Skinfaxi - 01.01.2016, Blaðsíða 10

10 SKINFAXI tímarit Ungmennafélags Íslands
Þ
ráinn Hafsteinsson hefur áralanga
reynslu að baki við þjálfun barna
og unglinga en við settumst niður
með honum og ræddum um
þjálfun, brotthvarf úr íþróttum
og margt annað sem tengist þátt-
töku barna og unglinga í íþróttum. Þráinn er
með MS-gráðu í heilbrigðisvísindum frá
Háskóla Íslands og BS-gráðu í íþrótta- og
heilsufræði frá University of Alabama. Hann
hefur starfað sem frjálsíþróttaþjálfari á öllum
aldurs- og getustigum í 35 ár. Hann hefur ver-
ið yfirþjálfari frjálsíþróttadeildar ÍR síðan 1994.
Þráinn var kennari við Íþróttakennaraskóla
Íslands á Laugarvatni 1986–1992 og við
íþróttafræðisvið Háskólans í Reykjavík 2007–
2013. Hann stýrði stefnumótun íþróttahreyf-
ingarinnar fyrir barna- og unglingaíþróttir
árið 1996 og vann að endurnýjun stefnunn-
ar árið 2014–2015.
„Þátttaka barna og unglinga í íþróttum
er alltaf að aukast og ég set það í samhengi
við rannsóknir sem gerðar hafa verið um
mikilvægi íþrótta. Rannsóknir og greining
hafa verið að skoða börn og unglinga frá
1992 og þær sýna að eftir því sem þú æfir
meira, þeim mun minni líkur eru á því að þú
ánetjist reykingum, áfengi og öðrum fíkni-
efnum. Þessar rannsóknir hafa tvímælalaust
haft mjög jákvæða þróun á íþróttaþátttöku
sem er enn stöðugt að aukast,“ sagði Þráinn
Hafsteinsson.
- Hafa börn og unglingar gott aðgengi til
íþrótta og þátttöku í þeim?
„Það er alltaf að verða meira og betra. Það
sem mér hefur fundist hafa breyst er að starf-
ið allt er meira skipulagt í jákvæðar áttir. Í dag
er allt miklu faglegra og skipulegra en áður
var. Við stöndum mjög framarlega á þessu
sviði, jafnvel í fremstu röð í barna- og ungl-
ingastarfi. Ég fullyrði það alveg. Menntun
þjálfara á þar stærstan þátt, betra skipulag á
íþróttahreyfingunni og svo höfum við það
fram yfir margar þjóðir að foreldrar barnanna
borga þátttökugjald sem fer í það að borga
þjálfurum laun. Svona kerfi er t.d. ekki í gangi
annars staðar á Norðurlöndum en þannig
tryggjum við að við erum að fá faglegri þjálf-
un miklu frekar, sem við borgum fyrir, en að
hún sé ella í sjálfboðavinnu,“ sagði Þráinn.
- Hvað er það sem veldur brottfalli á vissum
tímapunkti í íþróttum hjá unglingum?
„Hæsta prósentan í þátttöku í íþróttum er
í kringum 11–12 ára aldurinn. Þá eru um 90%
barna að stunda íþróttir á vegum íþrótta-
hreyfingarinnar sem er alveg ótrúlega há tala.
Eftir það fer þátttakan minnkandi og kannski
er ekki auðvelt að benda á eina sérstaka skýr-
ingu í þeim efnum. Veikasti hlekkur íþrótta-
hreyfingarinnar er að hún býður ekki upp á
nóg tækifæri fyrir krakka sem vilja ekki fara
þessa hörðu keppnisleið. Upp úr 13–14 ára
aldrinum fara þau að gera sér grein fyrir að
þau verða aldrei stórstjörnur eða atvinnu-
menn. Þá fara þau að leita að einhverju sem
hentar og gerir ekki kröfur um miklar æfing-
ar. Þau finna ekki það athvarf hjá íþrótta-
hreyfingunni sem býður upp á æfingar
tvisvar í viku og að hitta félagana. Það eru
ekki nógu margar íþróttagreinar sem bjóða
aðra möguleika þó að þær séu auðvitað til
eins og í frjálsum íþróttum. Það er erfiðara
um vik í boltagreinunum þar sem krafan er
að allir séu að gera það sama. Þetta er að
mínu viti meginástæðan fyrir brottfallinu.
Það eru svo önnur tækifæri sem krökkum
bjóðast á kynþroskaskeiðinu, tónlist og önn-
ur afþreying sem er besta mál.“
- Hvað er það sem tekur svo við hjá ungling-
um sem líklegir eru til að ná langt í íþróttum?
„Þegar krakkarnir eru um 12 ára aldurinn
og yngri fer tími í grunnhreyfingar- og tækni
en fljótlega eftir það ættu þau að vera komin
með fína tækni í þeim greinum sem þau hafa
æft. Eftir það tekur við meiri líkamleg upp-
bygging, þol og kraftur og meira líkamlegt
álag en verið hefur áður. Þá fara þau að gera
sér grein fyrir hvort þau hafa þessa hæfileika
sem þarf til að fara alla leið eða ekki. Þeir sem
finna það að þeir eru góðir halda miklu frekar
áfram og leggja sig í verkefnið. Svo eru aðrir
krakkar sem hafa hellingshæfileika og vita
það en vilja ekki leggja á sig það sem þarf.
Maður er búinn að upplifa það í gegnum árin
að krakkar, sem hafa mikla hæfileika, eru ekki
tilbúin í þessa skuldbindingu sem þarf til að
fara langt í íþróttum,“ sagði Þráinn.
Aðspurður hvernig búið sé að börnum og
unglingum og hvort meira sé um meiðsli en
áður, segir Þráinn að meiðsli hafi ekki aukist
en það heyrist meira talað um þetta en áður.
„Meiðsli eru oftast afleiðing af einhverri
einhæfri þjálfun eða skorti á góðri þjálfun.
Ég hef ákveðnar skoðanir á því að efnilegum
krökkum, sem keppa mikið í mörgum flokk-
um, er miklu hættara við meiðslum en þeim
sem eru hugsanlega að sinna íþróttum jafn
mikið, þau æfa meira en hinir. Ef þú keppir
marga daga í viku ferðu á mis við grunnþjálf-
unina sem líkaminn þarf á að halda á kyn-
þroskaskeiðinu og unglingsárunum. Það er
misræmi í skrokknum sem þarf að vinna á
með góðri grunnþjálfun. Þú ferð á mis við
hana ef þú spilar öll kvöld og æfir lítið. Þetta
er hættan með þessa efnilegu krakka, sem
spila kannski með þremur flokkum, að þau
ná ekki að sinna grunnþjálfuninni. Á endan-
Stöndum
jafnvel
í fremstu
röð í
barna- og
unglinga-
starfi
Rannsóknir hafa sýnt að þátttaka barna og unglinga í íþrótta-
starfi efli þau á allan hátt og mun ólíklegra sé að ungmenni,
sem stunda íþróttir og annað skipulagt æskulýðsstarf, falli
fyrir fíkniefnum. Ennfremur hafa rannsóknir leitt í ljós að þessi
hópur stendur sig vel í námi.
Þráinn Hafsteinsson, MS í heilbrigðisvísindum og BS í íþrótta- og heilsufræðum, í viðtali: