Læknaneminn - 01.03.1970, Blaðsíða 33

LÆKNANEMINN
29
þess einstaklings, sem í hlut á.
Þannig eru við rannsóknir á
brjóstholi notuð 1 millj. sveiflur/
sek. fyrir mjög feita eða mjög
lungnaþembda sjúklinga (þá næst
meiri smug-kraftur), og u. þ. b.
5 millj. rið/sék. fyrir horaða eða
börn.
Á myndinni að ofan kemur
aukinn hljóðstyrkleiki fram í
auknu útslagi ritarans (kvíslar-
innar). Höfum við sveifluvídd eða
útslag gefið fyrir hljóð með ákveð-
inni öldulengd og tíðni, er útslag-
ið mælikvarði á orku. Spennum
við kvíslina meira, fáum við meiri
stjrrkleika, en sömu tíðni (þá tíðni,
sem kvíslin er gerð fyrir). Skil-
greining á einingu styrkleika er
því: orka/tímaein./flatarein., þ. e.
afl/flatarein., og ef notaðar eru
hentugar einingar, þ. e. í CGS
kerfi: erg/sek./cm2, eða wött/
cm2.
Sé um lífeðlisfræðilegan hljóð-
gjafa að ræða, breiðist öldufront-
urinn út eins og blaðra, sem blás-
in er út, þ. e. kúla. Styrkleiki öldu-
frontsins er þá í öfugu hlutfalli
við kvaðrat fjarlægðarinnar frá
miðpunkti kúlunnar. Þetta gildir
um hljóð af venjulegri tíðni.
Hvað valið á styrkleika snertir
í siúkdómsgreiningu með tækinu,
er einnig nauðsynlegt að sigla
milli skers og báru. Sé hann of
mikill verður hitunarhætta í vefn-
um meiri. sé hann lítill, verður
endurkastið ekki nægileera gott og
mikið. Tilraunir hafa leitt í ljós,
að bilið frá 4—40 milli-wött/cm'
er fullnægjandi við flest skilyrði.
Sé þessi styrkleiki borinn saman
við þann, sem notaður er í út-
bvlgiuhitameðferð sjáum við, að
hér ber toluvert á milli. Þar er
styrkleiki, sem nemur 2—3 vött-
um/cm2 notaður til að eyða mar-
gúl (haematoma).
Þegar úthljóðskanninn (probe)
er borinn að líkamshlutanum, sem
rannsaka á, flytjast hljóðbylgj-
urnar eins og áður er lýst. Hljóð-
gjafinn, sem er kristalplata, er
tengd við straumgjafa, og aflinu,
sem er minna en 1 watt/cm2, er
hleypt á brot úr sekúndu. Þá titr-
ar platan um ákveðinn ás, og þétt-
ingarnar og þynningarnar flytjast
inn í vefinn, alveg eins og frá tón-
kvíslinni, sem áður var tekin sem
dæmi. Hraðinn er ákveðinn fyrir
hverja tegund vefs, svo sem
fitu, bein, kjöt o. s. frv. Annars er
til ákveðið lögmál fyrir hraða
hljóðs í efni, og ræðst hann ein-
göngu af þrennu, þ. e. eðlislynqd.
fjaðurmagni, oq J)ví hvernig efnið
hagar sér við hitun.
Mælikvarði á fjaðurmagn efnis er
fiaðurstuðull þess (elastiskur modulus)
stress
Y = fjaðurstuðullinn = gtraín =
F/A _ F. 1
Ae/1 — Al.A
Ef við tökum nokkur dæmi um
hraða hlióðs í nokkrum efnum. þá
er hann í lofti 331 m/sek.: í vatni
1495 m/sek.; í mjúkvef 1540 m/
sek., og í stálstöng 5000 m/sek.
Þegar hlióðfronturinn kemur að
mörkum ólíkra vefia, verður end-
urkast, sem ákvarðast af marg-
feldi, sem kallað er hlióðviðnám
(acoustic imnedance) viðkomandi
vefs eða hlióðbera.
Jafna I: Z = d X v,
d er béttleikinn í g/cm3, og v er
er hraðinn í cm/sek. Z, sem er
hljóðviðnámið fær bannig eining-
una g/cm2 sek. Þetta margfeldi.
hljóðviðnámið, er mismunandi fyr-
ir hina mismunandi vefi. húð. fitu,
vöðva, bein o. s. frv. Ef miðað er
við 90° horn þegar hljóðbylgjan