Bændablaðið - 20.10.2022, Qupperneq 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. október 2022
LESENDARÝNI
Þjóðkirkjan svarar kalli um ræktun birkiskóga
Þjóðkirkjan hefur bæst í hóp
þeirra sem taka höndum saman
varðandi endurheimt skóglendis á
Íslandi. Hreinn Óskarsson, fulltrúi
Skógræktarinnar, afhenti biskupi
Íslands, Agnesi M. Sigurðardóttur,
fjölda birkifræja til sáningar.
Athöfnin fór
fram í barnamessu
í Bústaðakirkju um
miðjan október.
Birkifræin koma
úr landssöfnun
Skógræktarinnar.
Þeim verður
dreift til allra
skírnarbarna næstu
árin með kveðju
frá Skírnarskóginum. Á hverju ári
eru nokkur þúsund barna borin til
skírnar og má því gera ráð fyrir
að Skírnarskógurinn vaxi og dafni
með sáningu fjölda birkifræja um
allt land.
Fjársjóðskista með birkifræjum
Barnamessan í Bústaðakirkju hófst
á líflegum píanóleik organistans
Jónasar Þóris Þórissonar á meðan
fólk á öllum aldri tíndist inn í
kirkjuna. Á fremstu bekkjum sátu
þau Agnes M. Sigurðardóttir, biskup
Íslands, ásamt Hreini Óskarssyni,
fulltrúa Skógræktarinnar.
Þegar líða tók á stundina drógu
umsjónarkonur barnamessunnar
fram brúna trékistu. Börnin komu
upp að altarinu til þess að sjá hvaða
fjársjóð kistan hafði að geyma. Ofan
í henni mátti sjá ótal mörg birkifræ.
En hvers vegna voru öll þessi
fræ í kistunni? Svarið við þeirri
spurningu áttu Hreinn og Agnes.
Þau lýstu því í einföldu máli
hversu mikilvægt það er að planta
trjám og endurheimta skóglendi á
Íslandi. Þau sögðu börnunum einnig
hversu duglegt eitt tré væri þegar
kemur að því að kolefnisjafna heila
mannsævi. Barnið stækkar um leið og
birkitréð vex og dafnar. Agnes lýsti
því hvernig tréð getur orðið risastórt,
miklu stærra en barnið sem sáði því.
Hreinn benti börnunum á það að
trén sem vaxa í kringum kirkjuna
hafi eitt sinn verið pínulítil fræ.
Núna eru þau orðin myndarleg tré
sem gefa skjól fyrir veðri og vindum.
„Hvert barn sem skírt er, fær afhent
fallegt kort frá Skírnarskóginum en
hvert kort inniheldur u.þ.b. þúsund
birkifræ,“ sagði Agnes.
„Við höfum í hyggju að eiga í
nánara samstarfi við Skógræktina
í framtíðinni,“ bætti hún við. „Við
hyggjumst setja af stað verkefni
næsta haust þar sem við fáum
fermingarbörn um allt land til þess
að safna birkifræjum. Þannig getum
við skilað Skógræktinni aftur þeim
fræjum sem við fengum frá þeim.“
Hreinn sagði þetta vera fallegt
innlegg í uppeldi barna að læra að
sá fræjum og safna þeim. Þannig læra
þau að hlúa að náttúrunni sem er svo
mikilvæg og dýrmæt.
Sumar kirkjur munu bjóða
foreldrum og forráðamönnum upp
á ákveðna staði fyrir sáningu
fræjanna og uppvöxt Skírnarskógar
en foreldrum eða forráðamönnum
hvers barns er í sjálfsvald sett
hvar þeir vilja sá fræjunum og rækta
sitt birkitré.
Bjartey Móa fékk fyrstu fræin
Ásta Guðrún Guðmundsdóttir og
Steinar Hrafn Höskuldsson létu
skíra dóttur sína í ágúst. Við skírnina
hlaut hún nafnið Bjartey Móa. Hún
er fyrsta skírnarbarnið sem fær
slíka kveðju frá Skírnarskóginum.
Þau ákváðu að setja nokkur fræ í
garðinn heima hjá sér. Hins vegar
ætla þau líka að sá fræjunum uppi
í sumarbústað. Reyndar eru tveir
sumarbústaðir í fjölskyldunni, annar
er í Grímsnesinu en hinn í Árnesinu.
Fyrst fræin eru svona mörg er
möguleiki á að dreifa þeim víða.
Stóri bróðir, Guðmundur Glói,
er orðinn tveggja og hálfs árs. Hann
fékk líka kveðju frá Skírnarskóginum
með birkifræjum, þótt það sé orðið
töluvert langt síðan hann var skírður.
Undir birkitré
Skálholtsútgáfa sér um dreifingu
kortanna sem innihalda fræin. Í
tengslum við Skírnarskóginn kemur
einnig út falleg skírnarbók sem ber
nafnið Undir birkitré. Innan á kápu
bókarinnar er vasi sem prestarnir
geta sett Skírnarskógarkortið í.
Bókin er minningabók barnsins og
gestabók fyrir skírnarveisluna. Þar
má líma myndir af barninu á ýmsum
aldursskeiðum, skrifa skemmtilegar
og skondnar minningar, geyma
sónarmyndina og hárlokk svo fátt
eitt sé nefnt. Í henni eru líka fallegar
bænir og vers, stuttar biblíusögur
og margt fleira. Hönnuður kortsins
og bókarinnar er Halla Sólveig
Þorgeirsdóttir teiknari.
Elín Elísabet Jóhannsdóttir,
verkefnastjóri fræðslusviðs
þjóðkirkjunnar.
Agnes M. Sigurðardóttir og Hreinn Óskarsson. Myndir / EEJ
Ásta Guðrún Guðmundsdóttir, Steinar Hrafn Höskuldsson og Bjartey Móa.
Elín Elísabet
Jóhannsdóttir.
Kortið og fræin í umslaginu.
80 ár frá komu skurðgröfunnar til Íslands
Þann 16. febrúar 2012 skrifaði
ég grein í Bændablaðið til að
minnast þess að 70 ár voru liðin
frá komu fyrstu skurðgrafanna
til Íslands.
Skurðgröfurnar
tvær voru af
gerðinni Prist-
man Cub, en þær
voru settar saman
í kolaporti Þórðar
Ásmundssonar
á Akranesi, en
samsetninguna
annaðist Eirik
Eylands vél-
fræðingur og hjálparmaður
hans, Karl Auðunsson á Jaðri
á Akranesi, en Karl varð síðar
eftirlits- og viðgerðarmaður
Vélasjóðs ríkisins. Eirik van fyrst
með gröfunni þann 1. júní 1942 í
Garðaflóa á Akranesi.
Eins og kunnugt er hleyptu
gröfurnar af stað byltingu í
framræslu mýra og stóraukinni
túnrækt víða um land. Einnig voru
þær notaðar við landanir á fiski
með góðum árangri.
Lá undir skemmdum
Eftir margra ára notkun sótti Karl
Auðunsson vélina og gerði hana
upp fyrir landbúnaðarsýningu.
Meðal annars hafði hann skorið
út á fjöl nöfn þeirra manna sem
unnið höfðu á vélinni.
Eftir þetta var hún flutt upp
að Garðaholti á Akranesi þar sem
verkstæðisþjónusta Vélasjóðs fór
fram. Stóð hún þar, sem nokkurs
konar tignarmerki um miklar
framfarir á Íslandi, undir öruggu
eftirliti Karls á Jaðri, en eftir
að hann féll frá, hrakaði eftirliti
með vélinni og kom þá til tals að
farga henni.
Þegar hér var komið sögu
barst Pétri G. Jónssyni hjá
Þjóðminjasafni Íslands þetta til
eyrna, en hann brást þegar við
og bjargaði gröfunni frá glötun.
Pétur kom gröfunni fyrst í hús í
Árbæjarsafni, en síðar í geymslu
Þjóðminjasafnsins í Kópavogi.
Bjargráð
Bjarni Guðmundsson, forstöðu-
maður Búvélasafnsins á Hvann-
eyri, ræddi á þessum árum við
þáverandi þjóðminjavörð, Þór
Magnússon, um úrbætur og
viðgerð gröfunnar ásamt
væntanlegri varðveislu.
Síðar mun safnið hafa ætlað að
bjóða gröfunni verðugt húsaskjól
á vegum Búvélasafnsins og þá í
samvinnu við Þjóðminjasafnið.
Ár og áratugir líða og ekkert
hefur orðið af framkvæmdum
við að bjarga vélinni; hún lá í
nokkur ár óvarin að mestu í bragga
Þjóðminjasafnsins við Vesturvör
í Kópavogi, en nú mun hún hafa
verið flutt í varðveisluhúsnæði
safnsins austur á Eyrarbakka.
Efndir
Loforð Búvélasafnsins á Hvann-
eyri og Þjóðminjasafns Íslands
hafa ekki verið efnd, þ.e. að
vinda bráðan bug að því að gera
þessa sögufrægu skurðgröfu
upp og koma henni í varanlegt
skjól, væntanlega á Hvanneyri,
þar sem hún myndi sóma sér
vel sem einn af sýningargripum
Búvélasafnsins.
Hún hefði sæmt sér vel sem
sýningargripur á Landbúnaðar-
sýningunni í Laugardal nú í lok
október 2022; vonandi mun hún
í framtíðinni verða til sýnis á
Landbúnaðarýningum, þar sem
hún á svo sannarlega að eiga sinn
afmarkaða bás.
Ásmundur Ólafsson,
fyrrv. framkvæmdastjóri
Dvalarheimilisins
Höfða á Akranesi.
Fyrsta skurðgrafan á Íslandi. Priestman Cub skurðgrafan tók til starfa
í Garðaflóa á Akranesi 1. júní 1942, síðar í Innri-Akraneshreppi og
Borgarfjarðarhéraði. Veturinn 1943–1944 var grafan lánuð Akranesbæ og
notuð sem bryggjukrani við að landa fiski. Gagnsemi gröfunnar reyndist
mikil strax frá fyrsta degi. Hún var keypt til landsins að tilstuðlan Þórðar
Ásmundssonar, útgerðarmanns á Akranesi og Björns Lárussonar, bónda
á Ósi í Skilmannahreppi. Grafan stendur hér við fyrstu viðgerðarþjónustu-
skemmu Vélasjóðs í Garðaholti á Akranesi. Myndin er líklega tekin um
1980, en grafan var þá í umsjón Karls Auðunssonar fyrsta, starfsmanns
þjónustunnar. Grafan er nú í geymslu hjá Þjóðminjasafni Íslands.
Mynd / Ljósmyndasafn Akraness
Ásmundur
Ólafsson.