Læknaneminn - 01.09.1981, Page 12

„Val og ábyrgð er kjarni siðfræðinn-
ar og sine qua non fyrir siðferðilega
stöðu mannsins.“ Fletcher leggur allt
upp úr siðfræði staða og stunda, sem
byggist á sjálfsákvörðunum án sið-
ferðisreglna. Hann bendir á aö það sé
yfirborðslegt að viðurkenna nei-
kvæðar aðgerðir þegar um er að ræða
líknardauða (þ. e. að hætta meðferð
sjúklings), en hafna jákvæðum að-
geröum til líknardráps. Fletcher er
talsmaður bæði jákvæðrar og nei-
kvæðrar euþanasíu, svo framarlega
sem vissum öryggisskilyrðum sé
fylgt. Hann hefur einnig bent á þann
tvískinnung, að undarlegt sé að
lcggja áherslu á að viðhalda Iífi við
lok þess, en ekki við upphaf þess. í
þeim efnum á hann við fóstureyðing-
ar.
En það segir talsvert um þennan
sama Fletcher, að hann taldi ákvörð-
un Trumans, að varpa atómsprengj-
um, hefði verið „augnablik sannleik-
ans“, eins og hann orðar það.
Margar spurningar hafa vaknað í
kjölfar nýrra uppfinninga í læknis-
fræöi. Ein þeirra er spurningin um að
fá að deyja með reisn. En það á ekk-
ert skylt við líknardauðavandamálið.
I þessu tilviki er átt við öndunarvélar
og annan búnað, sem getur viðhaldið
lífi, enda þótt mennskt líf sé ekki
lengur mögulegt. Það er ekki rétt að
viðhalda lífi, ef verið er að lengja
dauðastríöið og þjáningu sjúklings-
ins. Það er fyllilega réttmætt að hætta
meðferö í slíkum tilvikum og gefa lyf
til að lina þjáningar, jafnvel þótt það
verði til þess að flýta dauðastundinni.
Þróunin í læknisfræði má ekki verða
til þess að meina mönnum að deyja
með reisn.
En spurningar um efnahag og af-
komu mega aldrei hafa endanleg
áhrif á slíkar ákvarðanir, heldur fyrst
og fremst réttlæti, kærleikur og
mannleg umhyggja.
Þetta á einnig aðeins við, þegar
Ijóst er að sjúklingurinn mun aldrei
10
geta notað frelsi sitt og þegar líf hans
hefur ekki lengur tilgang. En það á
ekkert skylt við hagnýt sjónarmið um
nytsemi lífsins, líkt og menn veltu
fyrir sér á Hitlerstímanum. Maður-
inn heldur ávallt reisn sinni, dignitas
aliena.
Um 87% lækna í Bandaríkjunum
munu vera fylgjandi neikvæðri eu-
þanasíu, en aðeins fáir læknar hafa
verið fylgjandi jákvæðri euþanasíu.
Ef virkt líknardráp væri leyft, hver
tæki þá ákvarðanir? Sjúklingurinn
sjálfur getur verið ófær um það. Ef
honum finnst hann vera til byrði get-
ur það valdið honum áhyggjum og
haftáhrifáákvörðun hans. Þettaget-
ur skapaö sektarkennd yfir því að
vera til og fyrir öðrum, sektarkennd
sem bætist ofan á allt annað.
En ef menn eru á því að varðveita
lífið undir lok þess, þá ber vissulega
að gera það einnig viö upphaf lífsins.
Þess vegna er full ástæða til að standa
gegn fóstureyðingum af félagslegum
ástæðum.
Lokaorð
Eg er á því að í Iangflestum tilvikum
sé rétt að sjúklingur viti um lífsmögu-
leika sína. Ef sjúklingur er dauðvona,
er hægt að greina honum frá því án
þess að ræna hann voninni fyrir fullt
og allt. E. Kiibler-Ross hefur einmitt
sagt að dauðvona sjúklingar haldi í
vonina. Vonin gengur í gegnum öll
þau stig sem sjúklingurinn fer í gegn-
um, þegar honum hefur verið gerð
grein fyrir hverjir Iífsmöguleikar
hans eru. Hreinskilni í þessum efnum
getur einnig létt af spennu sem oft
skapast milli ástvina og gert sjúkl-
ingnum kleift að undirbúa sig fyrir
dauðann.
Trúarbragðafélagsfræðingurinn
Bernt Gustafsson segir að í nútíma-
samfélagi sé sú vitund ríkjandi, að
dauöinn sé hið illa sjálft. Hið illa er
ekki lengur syndin, eða óhlýðnin við
Guð, heldur dauðinn.
Eitt sinn var barn spurt: ,,Hvað er
dauðinn?" Barnið svaraði: ,.Ég held
að hann sé hluti af Iífinu, eins og
skólinn."
Það er vert að taka undir þau orð.
Það er þarft að ræða opinskátt um
dauðann og jafnvel teikna af honum
myndir, eins og listamenn hafa löng-
um gert, þegar dauðinn varð yfir-
þyrmandi, t. d. þegar Svartidauöi
gekk yfir.
Próf. Robert Neale, sem kennir við
Union Theological Seminary í New
York, komst eitt sinn svo að orði að
„eftil vill eróttinn við dauðann ekkert
annað en óttinn við lífið" og hann
bætti við: ,,Þeir sem bjóða lífið vel-
komið munu einnig taka dauðan-
um.“
Fyrir nokkrum árum var talað um
að Guð væri dauður. En í dag getum
við sagt að dauðinn sé Guð í hugum
fólks, þar sem hann vofir yfir mann-
kyninu í líki kjarnorkusprengjunnar.
Kjarnorkusprengjan skipti mann-
kynssögunni í tvennt 6. ágúst 1945,
er bomban féll á Hirosima og eyddi
allt að 200 þús. mönnum og eyði-
lagði 60 þúsund byggingar. Það var
þá sem dauðinn varð Guð. Sprengjan
skipti mannkynssögunni á allt annan
hátt en stjarnan yfir Betlehem. Það
LÆKNANEMINN J-4/.
- 34. árg.