Bændablaðið - 20.10.2022, Blaðsíða 26

Bændablaðið - 20.10.2022, Blaðsíða 26
26 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. október 2022 LÍF&STARF Nýverið var áfengislöggjöf á Íslandi breytt í fyrsta skipti í rúm 30 ár svo einhverju máli skipti. Var lögleidd sala bjórs frá framleiðslustað eða beint frá býli eins og það er stundum nefnt, þar sem smærri framleiðendum var veitt heimild til sölu áfengis beint til neytenda með vissum takmörkunum. Kom þessi breyting í kjölfar þrýstings frá smáframleiðendum en fjöldi þeirra og fjölbreytni hefur aukist gríðarlega hér á landi síðustu 15 árin eða svo. Þessi þróun, sem á Íslandi hófst með Kalda verksmiðjunni árið 2006, á sér mun dýpri sögu sem rekja má merkilegt nokk til Bandaríkjanna. Þegar flestir hugsa um bjórmenningu og Bandaríkin, a.m.k. í sögulegu samhengi, hugsa þeir um ljósa, óspennandi lagera meðan sagan geymir ýmislegt annað sem vert er að veita athygli. Það er ætlunin hér og í næstu tölublöðum Bændablaðsins að rekja sögu handverksbrugghúsanna á Íslandi en við byrjum á forsögunni. Bjórinn samofin þroskasögu mannkyns Saga bjórsins er löng og ítarleg en segja má að hún sé samofin þroskasögu mannkyns frá örófi alda. Fyrstu heimildir um gerjað korn má rekja árþúsundir aftur í tímann, til Mið-Austurlanda, og hafa sumir meira að segja gengið svo langt að upphaf fastrar búsetu og þar með landbúnaðar eins og við þekkjum hann í dag, þar sem fólk hafi tekið sér fasta búsetu í stað safnaralífs og veiðimennsku í því skyni að rækta sér korn til matar – og ekki síður drykkjar. Ekki er fráleitt að hugsa sér að bjórinn hafi uppgötvast fljótlega eftir að fyrsta korngeymslan fylltist af vatni og fékk svo að liggja í friði í smástund. Hér er ágætt að staldra við og nefna að mjöður er talinn eldri en bjór, en mjöður og bjór eru ekki sami drykkurinn. Munurinn felst í því að mjöður gerjast úr hunangi en bjórinn úr korni. Skiptar skoðanir eru á því hvor drykkurinn sé eldri en segja má að uppgötvanir danskra fornleifafræðinga á brauði sem bakað var a.m.k. 4.000 árum fyrir upphaf þekktrar kornræktar hafi veitt bjórmönnum nokkurn byr í seglin varðandi þessa umræðu. Áfengisbannið ódauðlega Í öllu falli er bjórinn jafngamall siðmenningunni og þróaðist bjórgerðin samhliða henni. Klaustur miðalda voru mikilvægar bjórgerðarmiðstöðvar og urðu verulegar framfarir á sviði stórfelldrar bjórframleiðslu í tengslum við verslunarfélög á borð við Hansakaupmenn, sem teygðu anga sína m.a. til Íslands. Bjórgerð varð nútímastóriðnaður á seinni hluta nítjándu aldar og í upphafi þeirrar tuttugustu í tengslum við tæknibreytingar sem auðvelduðu stórfellda bruggun og átöppun á lagerbjór. Þetta leiddi til mikillar samþjöppunar á markaði og einsleitni bjórs, ekki hvað síst í Bandaríkjunum. Þar í landi skipti líka máli áfengissölubann sem lék smærri brugghúsin grátt. Áfengisbannsins í Bandaríkjunum er helst minnst í rómantísku ljósi leynibúlla (Speakeasy) og gert ódauðlegt í þjóðsögum um stórglæponinn Al Capone. Bannið sjálft var í gildi frá árinu 1920 til ársins 1933, sem var einmitt sama ár og áfengisbanni var aflétt á Íslandi, að öllu leyti nema því að bjór var áfram bannaður. Í Bandaríkjunum var bjór- framleiðslan hins vegar fremur einsleit, enda einungis stærstu bjórframleiðendurnir sem lifðu bannið af og þeir urðu síðan að leita allra leiða til að gera bruggið hagkvæmara, enda samkeppnin hörð og stríðsreksturinn sem var að brjótast út í Evrópu setti enn frekar strik í reikninginn. Hér er ágætt að staldra við og útskýra að bandarísk bjórmenning á öldum áður var líkt og bjórmenningin í öðrum löndum fjölbreytt og skemmtileg. Enskir landnemar höfðu komið með ölhefðir með sér og í sögulegu samhengi var bjórflóran þar nokkuð dökk. Aukning þýskra innflytjenda upp úr miðri 19. öld þýddi hins vegar að lagerbjórinn varð sívinsælli og eru nöfn innflytjenda þessa tíma, á borð við Joseph Schlitz, Frederick Miller, Adolphus Busch og Frederick Pabst enn vel þekkt innan bjórheimsins. Sem fyrr sagði varð bjór- landslagið bandaríska einsleitara í kjölfar áfengisbannsins og ekki bætti úr skák að á árum seinni heimsstyrjaldarinnar hófu bruggmeistarar fyrir alvöru að notast við hrísgrjón eða maískorn í bjórana. Hrísgrjón koma með auðgerjanlega sterkju og létta áferð bjórs, koma með bragðlítið alkóhól og framkalla það sem sumir kalla ameríska bjórbragðið, sem flestir Evrópubúar lýsa í dag sem fremur vatnskenndu. Þannig má segja að ameríski lagerinn sé afleiðing heimsstyrjaldar. Upphaf handverksmenningar Það var hins vegar eitt brugghús sem neitaði að fara þessar leiðir og hélt áfram að starfa eftir eldri hefðum. Anchor brewing hét það en árið 1965 var maður að nafni Fritz Maytag III sem bjargaði því frá gjaldþroti og tók upp á sína arma. Er þetta sá atburður sem af flestum er talinn marka upphaf handverksmenningarinnar í bjórnum. Vissulega voru heimabruggarar víða starfandi um Bandaríkin en það var nálægt því ómögulegt að komast í gegnum reglugerðarverkið og brjótast í gegnum einokunarstöðu stærri aðilanna þar til óvæntasta hetja bjórheimsins, Jimmy Carter, þá forseti, steig fram árið 1979 og lögleiddi heimabrugg, einfaldaði reglugerðir og opnaði fyrir þann möguleika að hægt var með auðveldari hætti að opna bruggbari. Enda í kjölfarið á 9. áratugnum spruttu þeir upp eins og gorkúlur víðs vegar og kraftbjórabyltingin hófst fyrir fulla alvöru. Þessi hreyfing átti eftir að leiða til byltingar víðar um heim. Fæstir Íslendingar tengja Bandaríkin við bjórbyltingar, en staðreyndin er eigi síður sú að þarna hófst hún. Áhrifin teygðu sig víða, meira að segja allt til Íslands, sumarið 2006. En það er saga fyrir næsta Bændablað. Höskuldur Sæmundsson og Stefán Pálsson. Fritz Maytag III sem bjargaði Anchor brewing frá gjaldþroti árið 1965 og tók upp á sína arma. Handverksbrugghúsin á Íslandi: Forsagan í Bandaríkjunum – Þversagnir í vestri Átjándi viðauki stjórnarskrár Bandaríkjanna kvaddur en viðaukinn fjallaði um bann við áfengi. Myndin var tekinn á veitingastað 5. desember 1933 í New York. Höskuldur Sæmundsson. Stefán Pálsson. Pabst Blue Ribbon er ljós lagerbjór sem enn er drukkinn víða. Ekki er fráleitt að hugsa sér að bjórinn hafi upp- götvast fljótlega eftir að fyrsta korngeymslan fylltist af vatni og fékk svo að liggja í friði í smástund. “ Skálað var fyrir endalokum átjánda viðaukans með brosi á vör.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.