Bændablaðið - 20.10.2022, Blaðsíða 32

32 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. október 2022
LÍF&STARF
Ekkert kúabú er vestar á landinu en það á Lambavatni.
Þar býr Þorsteinn Gunnar Tryggvason með hátt í 30
mjólkandi kýr. Búskapur á afskekktum slóðum sem
þessum hefur ýmsar áskoranir í för með sér, sérstaklega
þegar framleidd er ferskvara eins og mjólk.
Þar sem vetrarþjónusta á Skersfjalli, sem er heiðin sem
skilur að Patreksfjörð og Rauðasand, er í algjöru lágmarki
getur komið fyrir að mjólkurbíllinn komist ekki vegna færðar
og veðurs. Ef of langur tími líður milli ferða getur Þorsteinn
neyðst til að henda mjólkinni sem er í tankinum.
Lengi vel var hann í búskap með foreldrum sínum, sem
bjuggu á Lambavatni fram á háan aldur. Þorsteinn hefur í
gegnum tíðina fengið fólk til liðs við sig í búskapinn, ýmist
fjölskyldu eða vinnufólk. Bændum hefur fækkað í þessum
landshluta undanfarna áratugi og er svo komið að hann er
síðasti kúabóndinn á stóru svæði. Næstu starfandi kúabú
er að finna á Barðaströnd, en síðan þarf að leita alla leið í
Önundarfjörð og Reykhólasveit. Þorsteinn segist ekki geta
svarað því af hverju þróunin hefur verið á þennan veg. Hann
nefnir þó að ótryggar samgöngur gætu vel spilað þarna inn í.
Franska kaffihúsið á Kirkjuhvammi selur
ferðamönnum veitingar á sumrin.
Kort af Rauðasandi. Föst búseta er á þremur bæjum. Vestast er Lambavatn efra, yfirleitt kallað Lambavatn. Skammt þar frá er bærinn Stakkar. Austast er bærinn Melanes. Aðrir bæir eru ýmist
sumardvalarstaðir eða komnir í eyði. Loftmynd / Landmælingar Íslands
Á Stökkum eru hjón með fasta búsetu.
Þar er búið með sauðfé og geldneyti.
Lambavatn:
Vestasta kúabú landsins
Lambavatn er fallegur bær í fallegu umhverfi.
Þorsteinn á Lambavatni er síðasti kúabóndinn á stóru svæði.
Nýborin kýr frá Lambavatni.
Á Rauðasandi í Vesturbyggð eru þrír bæir í
byggð; Lambavatn, Stakkar og Melanes. Tveir
fyrstnefndu bæirnir eru vestarlega á sandinum,
á meðan síðastnefndi bærinn er austast á undir­
lendinu.
Á Lambavatni er rekið kúabú, á Stökkum eru
ræktuð geldneyti og á Melanesi er ferðaþjónusta
og sauðfé. Aðrir merkir bæir á Rauðasandi eru m.a.
Saurbær í miðri byggðinni, sem er gamall kirkjustaður
og bústaður höfðingja. Á Kirkjuhvammi, rétt austan
við Saurbæ, er á sumrin rekið Franska kaffihúsið,
sem er vinsæll áningarstaður ferðamanna. Einnig
er bærinn Sjöundá, austan við Melanes, þekktur
fyrir að vera vettvangur Sjöundármorðanna og
viðfangsefni bókarinnar Svartfugls eftir Gunnar
Gunnarsson. Fram til ársins 1994 tilheyrði sveitin
Rauðasandshreppi, sem innihélt Rauðasand og
sunnanverðan Patreksfjörð.
Íbúatal og þjónusta
Þjónusta hreppsins var staðsett í Örlygshöfn þar sem
var grunnskóli, félagsheimili, sparisjóður, verslun og
höfn. Nú hefur öll þessi starfsemi verið lögð niður og
flutt á Patreksfjörð.
Samkvæmt Hagstofu Íslands var íbúafjöldi
Rauðasandshrepps 93 einstaklingar árið 1993.
Eftir að hreppurinn varð hluti af Vesturbyggð eru
uppfærðar tölur ekki aðgengilegar hjá Hagstofunni.
Íbúum á svæðinu telst þó til að núna, haustið 2022,
séu níu einstaklingar með fasta búsetu í hinum forna
Rauðasandshreppi, þar af fimm á Rauðasandi.
Ástvaldur Lárusson
astvaldur@bondi.is
Lambavatn-Efra
Stakkar
Melanes
Saurbær
Kirkjuhvammur
X
Sjöundá
Rauðasandur:
Byggð stendur
hallandi fæti