FLE blaðið - 01.01.2020, Side 32

32 FLE BLAÐIÐ JANÚAR 2020
ljósi á fylgni við lögbundnar skýringarkröfur ársreikninga-
laganna, skilja hvaða þættir hafa áhrif á fylgnina og hvar helst
er þörf á úrbótum í upplýsingagjöf. Hér á eftir verður stiklað á
stóru um framkvæmd og helstu niðurstöður rannsóknarinnar.
RANNSÓKNIN Í HNOTSKURN
Við val á úrtaki ársreikninga í rannsóknina var byggt á lista
Frjálsrar Verslunar yfir 300 stærstu fyrirtækin á Íslandi. Talsverð
vinna er fólgin í yfirferð yfir hvern ársreikning og úrtakinu því
nokkur takmörk sett. Í heild lentu 84 ársreikningar í lokaúrtakinu
en úrtaksstærðir sambærilegra rannsókna hafa verið á bilinu 35
– 350 ársreikningar. Eingöngu var um að ræða félög sem gera
ársreikninga í samræmi við íslensku ársreikningalögin og þá
voru fjármálafyrirtæki undanskilin. Félögin í úrtakinu voru af
öllum stærðum og gerðum en í töflu 1 má sjá nokkrar
lykilbreytur sem notaðar voru í rannsókninni.
Við greiningu á hversu vel félögin fylgdu skýringarkröfum
ársreikningalaganna var útbúinn gátlisti um þau atriði sem
þurfa að koma fram í samræmi við lög um ársreikninga og
reglugerð 696/1996 um framsetningu og innihald ársreikninga
og samstæðureikninga. Við gerð gátlistans var lögð áhersla á
að innifela eingöngu atriði sem utanaðkomandi aðili gat
staðfest að væru til staðar. Gátlistinn innihélt 60 atriði en við
lokagreiningu á niðurstöðum var sleppt atriðum sem áttu við
10 fyrirtæki eða færri. Greining á niðurstöðum byggði því á 44
atriðum sem lögbundið er að komi fram í skýringum með
ársreikningum. Stærsta áskorunin við yfirferð á skýringum var
að meta hvort skýringar vantaði því þær áttu ekki við eða hvort
um væri að ræða upplýsingar sem raunverulega vantaði. Þeirri
almennu reglu var beitt við yfirferðina að ef upp kom vafamál
vegna tiltekinna atriða var félagið látið njóta vafans.
Helstu niðurstöður
Í töflu 2 má finna yfirlit yfir heildarniðurstöður rannsóknarinnar.
Meðaltalsfylgni allra ársreikninga í úrtakinu var 75%. Félagið
sem skoraði hæst var með 97% fylgni en lægst var fylgnin
21%. Það kemur ekki á óvart að það eru sterk tengsl á milli
stærðar fyrir tækis og fylgni við skýringarkröfurnar.
Meðaltalsfylgni félaga með veltu yfir 9 milljarða er t.d. 84%. Sú
fylgni er að mestu í samræmi við niðurstöður erlendra
rannsókna fyrir sambærileg félög. Það fundust líka tengsl á
milli fylgni við skýringarkröfur og áritunardags þar sem fylgnin
var minni eftir því sem félög skiluðu seinna inn ársreikningi.
Endurskoðun skiptir líka verulega máli enda var fylgni félaga
sem skiluðu endurskoðuðum ársreikningi 81% samanborið við
59% fylgni þeirra félaga sem voru óendurskoðuð. Ekki komu
fram tengsl annarra þátta sem skoðaðir voru við
skýringarkröfurnar s.s. aldur fyrirtækis, atvinnugrein eða
fjárhagsstaða.
Á þeim tíma sem rannsóknin nær til var félögum heimilt að
skila inn samandregnum ársreikningum. Við yfirferð
ársreikninganna var gátlisti vegna þeirra félaga aðlagaður til að
endurspegla minni skýringarkröfur. Fylgni samandreginna
ársreikninga var 65% samanborið við 81% hjá félögunum sem
skiluðu fullbúnum ársreikningum. Þessum niðurstöðum var
fylgt eftir og ársreikningar sömu félaga skoðaðir eftir að heimild
til að skila inn samandregnum ársreikningum var felld úr gildi
(Rakel Ingvarsdóttir, 2019). Í ljós kom að fylgni sömu félaga var
orðin 80% og því vísbendingar um að umtalsverðar framfarir
hafi orðið á skýringum þeirra félaga sem áður skiluðu inn
samandregnum ársreikningum. Skýringuna á bættri fylgni má
að einhverju leyti rekja til þess að hlutfall endurskoðaðra
ársreikninga í þessum hópi fyrirtækja fjölgaði úr 37% í 57%.
Þessar niðurstöður undirstrika enn frekar mikilvægi á aðkomu
endurskoðenda og endurskoðunar við að tryggja gæði
ársreikninga. Hér spilar l íka inn í eftir l itshlutverk
ársreikningaskrár sem hefur undanfarin ár hert eftirlit sitt með
ársreikningum, t.d. með því að hafna fleiri óendurskoðuðum
ársreikningum þeirra félaga sem eru endurskoðunarskyld.
Tafla 2 Heildarniðurstöður
Fjöldi Meðaltal Min Max
Fylgni úrtaksins 84 75 22 97

Ýmiss samanburður á fylgni
Fjöldi Meðaltal Min Max
Stærð - Eignir > 9 milljarð. kr. 21 84* 72 97
Stærð - Eignir < 300 millj.kr. 21 63 22 89

Endurskoðaðir ársreikningar 61 81* 60 97
Óendurskoðaðir ársreikningar 23 59 22 89

Aldur fyrirtækis > 15 ár 22 80 22 96
Aldur fyrirtækis < 40 ár 21 81 65 97

Eiginfjárhlutfall > 60% 21 74 42 90
Eiginfjárhlutfall < 60% 21 74 22 96

Áritunardagur - fyrir 15. mars 22 80* 63 96
Áritunardagur - eftir 15. júní 21 67 22 97

* Tölfræðilega marktækur munur á fylgni
Tafla 1 Félög í úrtaki - nokkrar lykilstærðir
Fjöldi Meðaltal Min
Eignir í millj.kr. 10.420 41 203.973
Eiginfjárhlutfall 38% -75% 91%
Aldur fyrirtækis (ár) 26 2 54
Fjöldi daga frá lokum
reikningsárs til undirritunar
ársreiknings
128 20 363