Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 218

enn annað. Þar gæti e.t.v. verið áhugaverður flötur sem Margrét eða aðrir rann-
sakendur gætu skoðað betur þegar áfram yrði haldið með rauntímarannsóknir á
afdrifum framburðartilbrigðanna.
Þegar horft er til þess t.d. að þátttakendur í rannsókn Björns Guðfinnssonar
voru nákvæmlega flokkaðir eftir skólahverfum (alls 225 skólahverfi) hefði kannski
verið freistandi að leyfa sér að álykta um að sum þeirra, á afmörkuðum svæðum,
gætu talist dæmigerð fyrir sterkt félagsnet. Á bls. 42 í ritgerðinni segir raunar:
„Þar sem „allir þekkja alla“ er félagsnet fólks yfirleitt sterkt.“ Nokkrum línum
neðar er rakið hvernig rannsóknir James og Lesley Milroy hafi sýnt að: „Í ljós
komu skýr tengsl milli sterks félagsnets og notkunar mállýskubundinna af brigða.“
Ef litið er til gagnanna frá Birni Guðfinnssyni má m.a. finna Hríseyjar skólahverfi
með 40 málhöfum, skv. töflu á bls. 365 í ritgerðinni; einnig t.d. 28 manns í Grýtu -
bakkaskólahverfi, og 15 manns í Flateyjarskólahverfi.
iii) Hefði e.t.v. verið óhætt að álykta að sú skilgreining ritgerðarinnar á
sterku félagsneti að „allir þekki alla“ hefði getað átt t.d. við um
Hríseyingana í Björnsrannsókn — og eftir atvikum annað fólk í
hreppum hér og þar um landið? Og ef svo er, mætti þá kannski halda
því fram að gögnin bjóði eftir allt saman upp á (a.m.k. óbeinar)
upplýsingar um félagsnet?

7. Um notkun hugtaka og íðorða
Það orkar svolítið truflandi við lestur ritgerðarinnar að stundum eru valin önnur
heiti en almennt tíðkast um viss lykilhugtök. Þetta á einkanlega við um orðið
málbrigði, sem notað er í ritgerðinni á sama hátt og tilbrigði (e. variant), þ.e. um
gildi ákveðinnar framburðarbreytu. Reyndar fannst mér einnig gæta óþarfa tregðu
við að nota orðið breyta um e. variable. Sem betur fer skilgreinir Margrét orða -
notkun sína skilmerkilega í 2. kafla.
Orðið málbrigði hefur verið haft um e. language variety sem er eins konar yfir-
hugtak eða hlutlaust hugtak þegar ekki er hægt (eða ástæðulaust er talið) að ákvarða
hvort um sé að ræða tungumál eða mállýsku. Lykilatriði í þessu sambandi er að
málbrigði í þeirri merkingu vísar til „safns formþátta“ og er þannig langt frá því
að vera samheiti við tilbrigði (e. variant). Á íslensku hefur language variety reyndar
einnig stundum verið nefnt málafbrigði (og það heiti er nefnt í ritgerðinni, bls. 26)
og er það eiginlega lengri eða nákvæmari útgáfa orðsins málbrigði.

8. Hvað er norðlenska?
Í leiðara Fréttablaðsins 7. júlí 2022 rifjaði Sigmundur Ernir Rúnarsson upp ræðu
sem Steingrímur J. Sigfússon hefði haldið fyrir allmörgum árum um auðhyggju,
Ari Páll Kristinsson218