Læknaneminn - 01.03.1970, Blaðsíða 37

LÆKNANEMINN
31
hjartað. Þetta hefur takmarkað
hjartarannsóknirnar við mitral-
svæðið.
Eins og áður segir, er hljóðgjaf-
inn sérstök kristalplata, sem gef-
ur frá sér úthljóðbylgjur, þegar
rafstraum er hleypt á hana. Væri
notaður venjulegur hljóðgjafi í
sjúkdómsgreiningatækið, t. d. ein-
hvers konar flauta, er auðséð, hve
óþægilegt væri að starfa með það
vegna hávaðans. I öðru lagi er
dreifing hljóðsins frá úthljóðgjafa
allt önnur en fyrir tíðni innan líf-
eðlisfræðilegra marka. Fyrir
venjulegt hljóð er öldufronturinn
kúlulaga strax frá hljóðgjafanum,
þ. e. dreifingin er strax mikil.
Fyrir bragðið er miklu erfiðara að
miða á ákveðinn hlut, t. d. æxli,
og fá gott endurkast til baka. Út-
hljóðbylgjur hæfa betur, því að
bylgjufronturinn við svo háa tíðni
er öðruvísi, fyrst sívalningur og
svo kúlulaga. Byggist það á lög-
un hljóðgjafans sem er plata.
Lengd sívalningsins er í beinu
hlutfalli við radíus2 kristalplöt-
unnar og tíðnina /, þ. e. 1 os / X rz,
og með því að velja hvort tveggja
hæfilegt, eins og gert er í tækinu,
getum við fengið nægilega langan
sívalning til að beina á hvaða hluta
líkamans sem er.
Gállar og kostir.
Þótt úthljóðbylgjurnar séu mjög
orkulitlar, þá myndast varmi í
vefnum, sé styrkleikinn nægilega
mikill, og jafnvel holmyndun (ef
tíðnin er lækkuð um leið). Sam-
kvæmt tilraunum er engin hitun-
arhætta, sé unnið við hljóðstyrk-
leika undir 1 watt raforku á cm2
af kristalyfirborði. Þar að auki er
skotið aðeins 1% af tímanum,
99% af tímanum er „hlustað".
(Þetta er ekki einhlítt, sbr. t. d.
cardiologiuna). Holmyndun er að-
eins fjarlægur möguleiki, þegar
unnið er með tíðni á bilinu 1—15
millj. sveiflur/sek.
1 úthljóðbylgjugreiningunni er
hljóðstyrkleikinn að jafnaði 1—40
milliwött/cm2, þ. e. innan hættu-
marka. Þetta er lítill styrkleiki
og gerir miklar kröfur til tækja,
sem „magna“ endurkastið.
Kostirnir eru hins vegar yfir-
gnæfandi, en svo að stærstu atrið-
in séu tekin, m. a. hvað varðar
samanburð við röntgenmynda-
töku, sést:
1) Að útbylgjur greina betur
milli hluta af mismunandi þétt-
leika, t. d. vökva og mjúkvefs,
eins og er dæma skal um vökva
í gollurhúsholi.
2) Að útbylgjur eru skaðlausar
innan ákveðinna marka eins
og raunar röntgengeislar, sem
eru þó miklu hættulegri.
3) Að tækið er meðfærilegt, og
tekur notkun u. þ. b. 20 mín.
4) Að litlar skemmdir, eins og t.
d. skorpuskemmdir í lifur,
koma betur fram, ef öldu-
lengdin, sem notuð er í hljóð-
bylgjunum, er af svipaðri
stærðargráðu og skemmdin.
Þetta gildir um öldulengd út-
hljóðbylgna.
Útbylgjutœki.
Línusjá (A-scop) var það tækið,
sem fyrst þróaðist, og er sú gerð
í almennri notkun á taugadeild-
um, bergmálsheilarit (echoence-
phalograph). Kristalkannanum
(hausnum) er haldið þétt upp við
svörð, og er olía eða vatn haft í
milli, til að betra samband náist
(loft hefur lágt viðnám). Mynd
3 sýnir línusjána í notkun í berg-
málsheilaritun. Sendir kann-
inn hljóðbylgjur inn í líkamann
með vissu millibili. Þess á milli
(99% af tímanum) hlustar hann