Arkitektúr og skipulag - 01.03.1990, Síða 53

Vangaveltur um
arfleifð og þróun íslensks
arkifektúrs.
Um leið og menn
stigu stórt framfaraskref í
byggingarlistinni og hófu
að móta híbýli sín úr stein-
steypu, hafði það ýmsar
aukaverkanir í för með
sér.
Steinsteypt hús
þóttu fín og þvf var það
að menn fundu upp þó
aðferð að „forskala"
timburhús, þ.e.a.s að
múrhúða þau. Þannig
ótti sótsvartur almúginn
ekki að geta séð mun ó
„ljótu"húsunum ogþeim
„flottu".
Menn skömmuðust
sín fyrir arfleifðina,
bórujórnskofana, svo
maður tali nú ekki um
bórujórnsbraggana.
Þetta verðmœtamat
viðhafðist um langt óra-
bil þar til kúltúrspírur og
önnur menningarfrík
hófu að lofsama
bórujórnshúsin. Ekki
hefur það þó orðið, svo
teljandi sé, til að setja í
gang óframhaldandi
þróun ó notkun þessa
skemmtilega efnis.
Það er hreint
ótrúlegt hvað
nýjungagirni okkar
íslendinga hefur, þótt
það virðist mótsagnar-
kennt, heft þróun hinna
eiginlegu bórujórnshúsa.
Samstarf arkitekta og
húsbyggjenda hefur
hvorki orðið varðveislu-
hlutverkinu né þróun
nútíma arkitektúrs til
mikils hróss. íhaldssemin
og hrœðslan við
bórujdrnið hefur verið
svo mikil að þorri þeirra
bygginga, sem reistar
hafa verið með notkun
gömlu bórunnar, gœti í
meginatriðum verið
reistur hvenœr sem er ó
þessari öld. Þetta ó ekki
við um notkun annarra
mdlmklœðninga og
vott af nýjum þreifing-
um í notkun bdrujórns
er að finna í örfdum
iðnaðar- og verslunar-
húsum síðustu óra.
Er ekki eðlilegt að
arkitektúr sé tímaein-
kennandi og
framsœkinn, að hann
sé minnismerki þeirrar
byggingarlistar sem
tíðkast hverju sinni?
Þegar uppfylla d þarfir
og óskir dagsins í dag í
gömlu bórujórnshúsi,
fœ ég ekki séð af
hverju í ósköpunum
menn þykjast sýna upp-
runalegu húsi virðingu
með því að bœta við
þau kvistum eða
öðrum ólíka viðbygg-
ingum í anda þess sem
gert var fyrir miðja
þessa öld. Er það rétt
að blekkja afkomen-
durna með því reyna
að lóta líta út eins og
viðbygging eða breyt-
ing ó eldra húsi, hafi
alltaf verið þarna?
Afhverju iðka menn
ekki nútíma formnotkun
með innblœstri fró
móðurverkinu, ekki síst
hvað varðar fógað
handverk, þegar slíkar
aðgerðir eru
framkvœmdar? Þess í
stað velja menn þó leið
að villa á sér heimildir.
Allt of oft er I
viðbyggingum þessum
verið að nauðga ó
húsin t.d. söðulþaks-
kvistum eða skúrþaks-
viðbyggingum sem í
formi eiga að nólgast
sem mest það tímabil í
arkitektúr sem
aðalhúsið er fulltrúi fyrir.
Árangurinn verður só
að upphaflegur
arkitektúr veikist,
bjagast eða í versta falli
hverfur. Það er
nauðsynlegt að virða
gamlan arkitektúr
samfara því að við
fullnœgjum kröfum
breyttra tíma. Sú and-
stœða sem arkitektúr
samtímans er í við þann
sem fyrir er œtti að
auðvelda ókomnum
kynslóðum að lesa og
skilja byggingarlistar-
söguna í þeim verkum
sem standast tímans
tönn. í umfjöllunum um
bcettar byggingar-
aðferðir hefur undan-
farið nokkuð borið ó
umrœðunni um að
einangra steinsteyptar
byggingar að utan.
í því sambandi dettur
mér í hug sagan af
húsbyggjandanum sem
var spurður að því
þegar hann var að ein-
angra húsið sitt að
utan, hvort það vœri
nokkurt vit í þessu.
„Prófaðu að éta lopa-
peysuna þína í stað
þess að vera í henni og
vittu hvort þér verði
nokkuð kalt," var svarið.
Ef okkar svar er að vera
í lopapeysunni cettum
við að líta með nýjum
augum til bóruórnsins
og þeirra óþrjótandi
möguleika sem það
býr yfir. ■
SIGURÐUR EINARSSON.
51