Bændablaðið - 20.10.2022, Qupperneq 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. október 2022
FRÉTTIR
www.kofaroghus.is - Sími 553 1545
TIL Á LAGER
Ítarlegar upplýsingar og teikningar ásamt ýmsum öðrum fróðleik
STAPI - 14,98 fm
Tilboðsverð
779.000 kr.
25%
afsláttur
BREKKA 34 - 9 fm
Tilboðsverð
489.000 kr.
25%
afsláttur
NAUST - 14,44 fm
Tilboðsverð
539.000 kr.
30%
afsláttur
VANTAR
ÞIG PLÁSS?
Afar einfalt er að reisa
húsin okkar. Uppsetning
tekur aðeins einn dag
TILBOÐ Á GARÐHÚSUM!
Innlend framleiðsla:
Útflutningur á timbri
innan seilingar
– Góð samkeppnisstaða íslenskrar viðarframleiðslu
Erlendir aðilar eru farnir að leita til
íslenskra fyrirtækja sem framleiða
timburafurðir.
Mikil pressa er á Evrópumarkaði
og verðhækkanir það miklar að
innlendir aðilar geta farið í útflutning
á íslenskri framleiðslu og ná betur
að keppa við innfluttar afurðir á
innanlandsmarkaði. Um er að ræða
annars vegar eldiviðarkubba úr
timbri ræktuðu í Fljótsdal og hins
vegar endurunnið timbur í formi
spónaköggla frá Reyðarfirði og
Hafnarfirði.
Verðhækkanir erlendis
skapa tækifæri
Verð og framboð á timburafurðum
í Evrópu hefur hækkað gífurlega
á undanförnum misserum.
Verðhækkanirnar byrjuðu í
heimsfaraldrinum þegar fjöldi fólks
fór í framkvæmdir á heimilum sínum.
Þegar lokað var á viðskipti við stærstu
útflutningsaðilana á Evrópumarkaði,
Rússland og Hvíta-Rússland, varð
enn meiri hækkun.
Nú síðast hefur gasskortur
keyrt verðið í hæstu hæðir þar sem
Evrópubúar nýta timbur í auknum
mæli til kyndingar. Út af þessum
gífurlegu hækkunum geta íslenskir
aðilar keppt við erlenda, þrátt fyrir
langar flutningsleiðir.
Íslensk framleiðsla frá grunni
Bjarki Jónsson hjá Skógarafurðum
ehf. í Fljótsdal segir fyrirtækið sitt
vera komið í samband við danskan
heildsala sem vill kaupa af þeim allt
að 400 rúmmetra af eldiviði í vetur.
Allt er þetta lerki sem fjórir til sex
starfsmenn fyrirtækisins framleiða frá
grunni. Varan er klofin, þurrkuð og sett
í stórsekki sem rúma einn rúmmetra
hver, eða 300–360 kílógrömm. Fyrsta
sendingin er áætluð með Smyril Line
frá Seyðisfirði til Danmerkur í næsta
mánuði.
„Við erum að pína okkur svolítið
niður í verði til að geta þetta, en þetta
eru heilu flutningavagnarnir sem fara
í einni lotu,“ segir Bjarki. Þrátt fyrri
að íslenskir neytendur borgi hærra
verð fyrir sömu vöru, þá sé þetta
svo mikið magn sem fer í einu að
viðskiptin borga sig.
Samkvæmt Bjarka hefur
eldiviðarverð í Danmörku fimm faldast
frá upphafi stríðsins og allt stefnir í
frekari hækkanir. Undirbúningur er
hafinn að því að setja upp sérstaka
vél sem meðhöndlar afskurði frá
þeirra helstu starfsemi, sem er
framleiðsla á utanhússklæðningum,
innanhússpanel og gólfefnum. Þar
með gætu þeir búið til annars flokks
eldivið sem væri hægt að selja á enn
lægra verði.
Endurvinnsla á timbri
Einar Birgir Kristjánsson hjá
Tandrabrettum á Eskifirði, sem
framleiðir undir vörumerkinu Ilmur,
segist hafa orðið var við þrýsting
erlendis frá. Fyrirtækið hans
hefur lagt áherslu á framleiðslu
spónaköggla úr endurunnu timbri
og grisjunarviði. Um þessar mundir
liggur framleiðslan hjá þeim niðri þar
sem verið er að stækka verksmiðjuna.
Hann vill því ekki fullyrða neitt um
stöðu mála fyrr en framleiðslan fer
aftur í gang, en áhuginn erlendis frá
á spónakögglum til orkuframleiðslu
er sannarlega til staðar.
Þorvaldur Gíslason hjá Furu í
Hafnarfirði segir að salan hjá þeim
á spæni og spónakögglum hafi aukist
um leið og stríðið hófst í Úkraínu
og markaður með rússneskt timbur
lokaðist. Þar á bæ er stunduð
endurvinnsla á vörubrettum og er
afurðin undirburður sem hestamenn
og bændur nýta sér. Nú þegar
orkukreppa ríður yfir Evrópu hafa
komið fyrirspurnir frá Danmörku
þar sem áhugi er á að kaupa
spónakögglana sem eldivið. Enn sem
komið er vill Þorvaldur einblína á
að sinna innlendum markaði, enda
hefur salan aukist umtalsvert eftir
að innfluttur undirburður hækkaði
í verði. /ÁL
Skógarafurðir ehf. hafa náð samningum við danskan heildsala um útflutning á þeirra afurðum. Hér má sjá íslenskt
lerki sem er klárt fyrir erlendan markað. Mynd / Aðsend
Reglur um viðbrögð við riðuveiki enn í vinnslu í ráðuneytinu:
Lóga þarf gripum með verndandi
arfgerðir ef riða kemur upp
Matvælaráðuneytið hefur
samþykkt beiðni Matvæla­
stofnunar um heimild til að
nýta sér undan þágu í lögum
um dýrasjúkdóma og gefa út
leyfi fyrir sölu á líflömbum og
kynbótagripum með mögulegar
verndandi arfgerðir gegn riðusmiti
yfir sauðfjárveikivarnarlínur.
Reglum um viðbrögð við riðu hefur
hins vegar ekki verið breytt, þannig
að ef kemur riða í hjörðum þarf
að skera alla gripina niður – hvort
heldur þeir eru með mögulega
verndandi arfgerðir eða ekki.
Sigurborg Daðadóttir yfir-
dýralæknir var fyrir rúmum tveimur
árum fengin til að ráðast í endurskoðun
á reglum sem varða viðbrögð
við riðuveiki, fyrir sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðuneytið, eftir
stórtækan niðurskurð í kjölfar
nokkurra riðutilfella. Hún skilaði
sínum tillögum að nýjum reglum
í desember 2021, sem fóru
síðan í lokað umsagnarferli. Hjá
matvælaráðuneytinu er nú unnið að
því að móta nýjar reglur eftir yfirferð
á umsögnum.
Umfangsmikil vinna við
breytingar á lögum
Í svari ráðuneytisins við fyrirspurn
um stöðu mála, kemur fram að
tillögur yfirdýralæknis hafi falið í
sér umtalsverðar breytingar á því
regluverki sem snýr að riðuvörnum.
„Við skoðun kom í ljós að þær
breytingar taka einnig til ýmissa
þátta sem varða skipulag almenns
dýraheilbrigðis. Í ljósi þessa hefur
sú ákvörðun verið tekin að fara
í tímabæra heildarendurskoðun
á þeim lagabálkum sem snúa
að dýraheilbrigði. Sú vinna er
umfangsmikil, og liggur því ekki
ljóst fyrir á þessari stundu hvenær
henni lýkur“, segir í svarinu úr
ráðuneytinu.
Á meðan unnið er að nýju
regluverki í ráðuneytinu dreifast
hinir verðmætu gripir með verndandi
arfgerðir um landið – einkum þó á
þau svæði þar sem mestar líkur
eru að upp komi riðusmit. Það
eru forgangssvæði, samkvæmt
skilgreiningu Matvælastofnunar,
varðandi kaup á þessum gripum.
Vitað er um 128 gripi með annaðhvort
ARR- eða T137-arfgerð.
Í öðrum Evrópulöndum er leitast
við að vernda gripi með verndandi
arfgerðir. Víða hafa gilt þær reglur
að þegar upp kemur riða eru arfgerðir
gripanna í hjörðinni strax yfirfarnar,
til að meta líkur á smiti. Algengt er
að kindum með ARR-arfgerð sé hlíft
en aðrar aflífaðar. /smh
– Sjá nánar í fréttaskýringu
á blaðsíðum 42-43.
Landeigandi getur farið fram á
það við sveitarstjórn, ef ágangur
búfjár er verulegur, að þeir beri
ábyrgð á smölun ágangsbúfjár
á kostnað eigenda fjárins.
Umboðsmaður Alþingis áréttar
þann skilning í nýútgefnu áliti.
Tilefni álitsins var að lögbýli á
Snæfellsnesi, þar sem stunduð er
skógrækt, varð fyrir ágangi kinda
og óskuðu þá eigendur þess eftir að
sveitarfélagið smalaði ágangsfénu í
samræmi við lög um afréttarmálefni.
Sveitarfélagið neitaði að smala og
óskuðu þá eigendur jarðarinnar
eftir áliti næsta stjórnvalds, sem
var innviðaráðuneytið, sem fer
með málefni sveitarfélaga. Að
höfðu samráði við atvinnuvega-
og nýsköpunarráðuneytið gaf
innviðaráðuneytið svo út álit sitt
og leiðbeiningar í júní 2021. Í þeim
kemur fram sú efnislega afstaða
að ákvæði laga um búfjárhald
gangi framar ákvæðum laga um
afréttarmál, fjallskil o.fl. Það feli í
sér annan skilning, að landeigandi
þurfi að friðlýsa svæði til að geta
farið fram á það við sveitarstjórn að
ágangsfé sé fjarlægt.
Landeigendurnir fóru með erindi
sitt til umboðsmanns Alþingis sem
hefur nú tekið efnislega afstöðu til
þess.
Í því segir hann ljóst að lög um
afréttarmálefni (nr. 6/1986) mæli
fyrir um verndarrétt umráðamanns
lands. Lögin fjalla um þau úrræði
sem umráðamanni lands er tiltæk
í krafti eignarréttar við þær
aðstæður að hann verður fyrir
ágangi búfjár. Þau séu í samræmi
við stjórnarskrárverndaða friðhelgi
eignarréttarins og styðjist við
þau aldagömlu grunnreglu að
bjúfjáreigendum sé óheimilt að beita
fé sínu leyfislaust á annars manns
land.
„Hafi ætlunin verið að gera
breytingu á þessari réttarstöðu
umráðamanns lands með yngri
lögum, s.s. með þeirri takmörkun á
eignarrétti hans að hann verði að þola
ágang búfjár annarra á eign sína eða
njóti ekki fyrrgreinds verndarréttar
sem mælt er fyrir um í lögum nr.
6/1986, verður að gera kröfu um að
það verði skýrlega ráðið af orðalagi
og efni þeirra lagaákvæða sem til
álita koma,“ segir í álitinu.
Álit umboðsmanns sé að
varhugavert sé að skýra tilteknar
greinar nýrra laga (nr. 38/2013) á
þá leið að vilji löggjafans hafi staðið
til þess að kollvarpa aldagömlu
réttarástandi og takmarka eignarrétt
umráðamanns lands m.t.t. ágangs
búfjár.
„Án tillits til fyrrgreindrar
niðurstöðu tel ég að atvik máls þessa,
svo og breyttir samfélagshættir og
landnýting á undanförnum áratugum,
gefi tilefni til þess að hugað verði
að endurskoðun þeirra réttarreglna
sem fjallað er um í áliti þessu með
það fyrir augum að réttarstaða allra
hlutaðeigandi verði skýrð.“
Umboðsmaður hefur því mælst
til þess að innviðaráðuneytið taki
leiðbeiningar, sem samgöngu- og
sveitarstjórnarráðuneytið veitti
vegna fyrrnefnds máls, í heild sinni
til endurskoðunar þar sem þær
samrýmast ekki lögum. /ghp
Lausaganga búfjár:
Sveitarstjórn ber
ábyrgð á smölun
Eigendur lögbýlis, þar sem stunduð er skógrækt, fóru fram á það við
sveitarfélag að ágangskindur yrðu fjarlægðar. Mynd / ghp