Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2011, Blaðsíða 47

Sjómannablaðið Víkingur – 47
Úr „Sögu Útvegsbændafélags Vest-
mannaeyja 1920 – 2010“ sem er
óþrjótandi fróðleiks- og skemmti-
brunnur. Víkingurinn vonar að honum
verði fyrirgefið þótt hann gerist nokkuð
þaulsætinn við þá bók og – fingralangur
– og að þeir Sigurgeir Jónsson og
Benedikt Gestsson sjái í gegnum
fingur sér við hann. Þeir hafa svo
sannarlega unnið gott verk.
*
Það stendur hvergi
Einar í Betel var mikill ræðumaður og varð
sjaldan svarafátt. Einhverju sinni voru hvíta-
sunnumenn með tjaldsamkomu á Stakka-
gerðistúni og þar þrumaði Einar yfir mann-
skapnum. Þetta var í vertíðarlok og hafði
verið nokkuð sukksamt í bænum. Einar
notaði tækifærið og sagði m.a. að áfengið
væri versti óvinur mannsins. Þá kallaði ein-
hver úr áheyrendahópnum, líklega góðglaður:
„Stendur ekki í Biblíunni að maður eigi að
elska óvini sína?“
„Jú, það er rétt,“ svaraði Einar. „En það stend-
ur hvergi að maður eigi að svolgra þá í sig.“
*
Besti drátturinn
Einar sá um að heiðra aldraða sjómenn á sjó-
mannadaginn á Stakkagerðistúni. Bergur
Loftsson á Hjalteyri var í þeim hópi eitt sinn-
ið og Einar rakti, eins og hann var vanur, ætt
hans og uppruna, ásamt hrósyrðum um vel
unnið ævistarf. Gat hann þess að margan
happadráttinn hefði Bergur dregið úr sjó á
lífsleiðinni. Leit síðan til himins og sagði:
„En besta dráttinn fékk hann á árunum eftir
stríð þegar hann gekk að eiga elskulega
eiginkonu sína, hana Ragnhildi.“
Vöktu þessi orð Einars talsverða kátínu á
Stakkó en sjálfur kannaðist hann ekki við
neina tvíræðni þegar hann var inntur eftir
þessu orðum sínum í kaffisamsæti eftir at-
höfnina.
*
Framan á sáluhliðinu í kirkjugarðinum í Vest-
mannaeyjum stendur ritað: „Ég lifi og þér
munuð lifa.“ Færri vita að hinum megin á
sáluhliðinu, og blasir við þegar farið er út úr
kirkjugarðinum, er ritað: „Friður sé með yður.
Einhvern tíma á árshátíð Kiwanis var spurn-
ingakeppni þar sem Beddi á Glófaxa var einn
þátttakenda. Þar var einmitt spurt um áletr-
unina á bakhlið sáluhliðsins. Beddi hafði ekki
hugmynd um rétta svarið en ákvað eftir
nokkra umhugsun að giska. Og sú ágiskun
var: „Takk fyrir komuna.“
*
Mér virðist eins og það þurfi
Sjálfstæðismenn í Vestmannaeyjum efndu til
prófkjörs á sínum tíma um það hver skyldi
vera fulltrúi Eyjamanna á lista Sjálfstæðis-
flokksins í kjördæminu. Þrír buðu sig fram,
Árni Johnsen, Björn Guðmundsson og Guð-
mundur Karlsson. Árni var þá nýstirni í
pólitíkinni en notfærði sér í prófkjörsbarátt-
unni að vera liðtækur í söng og gítarspili.
Úrslit urðu þau að Guðmundur varð efstur,
Árni í öðru sæti og Björn rak lestina. Að
kvöldi kjördags, rétt áður en talning hófst,
þóttist Björn sjá að hverju stefndi og hann
hefði ekki haft erindi sem erfiði í þessum
slag. Sigurgeir frá Þorlaugargerði átti erindi
við Björn og spurði náttúrlega hvernig taln-
ingin legðist í hann.
„Æ, ég veit það ekki, Sigurgeir minn,“ sagði
Björn. „Mér sýnist eins og mig vanti eitthvað
upp á þetta. „Heyrðu mig,“ hélt hann síðan
áfram. „Þú hefur eitthvað verið að spila á
gítar, er það ekki?“ Sigurgeir játti því, hann
hefði átt við það um nokkurra ára skeið.
„Heldurðu ekki að þú gætir kennt mér nokk-
ur grip á gítar,“ sagði Björn þá. „Mér virðist
eins og það þurfi menn helst að kunna ef þeir
ætla að ná einhverjum árangri í pólitíkinni í
dag.“
*
Þú manst svo eftir söluskattinum
Björn gat verið einstaklega orðheppinn og
fundvís á hið skemmtilega í mannlífinu. Árið
1968 sáu ungir sjálfstæðismenn í Eyjum um
útgáfu á Fylki, málgagni flokksins og fengu
með sér þrautreyndan íhaldsmann af gamla
skólanum, Björn Guðmundsson, kaupmann
og útgerðarmann. Þessir ungu menn voru
Sigurður Jónsson kennari, Sigurgeir Jónsson
frá Þorlaugargerði og Magnús Jónasson frá
Grundarbrekku. Sú samvinna gekk í alla staði
mjög vel og skiptu þeir félagar með sér verk-
um við blaðið og skriftir í það. Sigurði Jóns-
syni voru söluskattssvik einkar hugleikin um
þessar mundir og vandaði hann ekki kveðj-
urnar kaupmönnum í þjóðfélaginu sem
ástunduðu slíka svikastarfsemi. Ekki var
Björn alls kostar sáttur við þessa aðför að
kaupmannastéttinni en lét þó kyrrt liggja.
En nú skipuðust svo veður, að ári síðar hætti
Sigurður kennslu og fór út í kaupmennsku
ásamt Magnúsi frá Grundarbrekku og var
verslun þeirra, Eyjakaup, í Vöruhúsinu á
horni Skólavegar og Vestmannabrautar. Af-
greiðsla Flugfélags Íslands var við Skólaveg-
inn nær beint á móti versluninni. Síðdegis á
föstudegi var Björn Guðmundsson að koma
með flugi úr Reykjavík, fór með rútunni í
bæinn og fór úr henni við afgreiðsluna.
Gengur síðan yfir götuna og sér að Sigurður
er við afgreiðslu í verslun sinni og margir
viðskiptavinir inni. Björn, sem hafði fengið
sér aðeins í aðra tána í Reykjavík fyrir flug-
ferðina, stillti sér upp í búðardyrunum og
kallaði yfir viðskiptavinahópinn: „Siggi
minn!“ Sigurður kaupmaður rétti úr sér og
svaraði: „Já, hvað?“ Þá brosti Björn út að
eyrum og sagði: „Þú manst svo eftir sölu-
skattinum, vinur.“
*
Formannavísur
Óskar Kárason orti formannavísu um Bjarn-
héðin fyrstu vertíðina sem hann var for-
maður, með Hugrúnu VE.
Bjarnhéðinn sjó við séðan,
sækinn Elías frækinn,
finn ég í fyrsta sinni
formanna leiðir kanna.
Hugrúnu hetjan dugar,
hafið þó stormar skafi.
Fengsæll á þorsk er þengill,
þundurinn blótar stundum.
Allmörgum árum síðar orti Ási í Bæ for-
mannavísur um nokkra skipstjóra í Eyjum og
var Bjarnhéðinn einn þeirra. Bjarnhéðinn var
kunnur að því að tvinna saman blótsyrðum,
eins og reyndar kemur fram í vísu Óskars, og
sú saga gekk að einhvern tíma hefði talstöðin
sprungið í miðjum slíkum ræðuhöldum.
Bjarnhéðinn hefur þann burðarskrokk
sem bilar ekki við fyrsta sjokk.
Svo á hann til að tvinna svo fast
að talstöðin í sundur brast.
*
Hvað er hún stór?
Óskar á Háeyri rifjaði upp með höfundi þessa
rits hvernig uppgjörsmálum hefði verið
háttað á árum áður.
„Fyrr á árum þurftu menn oft að fara til út-
gerðarmannsins til að biðja um peninga fyrir-
fram vegna þess að ekki var gert upp við sjó-
menn nema þrisvar á ári. Stundum gat verið
skemmtilegt þegar maður kom sem unglingur
og bankaði upp á hjá útgerðarmanninum og
bað hann um tvö eða þrjúhundruð krónur.
Ef hann var svona föðurlegur, sagði hann við
mann:
„Og hvað ætlarðu að gera við þetta?“ Maður
reyndi að útskýra það og þá sagði hann:
„Þarftu nokkuð nema tvöhundruð?“
Auðvitað höfðu þeir það gott, að geta geymt
þessa peninga á vöxtum fyrir sjálfa sig á
þessum árum en þeir áttu til að spyrja hvað
ætti að gera við peningana. Sumir voru stífir
á því en öðrum þótti gott ef maður sagðist
ætla á fyllirí og spurðu hvort maður vildi
ekki meira.
Aftur á móti var langbest útgerðarfyrirkomu-
lagið hjá Ása í Bæ. Þegar ég var á Hersteini
hjá honum, 1958 til 1959, var hann með
hluthæsta bátinn. Óli Tótu orti svo þegar
hann kom að ná í uppgjörið sitt hjá Ása:
Þannig fór í þetta sinn
þorskurinn með okkur.
Hluturinn er Ási minn
áttahundruð bokkur.
Maður veifaði stundum Ása á götu ef maður
sá hann á Skódanum og sagði:
„Heyrðu, mig vantar pening.“ Og þá sagði
Ási alltaf:
„Hvað er hún stór?“ og átti við brennivíns-
kröfuna sem beið þess að verða leyst út á
pósthúsinu. Ef maður sagði að það væru sex
flöskur, þá vissi hann hvað það kostaði. Upp-
gjörið hjá honum var hins vegar á röngunni á
Camelpakka. Þar var aflaverðmætið, punktur
og basta. Ási í Bæ var ósköp lítið fyrir
bókhald.“