Læknablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 40

568 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
Komið verður í veg fyrir um 6 andlát með því að vinna biðlista eftir svefnöndunarvélum
niður. Stefnt er að því nú fram að jólum. Þetta segir Jordan Cunningham, yfirlæknir svef-
nrannsókna Landspítala. Alls eru 1200 á biðlista eftir svefnöndunarvélum og með sam-
hentu átaki Sjúkratrygginga og heilbrigðisráðuneytisins koma 1000 vélar aukalega nú
fyrir áramót. Cunningham segir svefnvélar ekki aðeins bjarga lífi heldur einnig snarbæta
lífsgæði. Sjálfur hóf hann að sofa með svefnöndunarvél vegna kæfisvefns eftir COVID
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Bjarga mannslífum með því
að vinna upp biðlista
V I Ð T A L
Alls eru 1200 á biðlista eftir svefnöndunar­
vél vegna kæfisvefns. 200 bætast á biðlista
í hverjum mánuði. Lengst hefur fólk beðið
í ár. 1000 auka vélar koma til landsins nú
í upphafi vetrar og því 1600 alls. Jordan
Cunningham, yfirlæknir svefnrann­
sóknardeildar Landspítala, segir lífið
liggja við, en með því að vinna biðlistann
nú niður megi áætla að 6 mannslífum
verði bjargað.
Cunningham segir ekki aðeins
COVID­19 ástæðu biðlistans heldur einnig
þá staðreynd að kalla hafi þurft inn
milljónir véla á heimsvísu. Hann segir
mikilvægt að meðhöndla svefnvanda.
„Samkvæmt því sem rannsóknir sýna má
segja að fyrir hverja krónu sem varið er
í vandann sé samfélagslegur ávinningur
þrefaldur.“
Sjálfur veit Cunningham hverju vél­
arnar áorka. „Eins og svo margir bætti ég
aðeins á mig í heimsfaraldrinum. Það var
nóg til þess að velta mér að brúninni. Ég
fann fyrir meiri þreytu og gekkst undir
rannsókn sem sýndi að ég hafði þróaði
með mér alvarlegan kæfisvefn,“ segir
hann. „Meðferðin hefur breytt lífi mínu.
Þessi persónulega reynsla bætist við þá
akademísku. Nú hef ég verið beggja vegna
borðsins og markmiðið er að hjálpa öðrum
í sömu sporum.“
Mikilvægi svefns hefur náð athygli
fólks síðustu misseri. Nú stæra fáir sig
af litlum svefni. „Fólk þarf að sofa og
því meira sem við getum gert til að bæta
svefninn aukast gæði lífsins,“ segir hann.
Svefnvandi sé algengur og telur hann
að 20­40.000 landsmenn hefðu hag af
einhvers konar meðferð við svefnvanda.
Cunningham segir hann undirliggjandi
í mörgum vandanum. Fólk sem upplifi
sig með ADHD gæti til dæmis glímt við
svefnvanda.
„Þess er ekki krafist við greiningu
ADHD að fólk sofi vel. Mörg einkenna
ADHD má rekja til vanstarfsemi í
heilaberki, hvort sem átt er við ein­
beitingarskort, minnistruflanir eða annað.
Allt það sem einkennir þessa taugaþroska­
röskun er það sama og að vera svefnvana,“
segir hann.
„Sjá má í bandarískri könnun að helm­
ingur barna sem hrýtur og greindist með
ADHD reyndust ekki vera með ADHD eft­
ir hálskirtlatöku. Þetta er niðurstaða sem
hefur haft mikil áhrif,“ segir hann og að
hafa verði í huga að vandi í daglega lífinu
geti einmitt verið vegna þess sem gerist á
næturnar. „Þau höfðu þá ekki taugatrufl­
aðan heila heldur vanhvíldan,“ segir hann.
„Við ættum að skoða þetta betur,“ segir
hann.
Svefndeildin efld
Hrotur. Kæfisvefn. Hjartasjúkdómar.
Hjartabilun. Gáttatif. Parkinson. Svefn­
leysi. Eins og áður segir hefur komist í
tísku að tala um svefn, enda undirstaða
alls. Svefnrannsóknardeildin hefur nú
einnig verið uppfærð og efld með fleiri
rúmum, meira plássi og öflugri tækjum.
Sjúklingar sem hafi áður þurft að gista í
þrjár nætur séu nú aðeins eina. „Við höf­
um því þrefaldað afköstin,“ segir hann.
„Tíu þúsund sjúklingar eru á skrá
hjá svefnrannsóknardeild Landspítala.
Meirihlutinn hefur kæfisvefn og þarf
ekki reglulega hjálp. Nokkur hundruð
eru undir stöðugu eftirliti.“ Cunningham
er eini læknirinn í fullri stöðu við svefn­
deildina en Kristján Dereksson, barna­ og
lungnalæknir, vinnur með honum í 50%
stöðu. Emil Árni Vilbergsson, háls­, nef­
og eyrnalæknir, vinnur svo með þeim
30%. Nú er leitað að svefnráðgjafa í 100%
starf.
„Við höfum fengið álitlegar umsóknir
og vonumst til að verða fullmönnuð á nýju
ári.“ Jordan segir deildina einnig vinna
náið með lungnalæknum og kollegum í
bæði einka­ og opinbera geiranum um allt
land. Margt geti bent til svefnvanda, eins
og gáttatif, syfja, þvaglát um nætur, blóð­
þrýstingur. „Allt getur þetta verið fyrsta