FLE blaðið - 01.01.2018, Blaðsíða 13

13FLE BLAÐIÐ JANÚAR 2018
and Profit Shifting) og lengd fyrningar til endurákvörðunar skatta
vegna eigna og tekna á lágskattasvæðum í 10 ár, sbr. t.d. lög um
aðgerðir stjórnvalda gegn skattsvikum o.fl. nr. 112/2016, um
breytingu á lögum nr. 90/2003, um tekjuskatt. Hér var um að
ræða atriði sem tengjast fastri starfsstöð, takmörkun á frádrætti
vaxtagjalda og „ríki fyrir ríki“ skýrslum um skattskil um starfsemi
fjölþjóðlegra fyrirtækjasamstæðna.
Að framangreindu virtu er óhætt að fullyrða að íslensk stjórnvöld
taki fullan þátt í alþjóðlegu samstarfi í þeirri viðleitni að draga úr
skattundanskotum, en betur má ef duga skal.
2.1
skýrsla oeCd – barátta stjórnValda gegn
skattsVikum – tÍu alþjóðlegar meginreglur.
Í grein þessari verður reynt að gera mjög stuttlega grein fyrir
þeim meginreglum ( „principles“) sem OECD setur fram sem
nokkurs konar viðmið sem ríki geta tileinkað sér á þeirri vegferð
sem baráttan gegn skattvikum/skattundanskotum krefst. Ríki
hafa í auknum mæli komið sér upp alhliða löggjöf í því skyni að
skilgreina skattalagabrot enn frekar sem glæpi sem falið geta í
sér þungar refsingar s.s. fangelsisdóma, verulegar fjársektir, hald-
lagningu og kyrrsetningu eigna auk annarra viðurlaga. Þá er það
niðurstaða skýrslunnar að almenn mannréttindi grunaðs aðila um
skattalagabrot séu sambærileg í löndum OECD.
Í köflunum hér á eftir verður gerð stuttleg grein fyrir umræddum
tillögum/meginreglum og hvernig þær koma heim og saman við
íslenska framkvæmd.
2.1.1
tillaga 1: skattsVik teljist til reFsiVerðra brota.
Skýrsluhöfundar leggja til að stjórnvöld sjái fyrir lagaramma sem
tryggi að litið sé á skattsvik (e. tax crimes), sem afbrot, sem geti
haft í för með sér íþyngjandi refsingu. Því alvarlegri sem brotin
eru því þyngri sé refsingin. Lögin verði að kveða með skýrum
hætti á um að hverskonar skattsvik geti leitt til íþyngjandi refs-
ingar og jafnframt að fyrir hendi séu raunhæf úrræði til að fram-
fylgja refsidómi.
Taka má undir með höfundum fyrrnefndrar skýrslu um umfang
skattundanskota og tillagna til aðgerða („skattsvikaskýrslunnar“)
hvað það varðar að hérlendis hafi refsingar fyrir skattalagabrot of
lítinn fælingarmátt. Gildir það jafnt um fésektir sem fangelsis-
dóma. Fésektir innheimtast illa og fangelsisdómar eru yfirleitt
skilorðsbundnir. Þetta verður að teljast óheppilegt því afstaða lög-
gjafans er sú að þessi brot séu alvarleg, sbr. refsiákvæði skatta-
laga og ákvæði 262. gr. almennra hegningarlaga sem sett var á
sínum tíma til að auka þunga þessara brota. Ósamræmi er því á
milli vilja löggjafans og fullnustu viðurlaga.
Til samræmis við tillögu OECD þyrfti að auka fælingarmátt refs-
inga fyrir skattalagabrot og ná fram betri heimtu fésekta.
2.1.2
tillaga 2: mótun skilVirkrar steFnu gegn
skattsVikum.
Höfundar skýrslu OECD leggja til, að í því skyni að tryggja áhrifa-
mátt löggjafar um skattalagabrot, eigi sér stað áhættugreining og
stefnumótun stjórnvalda samkvæmt henni. Tiltæk þurfi að vera
úrræði til að framfylgja þeirri stefnu og endurskoða þurfi hana
reglulega. Stefnan þurfi að taka til stofnana svo sem skattrann-
sóknarstjóra, ríkisskattstjóra, héraðssaksóknara og tollstjóra,
sem hafa rannsókn eða eftirlit með höndum á fjármálalegri
glæpastarfsemi, enda tengist skattsvik sem frumbrot ýmiss
konar annarri brotastarfsemi s.s. peningaþvætti.
Í skattsvikaskýrslunni greinir frá því að reglulega hafi verið stofn-
aðir vinnuhópar til að gera úttekt á skattsvikum og koma með til-
lögur til að draga úr þeim. Margvíslegur árangur hafi náðst vegna
starfa hópanna, en að mati höfunda skýrslunnar vanti nokkuð
upp á að tillögum sé fylgt eftir og þær kynntar. Lagði starfshópur-
inn sem vann að gerð skýrslunnar til að fjármála- og efnahags-
ráðuneytið myndi fylgja tillögum starfshópsins eftir með form-
legum hætti. Samstarf stofnana er að jafnaði mikið og gott en
taka má undir með höfundum skýrslunnar að auka þurfi enn á
skilvirkni í samstarfi þeirra stofnanna sem koma að þessum
málaflokki á ýmsum sviðum.
2.1.3
tillaga 3: Fullnægjandi rannsóknarheimildir.
Skýrsluhöfundar leggja til að stjórnvöld hafi fullnægjandi rann-
sóknarheimildir til þess að upplýsa skattsvikamál, hvort heldur
sem stjórnvald sem fari með rannsókn skattsvikamála hafi sjálft
þær heimildir sem til þarf eða þurfi að leita aðstoðar annars stjór-
nvalds.
Hérlendis eru skattyfirvöldum, þ.e. skattrannsóknarstjóra og rík-
isskattstjóra, að lögum tryggðar víðtækar heimildir til gagnaöfl-
unar. Skylda til afhendingar gagna er víðtæk og tekur til allra aðila
sem hafa upplýsingar í vörslu sinni. Skattrannsóknarstjóri hefur
heimild til leitar og haldlagningar gagna á starfsstöðvum aðila og
á heimilum að undangengnum dómsúrskurði. Þá hefur skattrann-
sóknarstjóri heimild til að fá liðsinni lögreglu á vettvangi í þágu
rannsóknar ef ástæða er til. Í kjölfar haldlagningar gagna fer fram
skoðun þeirra og úrvinnsla á starfsstöð embættisins. Á það jafnt