Fréttablaðið - 03.09.2022, Blaðsíða 94

MYNDLIST
Svipir
Guðrún Steingrímsdóttir
Gallerí Göng, Háteigskirkju
Aðalsteinn Ingólfsson
Ég þykist vita að andlitsmyndir séu
ekki ofarlega á vinsældalista þeirra
sem umgangast myndlist að stað­
aldri. En í hvert sinn sem ég stend
andspænis vandaðri „handgerðri“
andlitsmynd,segjum eftir Kjarval
eða erlendan listjöfur á borð við
Lucian Freud, mæta mér fleiri ráð­
gátur, álitamál og spurningar en
mér tekst að greiða úr með góðu
móti. Sjálfsagt er ég ekki einn um
þetta. Raunar eru sumar andlits­
myndir svo áleitnar í óútskýran­
leika sínum, að ekki virðist nokkur
vegur að komast inn fyrir það sem
kalla mætti „hjúp“ þeirra. Þetta á t.d.
við um andlitsmyndir Rembrandts,
svo eitt dæmi sé tekið.
Fyrsta ráðgátan er auðvitað hvers
vegna „handgerðar“ andlitsmyndir
á borð við þær sem hér eru tilteknar
hreyfa við okkur, meðan ljósmyndir
af sömu andlitum gera það síður –
eða ekki. Eru ekki hvort tveggja
af þekkjanlegu fólki? En meðan
ljósmyndin birtist okkur fyrir til­
stilli háþróaðrar sjóntækninnar,
kannski með tiltölulega litlu inn­
gripi augna og handa, þá er býsna
margt af því sem skeður í máluðu
andlitsmyndinni afleiðing af flóknu
huglægu samspili, þar sem koma við
sögu næmleiki og leikni þess sem
heldur um pensil eða blýant. And­
litsmyndin er því að stórum hluta
lýsing á höfundi hennar.
Hvar er sannleikurinn?
Við getum kannski sæst á að and­
litsmyndin fjalli fyrst og fremst
um samspilið milli fyrirsætu og
listamanns, og sé þá samantekt á
því sem sú fyrrnefnda gefur af sér,
meðvitað og ómeðvitað, og því sem
sá fyrrnefndi verður áskynja um
hana á þessu ferli. Er niðurstaðan
ásættanleg mynd af manneskju,
eða einfaldlega mynd af því sem
hún kýs að segja okkur um sjálfa
sig? Hvar er þá „sannleikann“ um
fyrirsætuna að finna?
Kannski ættum við ekki að
hafa áhyggjur af sannleikanum.
Ef ítrekuð stefnumót fyrirsætu og
listamanns heppnast vel, ekki síst
ef þau eiga sér stað við aðstæður
sem hugnast báðum, verður til nýtt
fyrirbæri: listaverk, sem lifir með
okkur eða deyr, allt eftir listrænum
áhrifamætti sínum. Van Gogh taldi
að slíkur áhrifamáttur yrði einungis
til fyrir „ástríðufulla innlifun“ lista­
mannsins við gerð verksins. Við
þetta má svo bæta að Lucian Freud
sagði að andlitsmynd þurfi ekki að
líkjast fyrirmynd til að vera „sönn“.
Tilefni þessara brotakenndu hug­
leiðinga er lítil og næstum „leynileg“
sýning á andlitsmyndum eftir lista­
konu í Gallerí Göng, sýningarað­
stöðu í safnaðarheimili Háteigs­
kirkju. Listakonan heitir Guðrún
Steingrímsdóttir og um hana veit
ég næsta lítið. En það úrval olíu­
málverka af andlitum sem hún
hefur komið þar fyrir einkennist
af hrifmikilli ungæðislegri ástríðu
og löngun til að komast til botns í
því sem hold, hár, augu og munnur
manneskjunnar bæði segja okkur –
og dylja – um mannlega tilvist.
Nýr veruleiki
Ég er ekkert viss um að listakonan
sé á höttum eftir einhverjum stór­
sannleik um það fólk sem hún
fæst við að mála, a.m.k. ekki enn
þá, heldur er henni mest í mun að
skapa „ágeng“ andlit, með allt að því
óþægilega nánd. Þar er gróf áferðin
henni notadrjúg, tekur jafnvel völd­
in í einstaka mynd, en þegar best
lætur gefur þessi aferð til kynna
varnarleysi holdsins, tilhneigingu
þess til að rýrna og hrörna.
Það er hins vegar í mýkri and­
litsmyndum sínum sem lista­
konan sýnir af sér eftirminnilegri
takta. Þar er ekki einungis vikið að
mannlegri nánd, heldur er gefið til
kynna að hún sé hluti af stærri – og
dularfyllri – veruleika. Í þá átt ætti
listakonan að halda. Þarna á ég við
litla „hálfkaraða“ stúlkumynd, og
stærstu mynd sýningarinnar, af
opinmynntum karlmanni í and­
nauð. Alltént meldar sig hér listmál­
ari með meira en venjulegt erindi á
íslenskan sjónmenntavettvang. n
NIÐURSTAÐA: Eftirtektarverð
sýn á mannsandlitið á viðsjár-
verðum tímum.
tsh@frettabladid.is
Prjónalistamaðurinn Ýr Jóhanns­
dóttir, sem vinnur undir listamanns­
nafninu Ýrúrarí, kemur fram á
prjónahátíðinni Pakhusstrik á Nord­
atlantens Brygge í Kaupmannahöfn
sunnudaginn 11. september.
Ýr sérhæfir sig í að endurnýja
gamlar peysur og búa til nýstárleg
listaverk úr þeim. Ýmsir heimsþekkt­
ir einstaklingar hafa klæðst peysum
eftir Ýri, þar á meðal grínistinn Noel
Fielding, söngkonan Erykah Badu og
Wayne Coyne, söngvari The Flaming
Lips.
„Hún sýnir bæði húmor og glað­
værð í vinnu sinni þegar hún
umbreytir gömlum virðulegum
peysum, helst í yfirstærð, í pylsu­
étandi fólk, margtyngdar verur með
þang á milli tannanna eða sér þeim
fyrir löngum brjóstum í mismun­
andi húðlitum. Þá er eins og hún leiki
við innra barn gömlu peysunnar
og veiti því hellings athygli og ást,“
segir í tilkynningu frá Nordatlant­
ens Brygge.
Verk eftir Ýri má finna á The
National Museum of Scotland,
Textiel Museum í Hollandi og Coo­
per Hewitt Smithsonian Design
Museum í New York.
Sunnudaginn 11. september kl. 13
mun Ýr halda fyrirlestur og tveggja
tíma námskeið á árlegu prjónahátíð­
inni Pakhusstrik á Nordatlantens
Brygge í Kaupmannahöfn. Í fyrir­
lestrinum Breaking the Pattern mun
hún gefa innsýn í vinnuferli sitt, tala
um innblástur og fyrri verkefni sín
sem prjónalistamaður og hönnuður.
Á námskeiðinu frá klukkan 14­16
gefst fólki tækifæri til að nota nála­
þæfingartæknina til að gefa gamalli
peysu eða húfu nýtt útlit. n
Alltént meldar sig hér
listmálari með meira
en venjulegt erindi á
íslenskan sjónmennta-
vettvang.
Hafnarstræti 1–3 > fjallkona.isfjallkonan.rvk fjallkonan
Nánar á fjallkona.is
BRJÁLÆÐISLEGA GÓÐUR
BRUNCH
LAUGARDAGA & SUNNUDAGA
11.30-14.30
Sex geggjaðar tegundir
af Eggs Benedict, brunch-turn,
avókadó toast og allskonar gotterí
Hold, hár og munnur
Svipir í Gallerí Göngum er fyrsta einkasýning listakonunnar Guðrúnar Steingrímsdóttur. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Ýrúrarí á danskri prjónahátíð
Ýrúrarí sérhæfir sig í að endurnýja
gamlar peysur og búa til nýstárleg
listaverk úr þeim.
MYND/NORDATLANTENS BRYGGE
54 Menning 3. september 2022 FRÉTTABLAÐIÐ