Læknaneminn - 01.09.1981, Qupperneq 13

er nú hverjum ljóst, sem vilt skilja, að
sá heimur sem krossfesti Krist á nú
einnig á hættu að tortíma sjálfum sér,
ef hann afneitar lífinu og sannri
mennsku.
En í augum kristins manns er sér-
hver maður borinn til eilífs lífs.
Dauðinn á ekki síðasta orðið, heldur
lífið, lífið sem gjöf Guðs.
HEIMILDIR:
Helmut Thielicke: The Doctor as Judge
of Who Shall Live and Who Shall Die.
Fortress Press 1970.
Ég hef verið beðinn að fjalla hér
nokkuð um dauðann frá sjónarhóli
læknisfræðinnar. Efni þctta er svo
víðtækt, að ekki er hægt að gera því
skil í stuttu máli. Ég mun því halda
mig við almenn atriði en jafnframt
ræða nokkur vandamál, sem varða
deyjandi sjúklinga á gjörgæsludeild-
um sjúkrahúsanna.
Allt hefur sinn tíma og þannig er
með dauðastundina. Allir eiga eftir
að deyja fyrr eða síðar. Petta orðar
Hallgrímur Pétursson svo snilldar-
lega í öðru versi sálmsins um dauðans
óvissan tíma:
5vo hleypur œskan unga
óvissa dauðans leið
sem aldur og ellin þunga
allt rennur sama skeið.
Innsigli öngvir fengu
upp á lífsstunda bið
en þann kost undir gengu
allir að skilja við.
Sumum er dauðinn kærkominn
eins og útslitnum gamalmennum eða
þeim sem hafa þurft að bera þungan
kross langvarandi sjúkdóma og þján-
inga. Flestum er dauðinn aftur á móti
fjarlægur og óvelkominn og hefur í
LÆKNANEMINN 3-4/i»81 - 34. árg.
Bernard Háring: Medical Ethics. St. Paul
Publications, 1972.
Ruth Russeli: Freedom to Die. Laurel
Editions, 1976.
Konrad Lorenz: Dauðasyndir mannkyns.
AB 1976.
Robert E. Neale: The Art of Dying.
Harper & Row, 1971.
Elisabeth Kubler-Ross: On Death and
Dying. Macmillan 1976.
Robert E. Neale: The Art of Dying.
Harper& Row, 1976.
Sigurður Nordal: Líf og dauði. AB 1966.
för með sér sorg, brostnar vonir,
þjáningar og breytingar á persónu-
legum högum.
Hér á landi mun meðalævi vera
einna lengst og ungbarnadauði vera
lægstur sem um getur. Ýmisskonar
sjúkdómar og slysfarir herja þó á
landsmenn. Pað er hlutverk lækna og
annarra heilbrigðisstétta að greina
og taka til meðferðar þessa sjúk-
dóma, gera að slysum og fyrirbyggja
hvort tveggja eftir því sem hægt er.
Við störf sín hafa læknar um lang-
an aldur haft að leiðarljósi þau
grundvallarsjónarmið eða siðaregl-
ur, sem grískir læknar settu sér fyrir
óralöngu og kenndar eru við Hippo-
krates. Þarsegirm. a.:
„Pær einar fyrirskipanir mun ég
gera, sem eru sjúklingum mínum til
gagns og nytsemdar eftir því sem
þekking mín og dómgreind frekast
fær við ráðið. Forðast mun ég að að-
hafast nokkuð illt eða óréttlátt gagn-
vart þeim. Engum mun ég gefa Iyf
svo honum verði að aldurtila."
Hegðunar- og siðareglur hljóta að
einhverju leyti að fylgja breyttum
tímum, lífsháttum, lífsviðhorfum og
starfsháttum, en kjarninn á ekki að
breytast. Frá því síðari heimsstyrj-
öldinni Iauk hafa ýmis ný viðhorf
skapast: Nefna má geysiörar fram-
farir í læknisfræði, ný viðhorf varð-
andi þagnarskyldu, hratt vaxandi
tölvunotkun, frjálsar fóstureyðingar,
líknardráp tilraunir á mönnum, líf-
færaflutninga, endurlífgun, lyfjamis-
notkun.
Vegna þessa hafa siðareglur lækna
verið í stöðugri endurskoðun, og eru
til margar yfirlýsingar (declarations)
þar að lútandi frá síðustu árum og
eru þessar helstar:
1948: Endurskoðun á Hippokrates-
areiðnum. (Oft nefnt Genfar-
heit lækna.)
1949: Nýjar siðareglur lækna sam-
þykktar í London.
1964: Helsinki-yfirlýsingin um á-
kvæði og leiðbeiningar við
kliniskar rannsóknir.
1968: Sidney-yfirlýsingin varðandi
dauðann.
1948: Samþykktar siðareglur lækna,
codex ethicus, á íslandi.
1970: Osló-yfirlýsingin um fóstur-
eyðingar.
1975: Tokyo-yfirlýsingin urn fang-
elsanir og pyntingar.
1977: Hawaii-yfirlýsingin um geð-
lækningar.
Pað er rétt, að menn geri sér grein
fyrir því, að framangreindar reglur
eða yfirlýsingar eru aðeins til leið-
beiningar en munu ekki vera lög-
fræðilega bindandi.
Næst ætla ég að greina frá nokkr-
um atriðum Sidney-yfirlýsingarinnar
varðandi dauðann. Par segir, að
ákvörðun dauðastundarinnar sé í
flestum löndum á ábyrgð lækna.
Yfirleitt sé hægt að ákveða að ein-
hver sé dáinn með venjulegum hætti,
þ. e. a. s. þegar lífsnauðsynleg líf-
færakerfi eru hætt að starfa. Dánar-
stundin er talin sú, þegar hjarta og
lungu hætta að gegna hlutverki sínu
11
Nokkur orð um dauðann
Ólafur Þ. Jónsson svæfingalæknir