hann er nú. Sé ég þá hvar skip stendur þar uppi með
austurkanti einhverskonar bryggju sem var næstum beint fram-
undan Eimskipafélagshúsinu. Er ég kom nær sé ég að þar er
kominn togarinn sem ég hafði sent skeytið um árið áður og
taldi víst að ekki hefði náðst til hans en mig minnir að hann
héti „Venator“ G. Y. en ekki man ég einkennistölu hans.
Mér varð starsýnt á togarann er hann stóð þarna vel hálfur á
þurru og var fyrst í vafa um hvað gera skildi en svo ákvað ég að
gera allt sem ég gæti til þess að hann fengi makleg málagjöld.
Ég fór því inn á símstöðina, sem þá var þar sem lögreglustöðin
var síðar, og bað símastúlku að ná fyrir mig í dómsmálaráðu-
neytið. Það virtist að hún ætlaði ekki að trúa sínum eigin
eyrum þegar maður klæddur á sjómannavísu og alls ekki í
hreinum fötum lét sér detta í hug að tala við hið háa stjórnar-
ráð. Ég fékk þó samband fljótlega og sagði þeim manni sem ég
talaði við greinilega frá hvað gert hefði verið í máli þessa togara
og einnig það að ég væri símstöðvarstjórinn frá Kálfshamarsvík
og hefði sjálfur sent skeytið til sýslumannsins en vissi ekki til
að neitt hefði verið gert í málinu. Nú væri hins vegar auðvelt að
hafa hendur í hári togarans því hann stæði uppi í fjöru hér í
Reykjavík sem ég nánar tiltók. Ennfremur upplýsti ég að auð-
velt væri að ná í tvo af þeim mönnum sem voru á báti þeim er
tók nafn og númer af togaranum. Það voru þeir Ari Einarsson,
þá sjómaður í Sandgerði, og Bjarni Theodór Guðmundsson, þá
sjómaður í Keflavík.
Ég krafðist þess mjög ákveðið að mál togarans væri tekið
fyrir sem allra fyrst og lét þess getið að útlendir togarar væru
margoft á grunnmiðum á austanverðum Húnaflóa og þar væri
ekki friður með veiðarfæri okkar heimamanna.
Fáum dögum eftir samtal mitt við stjórnarráðið voru þeir Ari
og Bjarni Theodór kallaðir af sýslumanni Gullbringu- og Kjós-
arsýslu til Hafnarfjarðar til að mæta þar fyrir rétti þar sem þeir
báru vitni í máli togarans og var þeim sagt að fullsönnuð væri
sekt hans um landhelgisbrot.
Sjálfsagt væri hægt að finna í opinberum skjölum frásögn
um það sem gert hefir verið af hálfu þess opinbera í þessu máli
en ég hefi ekki kjark eða dugnað til þess.
Nú þegar við Íslendingar erum komnir í okkar þriðja og
hatrammasta „þorskastríð“ þá datt mér í hug að rifja upp þessa
gömlu sögu.
Og er ekki algjört einsdæmi að útlendur veiðiþjófur hafi
verið tekinn af íslenskum valdsmönnum þar sem hann stóð að
nokkru leyti uppi á þurru landi?
Þeir voru helmingi minni bátarnir sem reru frá Kálfshamarsvík, eða fjóræringar en myndin sýnir áttæring ná landi í Grindavík.
Ljósmynd: Ljósmyndasafn Reykjavíkur.
Jón Ólafur Benónýsson
Landhelgsbrjótur á þurru landi