Fréttablaðið - 24.03.2023, Blaðsíða 27

Við erum að draga
fram verk sem við
höfum ekki sýnt í
áratugi en eru samt
frábær verk og góðra
gjalda verð.
Markús Þór Andrésson
Þegar þetta hús var
byggt þá var það
ákveðin bylting í
aðstöðu fyrir mynd-
listarmenn til að koma
verkum sínum á fram-
færi.
Ólöf K. Sigurðardóttir
Listasafn Reykjavíkur fagnar
fimmtíu ára afmæli Kjarvals-
staða með yfirlitssýningunni
Kviksjá sem samanstendur af
um tvö hundruð verkum sem
spanna alla 20. öldina.
Listasafn Reykjavíkur opnar veg-
lega yfirlitssýningu úr safneign
listasafnsins á laugardag undir yfir-
skriftinni Kviksjá: Íslensk myndlist
á 20. öld. Sýningarstjórar eru þau
Edda Halldórsdóttir, Markús Þór
Andrésson og Ólöf K. Sigurðardóttir.
Ólöf: „Í tilefni þess að það eru
fimmtíu ár frá því Kjarvalsstaðir
voru opnaðir ákváðum við að halda
upp á safneign Listasafns Reykjavík-
ur. Við ákváðum að skoða safneign-
ina og reyna að gera hana aðgengi-
lega, eins mikið og kostur er, í okkar
húsakynnum. Hér erum við með
sýningu sem heitir Kviksjá: Íslensk
myndlist á 20. öld og svo erum við
með sýningu í Hafnarhúsinu sem
heitir Kviksjá: Alþjóðleg safneign
og síðan í sumar opnum við sýningu
sem heitir Kviksjá 21. aldar.“
Í dag eru nákvæmlega fimmtíu
ár síðan Kjarvalsstaðir voru teknir
í notkun en safnið var vígt 24. mars
1973 og var fyrsta byggingin á
Íslandi sem var hönnuð sérstaklega
fyrir myndlistarsýningar.
Markús: „Fimmtíu ár eru langur
tími í listasögunni og það er svo-
lítið fyndið að horfa á hvernig
húsið er byggt alveg miðað við alla
staðla fyrir fimmtíu árum og svo
hvernig það hefur lifað. Ég verð að
segja að mér finnst það alveg ótrú-
lega gaman að setja sýningar upp
hérna. Þótt maður sé inni í skúlptúr
sem hefur mjög ákveðinn tíma með
sér, 8. áratugurinn er mjög ríkjandi
hérna, bæði í sjónsteypunni og svo
þessu lofti sem hefur áhrif á allt sem
fer hér inn. Hér eru stórir salir og vítt
til veggja, engar súlur og falleg ofan-
birta. Þetta eru fullt af elementum
sem eru alveg sígild en auðvitað ef
þú myndir byggja hús fyrir mynd-
list í dag þá yrði það allt öðruvísi.“
Kjarvalsstaðir tímamótabygging
Ef við horfum til baka um fimmtíu
ár, hvernig var landslagið í íslenskri
myndlist og safnageiranum?
Ólöf: „Listasafn Íslands var með
sýningaraðstöðu í Bogasal Þjóð-
minjasafnsins, síðan var Lista-
mannaskálinn að ganga sér til
húðar og sjálfsagt eins og er í dag
þá komu listamenn sér upp rýmum
eftir þörfum en stór opinber söfn
voru ekki fyrir hendi. Þegar þetta
hús var byggt þá var það ákveðin
bylting í aðstöðu fyrir myndlistar-
menn til að koma verkum sínum
á framfæri og fyrir almenning til
að njóta myndlistar. Þetta hús var
tímamótabygging.“
Listasafn Reykjavíkur var stofnað
í núverandi mynd um aldamótin
2000 og hefur núna aðstöðu í
þremur ólíkum byggingum; Kjar-
valsstöðum, Ásmundarsafni og
Hafnarhúsinu.
Ólöf: „Það eru náttúrlega gríðar-
leg tækifæri fyrir safn fólgin í því að
hafa yfir þremur ólíkum húsum að
ráða og geta tekist á við ólíka gerð
myndlistar. Ég tel mörg tækifæri
fólgin í því fyrir almenning að njóta
myndlistar hér í okkar húsum.“
Valið úr þúsundum verka
Það er vandasamt verkefni að velja
inn verk á svona yfirlitssýningar.
Hvernig fóruð þið að því?
Edda: „Safneignin telur náttúr-
lega í kringum 17.000 skráningar,
útilistaverk þar með talin og ýmiss
konar verk. Á þessari sýningu eru í
kringum 200 listaverk eftir aðeins
færri listamenn, þannig að það
svona byrjar að afmarka valið. Sýn-
ingin heitir Kviksjá og þar erum við
að vísa í þetta tól, kíki sem maður
horfir í gegnum og brýtur upp sjón-
sviðið. Það er þannig með safneignir
Þungavigtarverk jafnt sem óvæntar gersemar
Sýningarstjórar Kviksjá: Íslensk myndlist á 20. öld, þau Edda Halldórsdóttir, Ólöf K. Sigurðardóttir og Markús Þór Andrésson ásamt rýmis-
hönnuði sýningarinnar Axeli Hallkeli Jóhannessyni. Fréttablaðið/Ernir
Í vestursal Kjar-
valsstaða má sjá
úrval íslenskrar
myndlistar frá
1973 til 2000.
Aftast má sjá
verkið Tjörn
eftir Hrein Frið-
finnsson.
Fréttablaðið/
Ernir
að þær gefa alltaf ákveðna sýn á
hlutina, af því það er bara ákveðið
val hvaða verk rata inn í safneignir.
En þrátt fyrir það þá gefur þessi
sýning manni ákveðna sýn á þróun
íslenskrar listasögu.“
Sýningunni er skipt í tvennt, í
austursal Kjarvalsstaða má sjá verk
frá aldamótunum 1900 til ársins
1973, þegar safnið var stofnað. Í
vestursalnum má svo sjá verk frá
1973 og fram til aldamótanna 2000.
Markús: „Það að safnið skuli
vera stofnað með formlegum hætti
með tilkomu hússins fyrir fimmtíu
árum gerir það að verkum að þá
byrjar formleg söfnun listaverka
með öðrum hætti heldur en áður
var. Það er heldur tilviljanakennt
hvernig þau verk sem voru til áður
komu til sögunnar.“
Markús segir að formleg lista-
verkasöfnun Reykjavíkurborgar
og Listasafns Reykjavíkur fram að
1973 hafi verið mun stopulli og ekki
hafist með markvissum hætti fyrr
en með tilkomu Kjarvalsstaða.
Listasagan splundrast
Á Kviksjá má að vissu leyti rekja
sögu og þróun íslenskrar myndlistar
en þegar Kjarvalsstaðir voru stofn-
aðir 1973 voru mikil straumhvörf
að eiga sér stað bæði í íslenska og
alþjóðlega myndlistarheiminum.
Markús: „Húsið er byggt akkúrat
þegar framúrstefnan er að ryðja sér
til rúms, þegar þessi margsaga hefst
og þessir ólíku þræðir póstmódern-
ismans fara í allar áttir, kvennabylt-
ingin og allir þessir ismar koma til
sögunnar sem íslenskir listamenn
eða gestir koma með til landsins.
Þannig að það eru margir ólíkir
þræðir sem eru spunnir eftir 1973
en fram að því er listasagan heldur
línuleg.“
Maður sér þessi tímamót greini-
lega í sölunum tveimur. Í austur-
salnum er formfastari uppbygging
og í vestursalnum er eins og listin
springi bara út.
Markús: „Já, listasagan splundr-
ast algjörlega og við erum enn þá að
rekja þessa ólíku þræði. Í dag þegar
fólk er að fara í myndlist þá er það
svo gríðarlega fjölbreyttur vett-
vangur og svo ótrúlega margar leiðir
sem hægt er að fara í listinni. Það var
ekki eins fjölbreytt fyrir 1973.“
Ólöf: „Það má hins vegar alveg
leiða líkur að því að þegar haldið
verður upp á hundrað ára afmæli
þessarar byggingar verði einhverjir
í okkar sporum sem líta safneignina
öðrum augum en við gerum í dag.“
Horft í baksýnisspegilinn
Ljóst er að á Kviksjá kennir ýmissa
grasa og sjá má bæði tímamóta-
verk úr íslenskri listasögu jafnt sem
óvæntari og minna þekkt verk.
Markús: „Það er svo spennandi
alltaf að horfa svona í baksýnis-
spegilinn. Hvernig sum verk verða
sýnilegri, vinsælli eða elskaðri af
almenningi. Það er kannski eitthvað
inni í verkinu sjálfu en það er líka
einmitt það að maður er að trana
því fram aftur og aftur. Við erum að
draga fram verk sem við höfum ekki
sýnt í áratugi en eru samt frábær
verk og góðra gjalda verð og ættu allt
eins skilið sess í vitund þjóðarinnar.“
Edda: „Það er hægt að nefna
nokkur verk, eins og til dæmis
verkið hans Hreins Friðfinnssonar
sem heitir Tjörn. Þetta er rosalega
flott verk á hans ferli og hefur verið
lánað á sýningar erlendis en hefur
ekki verið sýnt mikið og kannski
ekki allir sem tengja það við Hrein.“
Markús: „Það er mjög gaman að
geta gert sýnileg verk Ragnheiðar
Jónsdóttur sem er heiðurslista-
maður Íslensku myndlistarverð-
launanna í ár.“
Ólöf: „Mér finnst mjög erfitt að
gera upp á milli en það voru verk
sem var alveg ljóst strax í upphafi
sem fengju að vera með, eins og
Hraunteigar við Heklu eftir Jón Stef-
ánsson og mjög veglegt verk eftir
Kristján Davíðsson. Svo eru náttúr-
lega líka skemmtileg verk hérna sem
eru ekki eins mikil þungavigtarverk
í sögunni, verk sem eru óvænt og
minna þekkt en gaman að sjá.“ n
KviKsjÁ Opnar á Kjarvalsstöðum
laugardaginn 25. mars kl. 3.
Þorvaldur S.
Helgason
tsh
@frettabladid.is
Fréttablaðið menning 1524. mars 2023
FÖSTUDAgUR