Úrval - 01.06.1963, Side 65

BEETHOVEN, HINN FJJRÐULEGl
73
hljóma? Já, vissulega, en jsað er
ekki ástæðan. Býr dýpt þeirra
yfir óendanlegum leyndardómi,
sem vér hljótum að kafa til
botns í? Já, en það er ekki þess
vegna. Er hljóðfæraskipan
þeirra sérstaklega litskrúðug og
tilfinningarík? Ekki sérstaklega.
Mín skoðun er sú, að ástæðan
sé þessi: Beethoven tók tónlist-
ina niður af þeim fótstalli form-
fegurðar, sem Haydn og Mozart
höfðu sett hana á, og fékk henni
sess mitt í hringiðu lífsins. Hann
skóf af henni gljáann, ef ég má
orða það svo. Hann hristi liana
og teygði, þar til hún tók að
gera það, sem hann vænti af
henni — að bera fram vanda-
mál, vekja geðsliræringar, koma
af stað gróskumikilli hreyfingu
og baráttu. I sinfóníum sínum
sneri hann hvers manns trega
og hvers manns brosi upp i
tónlist. í þeim er ekki að finna
neinn lélegan samsetning eða
augljós töfrabrögð. Beethoven
gerir hvorki að rétta manni
vasaklút, né hringja bjöllum
trúða yfir höfði manns. Engu að
síður gerði hann tónlistina
„mannlega“. Þvi er það, að sin-
fóníur Beethovens finna þegar
hljómgrunn lijá fleirum heldur
en nokkrar aðrar sinfóníur.
Beethoven var innan við þrí-
tugt, þegar hann lauk við
„Fyrstu sinfóníuna“, árið 1800.
Þá var hann fullur af metnaði,
gáðkafullur og ekki laus við hé-
gómagirni, og ætlaði að sigra
hljómlistarborgina Vín með á-
hlaupi, sem slaghörpusnilling-
ur. Hann fann innra með sér
geysilegan kraft, en enn sem
komið var fór hann að almenn-
um venjum og samdi glaðværa
stofutónlist, gekk um g'öturnar
vel til fara í hreinni knip])linga-
skyrtu. Til hans sóttu nemend-
ur og aðdáendur úr hæstu stétt-
um.
En brátt kom í ljós kviðvæn-
leg merki vaxandi heyrnar-
deyfu. I fyrstunni reyndi Beet-
hoven að leyna þessum ágalla.
Hann tók að forðast samkvæm-
islífið. Þegar hann gat ekki
lengur leynt þessu — hann var
þá 32 ára — dró hann sig í lilé
til Heiligenstadt, lítillar útborg-
ar nálægt Vín. Viðbrögð Beet-
hovens voru ætíð öfgafull, hvort
heldur i sorg eða gleði. Nú út-
hellti hann harmi sínum i löngu
skjali, sem nefnt hefur verið
„Erfðaskrá“ hans.
„Það er ógerningur fyrir mig,
að segja við menn: „Talið
hærra, hrópið, þvi að ég heyri
illa.“ Hvernig gat það komið
til mála, að ég viðurkcnndi, að
það eina skynfæri, sem átti að
vera fullkomnara hjá mér en
öðru fólki, væri gallað, skyn-
færi, sem einu sinni var svo há-