Læknaneminn - 01.09.1981, Side 14

og önnur dánareinkenni koma í ljós.
Tvö atriði í nútímalæknisfræði gera
þetta þó flóknara: í fyrsta lagi, að
hægt er að sjá vefjum líkamans fyrir
súrefni með notkun véla, þótt líkam-
inn hafi orðið fyrir óbætanlegum
skemmdum (hér mun átt við heila-
dauða). í öðru lagi eru líffæraflutn-
ingar. Mikilvægt er að geta ákveðið,
hvort skemmd á Iíffæri sé varan-
leg. I þessu sambandi skiptir
mestu máli dómgreind lækna og
kliniskt mat, en heilaritua er talin
hjálpleg. Þegar dauðastund hefur
verið ákvörðuð, er Ieyfilegt að hætta
tilraunum til endurlífgunar og má þá
fjarlægja Iíffæri til líffæraflutnings, ef
farið er eftir lögum og reglum í við-
komandi landi. Þegar þannig stendur
á, skulu tveir læknar ákveða dauða-
stundina.
Evrópuráðið hefur einnig látið
fara frá sér ráðleggingar varðandi
réttindi sjúkra og deyjandi. Þar segir
m. a.:
„Hagsmunum hinna sjúku er ekki
undantekningarlaust best borgið
með notkun nýtískutækni til að
lengja lífið.
Deyjandi sjúklingar vilja deyja í ró
og með virðingu og helst meðal ætt-
ingja og vina. — Engir hagsmunir
aðrir en hins deyjandi ráði ákvörðun
dauðastundar."
Dauðann ber að með ýmsum
hætti. Sumir deyja vegna ellihrum-
leika, aðrir af völdum sjúkdóma og
enn aðrir vegna slysfara. Hér á landi
munu flestir enda líf sitt á sjúkrahús-
um eða um 80-90 af hundraði. Þeir
sem deyja í heimahúsum eða utan
sjúkrahúsa munu flestir deyja ein-
hverskonar skyndidauða. A sjúkra-
húsum deyja flestir á almennum
sjúkradeildum, en allstór hópur á
gjörgæsludeildum þar sem oftast eru
vistaðir þeir, sem mest eru veikir eða
slasaðir. Hjá mörgum hefur dauðinn
verið fyrirsjáanlegur um nokkurn
tíma svo sem hjá þeim sem haldnir
eru illkynja eða langvarandi sjúk-
dómum, en oft er einnig um skyndi-
dauða að ræða.
Spítalalæknar eru því meira eða
minna meðal deyjandi fólks í sam-
bandi við starf sitt. Það er hlutverk
þeirra að stuðla að því, að sjúklingar
hljóti eins mildan dauðdaga og hægt
er. Annað starfsfólk á hér einnig hlut
að máli. Það er oft rætt um, hvernig
eigi að undirbúa sjúklinga fyrir dauð-
ann, hvað eigi að segja og hvað ekki.
Ég held, að ekki sé til nein ákveðin
formúla í því efni, því aðstæður eru
svo misjafnar og sömuleiðis einstakl-
ingarnir. Hér skiptir mestu máli að
lina þjáningar eins og hægt er og vista
sjúklinga þar sem ró og friður ríkir,
þar sem aðstandendur geta verið hjá
þeim síðustu stundirnar. Dómgreind
og reynsla viðkomandi Iæknis er
mjög mikilvæg.
A gjörgæsludeildum er þetta oft
nokkru minna vandamál, því að
deyjandi sjúklingar þar hafa oft misst
meðvitund all-löngu fyrir dauða-
stundina.
A gjörgæsludeildum og reyndar
öðrum sjúkradeildum þarf að taka
tillit til ýmissa aðila vegna deyjandi
sjúklinga. í fyrsta lagi er það sjúkl-
ingurinn sjálfur, í öðru lagi aðstand-
endur, í þriðja lagi aðrir læknar og í
tjórða lagi hjúkrunarfræðingar og
annað starfsfólk deildanna.
Sjúklingurinn á rétt á því, að allt sé
gert fyrir hann sem hægt er og að-
stæður leyfa og aktivri meðferð er
haldið áfram meðan nokkur batavon
er. Öll meðferð er hinsvegar til-
gangslaus, ef sjúklingurinn er úr-
skurðaður heiladauður, en það er
gert með kliniskri rannsókn og með
aðstoð heilaritunar og röntgenrann-
sókna á blóðrás í heila. Þegar þannig
stendur á er oftast dregið úr aktivri
meðferð. Ekki er réttlætanlegt að
hefja eða halda áfram tilgangslausri
meðferð. í siðareglum lækna er ekki
ætlast til þess að læknar lengi dauða-
stríðið, en líkni hinsvegar og lini
þjáningar.
Vegna aðstandenda er það nauð-
synlegt, að læknar setji sig nákvæm-
Iega inn í sjúkrasögu og meðferð
sjúklingsins og gefi aðstandendum
réttar og nákvæmar upplýsingar í
byrjun og síðan eftir því sem ástand
breytist eða aðrar aðstæður gefa til-
efni til. Ekki mun talið heppilegt, að
aðstandendur séu yfir sjúklingnunt
allan sólarhringinn, heldur styttri
tírna í einu. Mikið álag er að vera
hjá stórslösuðum eða fárveikum
12
LÆKNANEMINN “-/.s.i - 34. árg.