Fréttablaðið - 12.01.2023, Page 12

Það er nóg þegar þú
getur af útborguðum
mánaðarlaunum
þínum framfleytt þér
og fjölskyldu og lagt
til sparnað í hverjum
mánuði fyrir óvæntum
útgjöldum.
Fyrir mér er rödd þín
rödd lítilmagna þessa
lands, hvort sem þeir
eru innan Eflingar eða
ekki og sú rödd þarf að
heyrast.
Nú vil ég biðja menn
að hætta að afskræma
tungu okkar með
bjánalegun tilburðum
til einhvers konar
réttrúnaðartilburða í
orðfæri og reyna þess
í stað einfaldlega að
vanda máfar sitt.
Einstætt foreldri – tvö börn – húsnæðislán
eða leiga 220 þúsund krónur
800.000
600.000
400.000
200.000
-200.000
-400.000
-600.000
Einstaklingur – barnlaus – húsnæðislán
eða leiga 200 þúsund krónur
800.000
600.000
400.000
200.000
-200.000
-400.000
-600.000
Hver er verðmiðinn á störfum fólks?
Um þetta hefur verið rætt síðustu
daga eftir umræðu um kjaramál
heilbrigðisstétta í Silfrinu um síð-
ustu helgi. Hvað er nóg?
Hið opinbera hefur margvísleg
töluleg gögn til að styðjast við þegar
kemur að útreikningi á tekjum
annars vegar og framfærsluþörf
hins vegar. Vísar fjármálaráðherra
iðulega í vefsíðuna tekjusögu sem
heimild um raunverulegar tekjur
vinnandi fólks og til þeirra upplýs-
inga var einnig vísað í ofangreind-
um sjónvarpsþætti um helgina.
Heildarlaun fólks í tilteknu stétt-
arfélagi var tiltekið sem dæmi um
hvað stéttin fengi í laun og spurt var
hvað væri nóg. Var sagt að meðal-
heildarlaun félaga í félagi hjúkr-
unarfræðinga sem viðsemjenda
ríkisins væru milljón krónur á mán-
uði. Í þessari fullyrðingu var horft
fram hjá því að félagar í félagi hjúkr-
unarfræðinga gegna margvíslegum
störfum. Eru sumir forstjórar, aðrir
framkvæmdastjórar og enn aðrir
reka sín eigin fyrirtæki með fjölda
starfsmanna og taka út arð eins
og aðrir fyrirtækjaeigendur en eru
samt viðsemjendur ríkis og félagar
í umræddu stéttarfélagi. Þannig er
sú mynd sem teiknuð var upp fjarri
þeim raunveruleika sem um var
rætt, þ.e. kjör almenns heilbrigðis-
starfsfólks hjá hinu opinbera. Hefur
komið fram í gögnum heilbrigðis-
ráðuneytis að meðalgrunnlaun
hjúkrunarfræðinga eftir 4 til 6 ára
háskólanám og 20 ára starfsreynslu
séu 640 þúsund krónur fyrir skatt.
Hjúkrunarfræðingar bjarga sér svo
upp í nauðsynlega framfærslu með
fjölda yfirvinnustunda og álags-
greiðslna á næturvöktum og stór-
hátíðum. Þær tölur sem fulltrúi
Viðskiptaráðs valdi að færa fram
í Silfrinu innihalda þannig ýmis-
konar stjórnendaþóknanir þar
sem viðkomandi starfar ekki sem
hjúkrunarfræðingur, en tölurnar
innihalda einnig umtalsverða yfir-
vinnu hjúkrunarfræðinga vegna
heimsfaraldurs þegar hver einasti
heilbrigðisstarfsmaður hljóp marg-
falt meira en í hefðbundnu árferði.
Hvað þurfum við?
Verðbólgan er nærri 10% og er farin
að bíta verulega í þegar horft er til
mánaðarlegrar framfærslu. Afborg-
anir af húsnæði hækka, hvort sem
litið er til húsnæðislána, húsaleigu,
fasteignagjalda, trygginga, hita og
rafmagns eða annars sem viðkemur
húsnæði almennings. Matarkarfan
verður stöðugt dýrari sem og
almennt vöruverð. Blessuð krónan
heldur áfram að valda almenningi
vandræðum með dansandi vöxtum
sem leiða út í allt verðlagið, eitthvað
sem nágrannar okkar sem ýmist
hafa evru eða hafa tengt gjaldmiðil
sinn við evru búa ekki við. Þannig
þurfum við meira í dag en í fyrra og
árið þar áður.
Umboðsmaður skuldara heldur
úti góðum vef þar sem reikna má
hvað við þurfum. Þar má finna svar
við spurningu síðustu helgar, hvað
er nóg?
Tökum dæmi af einstaklingi með
tvö börn eldri en sjö ára á framfæri
sem greiðir 220 þúsund krónur í
húsaleigu eða af húsnæðislánum
mánaðarlega, 25 þúsund í skóla
eða dagvistun fyrir börn sín og
svo nauðsynlegan rekstrarkostnað
eins og rafmagn, hita og tryggingar
sem og fasteignagjöld eða hússjóð.
Samkvæmt útreikningum Umboðs-
manns skuldara þarf viðkomandi
einstaklingur að hafa tæplega 650
þúsund í ráðstöfunarfé á mánuði.
Samkvæmt reiknivél skattsins, þarf
einstaklingur sem vill hafa slíkar
ráðstöfunartekjur að hafa um 940
þúsund krónur í heildarlaun fyrir
skatt. Einstaklingur, barnlaus með
200 þúsund króna húsnæðiskostnað
þarf tæpar 490 þúsund í ráðstöf-
unartekjur.
Þessi útreikningur fæst með
reiknivél skattsins og Umboðs-
manns skuldara sem styðst við
opinber viðmið á kostnaði við rekst-
ur venjulegs heimilis. Ef tiltekinn
einstaklingur fær greitt meðlag þá
bætist það við ráðstöfunartekjur en
ef einstaklingurinn þarf að greiða
meðlag þá dregst það frá. Þá má
í einhverjum tilvikum bæta við
ráðstöfunartekjum vegna vaxta-,
húnæðis- og barnabóta en einnig
auknum kostnaði vegna fötlunar
eða heilsuleysis en slíkt er ógerlegt
að tiltaka ítarlega í stuttri grein.
Hvað er nóg, var spurt. Það er
nóg þegar þú getur af útborguðum
mánaðarlaunum þínum framfleytt
þér og fjölskyldu og lagt til sparnað
í hverjum mánuði fyrir óvæntum
útgjöldum. Miðum við það í
umræðu um launakjör og komandi
kjarasamninga. n
Hvað er nóg?
Höskuldur … gekk þangað sem lækur
féll fyrir túnbrekkunni. Sá hann þar
tvo menn og kenndi. Var þar Ólafur
sonur hans og móðir hans. (Laxdæla
13. kafli)
Orðið maður  er heiti á tegund
spendýra og tekur til allra er henni
tilheyra: karlmanna, kvenna, barna,
transfólks og kynleysingja. Þegar
við segjum: allir velkomnir, tekur
það til allra sem tilheyra þessari
tegund án vísunar til sérstaks kyns.
Þannig getur kona sem best verið
maður með mönnum eins og Vig-
dís benti á (og sannaði) í kosninga-
baráttu sinni 1980.
Í tungumáli er tvenns konar kyn.
Það sem eðlilegt má heita, eins og
að karl er karlkyns og kona kven-
kyns, faðir og móðir, sonur og dóttir,
drengur og stúlka. Þegar Bergþóra
var sögð drengur góður fær orðið
hins vegar aðra merkingu, um eðlis-
þátt, enda erum við vön afleiddum
orðum eins og drengskapur og
drenglyndi. Á sama hátt höfum við
af leidd orð af maður: mannkyn,
mannlegur, mennska, menning,
mannhelgi, góðmenni og illmenni
o.s.frv.
En svo er hreint málfræðilegt
kyn sem hefur í raun enga kynlæga
merkingu og þarf hreint ekki að
vera rökrétt.
Kyn eru með ólíkum hætti í
tungumálum. Franska hefur aðeins
tvö kyn, íslenska og þýska þrjú.
Danska, norska og sænska bæta
við fjórða kyninu, samkyni (den).
Finnska hefur ekkert kyn. Þar er
ekki greint milli orðanna hann og
hún, heldur nær hän yfir bæði. Bíll
er karlkyns í íslensku, kvenkyns
í frönsku (la voiture) og hvorug-
kyns í þýsku (das Auto). Ekkert af
þessu getur talist rökrétt. Áfram
má segja að máninn er kvenkyns í
frönsku (la lune) og sólin karlkyns
(le soleil). Kannski gengur franska
lengst þegar kynfæri kvenna eru
karlkyns (le vagin) og karla kven-
kyns (la verge). Að vísu eigum við
orðið títa (kvk) haft um typpi (hk)
á smástrákum, en það muna trúlega
ekki margir. Sem leiðir hugann að
orðafátækt okkar og skjótum flótta
yfir í ensku. Ég man hvað mér brá
þegar maður skildi ekki orðið blæ-
brigði en átti ekki í neinum vand-
ræðum með nuances.
Flest starfsheiti á íslensku eru
karlkyns og helgast af því að öldum
saman réðu karlar allri atvinnu.
En sá tími er liðinn sem betur fer.
Kona er læknir, prestur, dómari
o.s.frv. og þannig hefur karlkyn
orðanna enga þýðingu lengur. Á
Íslandi getur kona jafnvel verið
herra ef hún situr í ríkisstjórn eða
starfar í utanríkisþjónustunni, enda
merkir orðið upphaflega yfirmaður.
Og svo má til gamans geta þess, að
mörgum erlendum vinum mínum
þykir skondið að hetja skuli vera
kvenkyns í íslensku, og sömuleiðis
kempa – og heigull karlkyns.
Nú vil ég biðja menn að hætta
að afskræma tungu okkar með
bjánalegum tilburðum til einhvers
konar réttrúnaðartilburða í orðfæri
og reyna þess í stað einfaldlega að
vanda máfar sitt. n
Um kyn og málfar
Byrði þín er þung! Okkur er kennt
að það þurfi fjölmarga kerfiskarla
og undirtyllur af öllum kynjum
til að bera slíka byrði. En óbilandi
barátta þín um réttlátt líf fyrir alla
kann á endanum að slá þá rang-
túlkun út af borðinu.
Þú ert hetja hvunndagsins sem
auðvaldinu stendur stuggur af.
Auðvaldinu sem hefur fengið allt
upp í hendurnar, m.a. með því að
blóðmjólka hvunndagshetjur sam-
félaga, halda þeim niðri og traðka á
þeim. Við getum tekið „Qatar“ sem
dæmi. Dæmi sem hefði átt að vekja
fremur en svæfa. En það hentar
auðvaldi heimsins að nota blóra-
böggla til að fela sinn eigin skít.
Ég hef fylgst með þér frá upp-
hafi þess er þú ákvaðst að berjast
fyrir réttlátum jöfnuði og hagsæld
til alla. Ég hef fylgst með hvernig
þú ert barin niður með oft ógeð-
felldum aðferðum. Barin niður
af auðvaldinu, fjölmiðlavaldinu,
almenningi og jafnvel þínum eigin
samherjum. En þú stendur jafn-
harðan upp, oft illa lemstruð og
kvalin, hristir af þér drulluna og
krefst réttlætis , jafnræðis og virð-
ingar fyrir öllu lífi. Það þolir auð-
valdið illa og svífst einskis til að
kæfa rödd þína.
Fyrir mér er rödd þín rödd lítil-
magna þessa lands, hvort sem þeir
eru innan Ef lingar eða ekki og sú
rödd þarf að heyrast.
Takk fyrir að gefast ekki upp þó
móti blási 50/60 metrar á sekúndu.
Baráttukveðjur fyrir réttlátum
heimi. n
Opið bréf til Sólveigar
Önnu Jónsdóttur
Helga Vala
Helgadóttir
þingmaður Sam-
fylkingarinnar
Hjördís
Árnadóttir
útbrunninn
eftirlaunaþegi
Njörður P.
Njarðvík
12 Skoðun 12. janúar 2023 FIMMTUDAGURFréttablaðið