Heima er bezt - 01.11.2005, Qupperneq 40

Bjarni Sigurðsson:
Amma mín
EncJurminningar
Amma mín hét Guðrún Sæmundsdóttir, prests Einarssonar
að Útskálum í Garði, og var fædd 23. janúar 1803, að Ásum
í Skaftártungu. Hún var tvígift. Fyrri maður hennar var
Nikulás Sigurðsson, Ámasonar í Njarðvíkum syðra. Áttu
þau eitt bam, Sigurð föður minn. Bræður Nikulásar voru
margir. Einn af þeim var Magnús, faðir Kristins skipasmiðs
í Engey. Seinni maður hennar var Bárður Jónsson, bóndi að
Hemm í Skaftártungu.
Um séra Sæmund, föður Guðrúnar, segir Sighvatur
Grímsson í Prestaævum:
„Séra Sæmundur var maður vel gáfaður, lipurt skáld,
góður kennimaður og sæmilegur í prestsþjónustu, skemmti-
legur í umgengni, glaðsinna og mesti góðlyndismaður,
fjörmaður mikill og ffígeðja, en búmaður i minna lagi.
Hann var elskaður og virtur af sóknarfólki sínu, eins og
eftirfylgjandi vísa lýsir, sem eitt af sóknarbömum hans
kvað, þá er fréttist um lát hans:
Skarð er í skildi orðið,
skrúðhirðir dyggða prúður
segir fregn sykki í maga
Sœmundur djúpt í Ægis.
Cedrus þar samur veður,
sveigðist og niður fleygðist.
Nœr munu Nesjar bera
nýtan eins dyggð, sem býtir. “
Eg birti þessa lýsingu á séra Sæmundi vegna þess að
skapferli hans minnir mjög á skapgerð ömmu minnar. Því
miður er engin mynd til af henni, önnur en sú, sem geymst
hefur í hugskoti mínu á níunda tug ára, og mun ég nú af
veikum mætti reyna að lýsa henni.
Hún var fremur lágvaxin, en vöxtur hennar þótti svara
sér vel. 'Hreyfingar hennar voru fjörlegar og snarlegar og
viðbragðsflýtir hennar var orðlagður. Eg varð aldrei var
við að það lægi illa á henni, og ég heyrði hana aldrei deila
við neinn. Oftast var hún kát og spaugsöm og var lagið að
snúa önuglyndi og geðgöllum í glens. Ætti hún hins vegar
í rökræðum við menn og yrði að verja sannfæringu sína,
sveið undan skarplegum og hnyttnum tilsvörum hennar, og
þá lét hún ekki undan síga, hver sem í hlut átti.
Hún var orðin gömul og byrjuð lítilsháttar að bogna,
þegar ég man fýrst efitir henni. Mér þótti hún falleg, þó
hrukkumar væru orðnar talsvert áberandi. Hún var breiðleit
og þá orðin fölleit. Ennið var ffemur hátt og augnabrúnir
skýrar og bogadregnar. Augunum á ég bágt með að lýsa.
Þau voru sambland af mörgum litum, bláum, gráum og
gulum, og litbrigði þeirra tóku sífelldum breytingum, eftir
geðbrigðum eigandans. Þannig virtist mér útlit ömmu
minnar.
Ég man fýrst eftir henni sitjandi á rúmi sínu í baðstofunni
á Þykkvabæjarklaustri, hægra megin við 6 rúðu glugga,
lítinn, og hjá henni vom 4 systur mínar, allar eldri en ég.
Líklega hef ég þá verið þriggja ára og var uppi í rúminu
á bak við hana. Hún var að kenna þeim að stafa og lesa,
en þær sögðu mér seinna, að ég hefði á allan hátt reynt að
trufla þær við námið, að baki ömmu. Stundum hefði ég
hermt eftir þeim, stundum líkt stöfunum við sérkennilega
karla og kerlingar, sem að garði bám, og verið harðánægður
ef ég gat komið þeim til að hlæja.
Þegar amma hefði fundi að þessu við mig, hefði ég haft
lag á því að ónýta ávíturnar með því að teygja mig yfir
öxlina á henni og kyssa á eyra hennar. En amma vissi vel
af því að órabelgurinn að baki hennar, var líka á þennan
hátt að læra að þekkja stafma, og þegar hún seinna tók
hann á kné sér, til að kenna honum að stafa, þekkti hann
alla stafína og kvað að mörgu. Ymsum þótti þetta furðulegt,
en ekki ömmu. Hún hafði af ásettu ráði þetta lag á því að
kenna honum fyrsta og erfiðasta áfangann í lestri.
Þegar úr mér tognaði betur, tók ég að sitja hjá ömmu
minni í rökkrinu og hlusta á sögur hennar og þær lífsreglur,
sem hún lagði áherslu á að innræta okkur systkinunum.
Á langri ævi hennar frá bamæsku til elli, gerðust mörg
tíðindi, misjafnlega merk að vísu, sem við börnin vorum
sólgin í að heyra. Ymist snertu þau hana sjálfa eða aðra.
Til dæmis sagði hún okkur söguna um það, þegar fullyrt
var að hún væri dáin, en lifnaði þó við. Ung eða eitthvað
innan við tvítugt, var hún ráðin vinnukona að Heiðarbæ í
Þingvallasveit. Þá mun séra Einar bróðir hennar, seinna
prestur að Stafholti, hafa verið prestur að Þingvöllum. Þar
veiktist hún og virtist alveg meðvitundarlaus og var álitið að
472 Heimaerbezt