Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 208

Svar við spurningu ix): Nei, það er ekki svo að ég telji málfræðilega þætti vega
þyngra í útskýringum. Ég held að það sjáist til dæmis á því að í tilraunum mínum
til að skýra þróun harðmælis leita ég fyrst og fremst til félagslegu þáttanna. Ég
skoðaði líka samfélagslegar breytingar, hvernig fólksflutningar og sveiflur í at -
vinnu lífinu höfðu áhrif. Það getur hins vegar verið að mér hafi fundist ég þurfa
að leggja meiri kraft í málkerfislegar skýringar til að sannfæra aðra. Það er svo
rækilega búið að sýna fram á þátt félagslegra krafta.
Það var ekki hugmyndin í upphafi að líta svo mjög til viðhorfa eins og raunin
varð. Ég ætlaði að skoða flutninga, kyn, menntun og kannski fleira af þeim toga.
Ég skoðaði bæði flutninga og kyn. Myndin sem birtist við samanburð á körlum
og konum var frekar óreiðukennd, en raunar sýna aðrar rannsóknir að kynja -
munur í málbreytingum getur verið á þennan veginn eða hinn. Menntun úrtaks-
ins reyndist hins vegar of einsleit til slíkrar athugunar. Það var svo þróun harð -
mælis sem rak mig á mið viðhorfanna. En auðvitað hljóta félagslegir kraftar að
vera fleiri.

Svar við spurningu x): Mér finnst dálítið gaman að hugleiða þessa kaos eða
óreiðu frá tveimur sjónarhornum. Ég er ekki viss um að þetta sé kaos frá „sjón-
arhóli tungumálsins“. Kannski er það þannig að „málfræðilegt flækjustig“ geti
haft ákveðna „þyngd“ og til að vega upp á móti henni þurfi félagslegir kraftar, eins
og viðhorf, síðan að ná tiltekinni „þyngd“ — og öfugt. Þannig sé tiltölulega rakið
hvað gerist við hvaða málfræðilegu og félagslegu aðstæður. En við málfræðingar
erum held ég alltaf dæmd til að horfa í baksýnisspegilinn, skoða hvað gerðist og
reyna að finna skýringar. Við getum kannski reynt að kortleggja málkerfislegu
flækjurnar en við vitum aldrei hvernig samfélagið þróast. Hverjum hefði til
dæmis dottið það í hug árið 1970 að viðhorf til mállýskna í Noregi myndu breyt -
ast eins og raunin varð? Kannski ferð þú í vinnuna á Akureyri á morgun og segir
að nú sé raddaður framburður við það að hverfa úr máli ungmenna og eitthvað
þurfi að gera í málinu. Og ef til vill verður svo eitthvað gert í málinu, ég veit ekki
hvað, en kannski eitthvað sem hefur þau áhrif að staða raddaðs framburðar sem
hluti af sjálfsmynd og ímynd Norðlendinga styrkist. Það gæti haft áhrif á þá
þróun sem nú virðist blasa við. Við getum ekki spáð fyrir um þá félagslegu krafta
sem verða að verki í framtíðinni og þar af leiðandi getum við ekki spáð fyrir um
þróun málbreytinganna.

Svar við spurningu xi):  Mér finnst mikilvægt að skoða framhald þróunarinnar.
Mun til dæmis harðmæli sækja í sig veðrið með aldrinum hjá Norðlendingum
sem nú eru ungir? Svo myndi ég gjarna vilja vita hvernig staða norðlensku af -
brigðanna er hjá ungmennum á stærra svæði en var kannað í tengslum við RAUN-
rannsóknina. Þá var ekki farið til Dalvíkur og Ólafsfjarðar og það er ástæða til að
ætla að þau standi sterkar þar en á svæðinu sem var kannað. Og eins þyrfti að
kanna stöðuna í Suður-Þingeyjarsýslu.
Margrét Guðmundsdóttir208