Úrval - 01.06.1963, Page 94

102
Ú R V A I.
guSi! dýrS, dýrð.“ Allir þökkuðu
guði, sem heyrt hafði bænir
þeirra og örvæntingaróp, guði,
sem veitt hafði þeim frelsi og
leyft þeim eftir svo margra ára
bið, að sjá andlit velgerðarmanns
þeirra.
„Ég þakka þér, kæri Jesús, fyrir
að fá að sjá Linkum forseta,“
hrópaði kona, sem stóð á þrösk-
uldi Iiins fátæklega heimilis síns,
með augun fljótandi í tárum og
spenntar greipar.
Gangan var löng og forsetinn
stansaði andartak til að hvila sig.
„Guð blessi yður, Linkum for-
seti,“ sagði gamall negri og laut
höfði, meðan gleðitáfin runnu
niður kinnar hans.
Forsetinn tók ofan hattinn og
laut hljóður höfði.
Enginn vafi var á því, hvernig
Suðurríkin brugðust við þeirri
yfirlýsingu Lincolns, að allir
þrælar skyldu frjálsir. En jafn-
vel í Norðurríkjunum mætti hún
talsverðri gagnrýni: „Lincoln,“
sögðu margir „veitti svertingjun-
um frelsi og leyfði þeim að ganga
í herinn, einungis vegna þess að
Norðurríkin voru að tapa strið-
inu.“
í ræðu, sem Lincoln hélt í
Cincinnati þann 17. september
1859, sagði hann meðal annars:
„Ég álít þrælahald rangt bæði
siðferðilega og stjórnmálalega ...“
En það sem olli þvi að and-
stæðingar hans hófu hinar misk-
unnarlausu árásir á hann, var
bréf sem hann skrifaði Horace
Greeley við New York Tribune
þann 22. ágúst 1802:
„Aðaltilgangur minn með þess-
arri baráttu er á, að bjarga Ríkja-
sambandinu og hvorlci að bjarga
þrælahaldi né útrýma því.“
Svo heldur hann áfram: „Ef
ég gæti bjargað Ríkjasamband-
inu, án þess að frelsa nokkurn
þræl, myndi ég gera það; ef ég
gæti bjargað því með því að- frelsa
alla þræla, myndi ég gera það;
og ef ég gæti bjargað því með þvi
að frelsa suma og hirða ekki um
aðra, myndi ég einnig gera
það ...“
„Þarna sjáið þið,“ hrópa and-
stæðingar hans jafnvel í dag —
„maðurinn kemst í mótsögn við
sjálfan sig. Fyrst heldur hann því
fram, að þrælahald sé siðferði-
lega rangt, en sv'o lýsir hann því
yfir, að hann myndi ekkert gera
til að afnema það, ef hnn gæti
bjargað Ríkjasambandinu með
öðru móti.“
Nákvæm athugun' á stefnu Lin-
colns og tilgangi hans leiðir eng-
ar mótsetningar í ljós. Hann lét
Ríkjasambandið ávallt ganga fyr-
ir öllu 'öðru — í samræmi við
forsetaeið sinn. Hann leyndi ekki
þessarri staðreynd í hinum ár-
lega boðskap sínum til þingsins,
fáum mánuðum eftir að hann rit-