Læknaneminn - 01.03.1970, Blaðsíða 49

LÆKNANEMINN
fremri vagus eru allar greinar
teknar sundur nema lifrargreinin
(ramus hepaticus), en af aftari
vagus allar nema ramus coeliacus.
Hvers vegna svo er gert, verður
brátt vikið að.
Anatomía og Fysíología.
Með vagotomíum er farið veru-
lega inn á nýjar brautir í meðferð
ulcus pepticum. Til þess að for-
sendur þeirra verði Ijósar er rétt
að gera grein fyrir helztu atriðum
í vefjafræðilegri og starfrænni
uppbyggingu magans. Enda þótt
maga sé skipt í antrum, corpus og
fundus, eru líffræðileg slímhúðar-
takmörk á milli hlutanna engan
veginn glögg og mjög breytileg
einstaklingslega. Slímhúðin í
antrum inniheldur eingöngu slím-
framleiðandi frumur, en í slímhúð
corpus og fundus er að finna sjálfa
magakirtlana, þ. e. með sýrufram-
leiðandi parietal frumum, ,,chief“
frumum er framleiða pepsín og
loks slímfrumum.
Ytri (extrinsic) innervatio
magans kemur frá vagus og örv-
ar myndun meltingarsafa (sekre-
tion) og hreyfingar (peristalsis)
magans. Ennfremur liggja til
magans sympathicus taugar, sem
sennilep'a verka letjandi á safa-
mvndun og hreyfingar.
Hin svokallaða innri (intrinsic)
innervatio samanstendur af
Auerbachs plexus, sem hefir með
hrevfanleika magans að gera.
Á uk þess er Meissners plexus eða
olexus submucosus, sem sennilega
hefir áhrif á gastrínframleiðsluna
í antrum, bótt enn sé ekki nákvæm-
leva um bað vitað.
Saltsýra og pepsín eru álitin
bvðingarmestu efni magasafans.
Óeðlilega mikið magn þeirra
finnst yfirleitt hjá siúklingum með
ulcus pepticum. Hvort offram-
JfS
leiðsla (hypersekretion) og ofsýr-
ing (hyperaciditet) magasafa eru
einar orsakir til ulcus pepticum er
ekki vitað, heldur aðeins það, að
þetta ástand eykur hættu á sári.
Pepsín er háð sýrustigi magasaf-
ans og hefir hámarks virkni við
pH 4. Sýrustig maga er háð
tvennu; annarsvegar sýrufram-
leiðslu, en hinsvegar þeim efnum,
sem þynna sýruna eða eyða. Verða
þau ekki talin hér.
Fastandi sýrumyndun hjá heil-
brigðu fólki er venjulega í áföng-
um (intermittend, fasisk). Enda
þótt vagus virðist hafa lykilað-
stöðu í sýruframleiðslunni, eru
aðrir þættir, sem grípa þar einnig
inn í. Fram á þetta hefur verið
sýnt við vagotomia totalis.
Venja er að skipta hinum ýmsu
þáttum sýruframleiðslunnar í
þrennt; tauga- (cephalic), maga-
og garna-(intestinal) þætti, allt
eftir því hvar erting (stimulus) á
sér stað. Um hlutverk garna við
sýrumyndun er lítið vitað, og það
er sem stendur talið skipta heldur
litlu máli. Taugaþátturinn (cepha-
lic phase) byggist á vagustauginni
þannig, að vagus flytur boð frá
ytri ertingu, svo sem bragði eða
lvkt af fæðu. Styrkleika bessa
þáttar er hægt að mæla. Loks er
hinn áðurnefndi magabundni þátt-
ur sýrumyndunar. Hann stjórnast
af gastríni, er telst til hormóna.
Gastrínið verður til í slímhúð
antrum hluta magans. Myndun
bess örvast við staðbundna ert-
ingu í maga, svo sem þenslu,
hreyfingar (peristalsis) og loks
við viss efnasambönd í fæðunni,
sem hafa áhrif beint á slímhúðina
við snertingu.
Samkvæmt framanskráðu virð-
ast vagustaugin og antrumhluti
magans gegna stærstu hlutverk-
unum við sýrumyndun. Sé nú