Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 230

Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2022, Side 230
við að umfjöllunin hefði orðið heldur fræðilegri hefði Eiríkur reynt að rekja ofan- greinda þræði frekar. Annar meginhluti bókarinnar ber heitið „Málbrigði“. Í honum má finna alls 50 þætti sem fjalla hver um sinn „góðkunningja málfarslögreglunnar“. Þessir þættir eru af ýmsum toga og ná nokkuð jöfnum höndum til allra hliða málkerfis- ins. Þannig má finna hér þætti sem bera yfirskrift eins og „Hönd, hendi, hend“, „Ég vill“ og „Eins og pabbi sinn“, en nokkuð ljóst ætti að vera af yfirskriftinni hverju sinni hvað er til umfjöllunar. Ekki er ástæða til að rekja inntak hvers þáttar í smáatriðum en uppbygging þeirra allra, sem og efnisleg framsetning, er að stofni til sú sama. Hver þáttur hefst á því að viðkomandi tilbrigði er kynnt undir fyrirsögninni „Sagt var“ og því síðan svarað með „Rétt væri“, þar sem viðurkennt form er kynnt til sögunnar. Því er svo fylgt eftir með undirfyrirsögninni „Eða hvað?“, sem markar upphaf nánari umræðu um tilbrigðið og hvort, og þá á hvaða forsendum, megi hugsanlega viðurkenna það sem hluta af „réttu máli“. Í þeirri umræðu leggur Eiríkur sig fram um að skýra uppruna hins nýja tilbrigðis í bæði tíma og rúmi, ef svo mætti að orði komast, þar sem hann leggur víðast fram dæmi um hvar og hvenær tilbrigðisins varð fyrst vart (í rituðu máli) og greinir um leið upp úr hvaða málfræðilega jarðvegi það er sprottið. Innan hins knappa þáttaforms eru þær útleggingar yfirleitt skýrar og líkast til flestum auðskiljanlegar og Eiríkur rökstyður iðulega vel, og á hæfilega fræðilegum forsendum, hvers vegna hæpið sé að líta á tilbrigðið sem hreina og klára „málvillu“. Líklegt er að ýmsum mislíki það málfarslega umburðarlyndi sem Eiríkur boðar með þessu en jafnframt er erfitt að leggjast gegn framsetningu hans þar sem hann gætir þess að stíga varlega til jarðar og kveður ekki upp neins konar endanlegan úrskurð á grunni „rétts“ og „rangs“ og fer heldur ekki fram á að þeir sem hafa tamið sér þá málnotkun sem hefðbund- inn staðall gerir ráð fyrir í hverju tilviki víki frá henni. Miklu fremur reynir hann, hér sem oftar, að benda á að það sé alveg pláss fyrir breytileika í íslensku og að hún þoli vel að hægt sé að segja sama hlutinn á tvo vegu. Hann reynir þó að kveða niður ýmsar mýtur sem hafa verið á kreiki í umræðum um tungumálið, svo sem hugmyndina um að það þurfi alltaf að vera rökrétt og ýmsar vafasamar málsögu- legar forsendur þess hvað í því telst rétt og hvað rangt. Þótt alltaf megi deila um einstök atriði er ritdómari í megindráttum sammála greiningu Eiríks í þessum þáttum. Það gefur greiningunni aukið gildi að iðulega er vísað til ýmissa eldri málfarsþátta þar sem iðulega eru kveðnir upp dómar um rétt mál og rangt þannig að lesandinn getur borið þá saman við mat Eiríks og komist að eigin niðurstöðu. Helst er að benda megi á að forsendur valsins á einmitt þeim 50 atriðum sem hér eru rædd eru ekki skýrðar. Enda þótt mörg þeirra séu nokkurn veginn sjálfgefin í umfjöllun af þessum toga má telja að sumar nýjungar (svo sem dingla) séu svo langt gengnar að þær þurfi lítið að ræða frekar, á sama tíma og ýmis atriði sem hafa verið nokkuð á milli tannanna á fólki síðustu misserin komast ekki að. Má í því samhengi benda á að hér koma ekki við sögu tilbrigði sem rekja má með beinum hætti til enskra áhrifa eða samskipta í rafrænum miðlum. Þriðji og síðasti meginhluti bókarinnar kallast „Íslensk málrækt“ og í honum leggur Eiríkur fram eins konar stefnuyfirlýsingu í 25 þáttum um það í hverju Ritdómar230
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.