Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 215

Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 215
skynjun okkar og mat sem er í aðalhlutverki þegar við tökum inn þau áhrif sem meðal annars breytilegur framburður annarra getur haft á okkur. Samskipti, sam- töl og að hlýða á mál annarra og að vinna úr því sem maður heyrir, og eftir atvik- um tileinka sér það t.d. í tímabundinni aðlögun (eða jafnvel langtímaaðlögun), er einmitt meðal lykilatriða í útbreiðslu málbreytinga. Hluti málkunnáttunnar er að mögulegt sé að velja milli tilbrigða. Blandaður framburður hjá sama einstaklingi hlýtur að teljast ákveðið kjarnahugtak í rann- sókn á breytileika og málbreytingum, og gögn Björns Guðfinnssonar og RÍN geyma geysilega mikið um blandaðan framburð eins og vel kemur fram í rit- gerðinni. Við kunnum bæði að framleiða og að skynja fleiri gildi en eitt fyrir ákveðnar breytur. Taka má sem dæmi blandaðan raddaðan framburð, með rödduð og órödduð ósamfelld hljómhljóð, auk ð-hljóðsins, á undan hörðum lokhljóðum. Einhver fyrirbæri í framburði geta ráðist af breytilegum hljóðkerfislegum og hljóðskipunarlegum atriðum, sbr. hinar fjölmörgu mögulegu mismunandi útgáfur af rödduðum framburði þar sem ekki er aðeins um að ræða breytileika milli ein- stakra málnotenda heldur einnig innri breytileika í máli einstaklinga. Málnotandi sem segir [mjoulkh] getur sem best sagt í næstu andrá [upa], að ekki sé talað um [pɔtɪ]; og þetta er jafnvel stundum enn flóknara sökum orðfræðilegra og orð - hluta fræðilegra þátta; [scɪtɪð] er [kʏlth]. Ekki er nóg með það; málnotandi sem biður um [mjoulkh] við morgunverðar- borðið gæti sem best beðið um [mjouk] í skólanum eða vinnustaðnum, sem sé þegar aðrir viðmælendur og aðrar aðstæður koma við sögu. Í rannsókn Margrétar er í túlkun gagnanna horft á nokkra ytri þætti, einkum aldur, kyn og hreyfanleika eða búsetu, sem og viðhorf til tilbrigðanna. Út af standa mögulega ýmsir þættir sem varða þann innri breytileika sem birst getur hjá ein - um og sama málnotanda í tengslum við mismunandi málnotkunartilefni, málsnið, hina félagslegu merkingu sem málnotandinn vill koma til skila hverju sinni, breyti - lega viðmælendur, aðlögun o.s.frv. Athuganir Daníels Þórs Heimissonar (2019) á gögnum úr RÍN og RAUN leiddu í ljós að vestfirskur einhljóðaframburður var marktækt algengari hjá hluta þátttakendanna þegar þeir lásu upp texta en þegar þeir spjölluðu um myndirnar. Svipaður munur kom fram þegar Signý Rut Kristjánsdóttir (2020) skoðaði hv- framburð og sá að hann var einmitt algengari í upplestri. Málaðstæðurnar sem þarna er lýst, þ.e. annars vegar spjall, vissulega undirbúið, og hins vegar upplestur, eiga sér vitaskuld hliðstæðu í kvarða Labovs (1972 og víðar) þannig að niður stöð - urnar þurfa ekki að koma neinum í opna skjöldu. Í ritgerðinni er vísað í þessar íslensku BA-rannsóknir. Þar að auki víkur Margrét að áhrifum ritaðs texta við leit að skýringum á því að harðmæli heldur enn í dag þó þeirri stöðu sem það hefur. Hér er vísað til þess að í umræðu um niðurstöðurnar er nefnt að þar geti stafsetningarframburður spilað inn í. Á bls. 39, í samhengi við þá áherslu í rannsókninni að félagsmálfræðileg og málkunnáttufræðileg sjónarmið nái saman, segir: Andmæli við doktorsvörn Margrétar Guðmundsdóttur 215
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.