Úrval - 01.06.1963, Síða 95

LINCOLN OG AFNÁM ÞRÆLAHALDSINS
aði fyrrnefnt bréf til Greeiey. En
þegar hann ávarpa'ði þingið 1.
desember 1862, hafði hann kom-
izt að fastri niðurstöðu um það,
hvernig hann gæti sameinaði þessi
tvö viðfangsefni — þrælahald og
björgun Ríkjasambandsins.
Lincoln var sjálfum sér sam-
kvæmur til æviloka. Þann 17.
marz 1865 (einum mánuði og
tveimur dögum áður en hann dó)
komst hann m. a. svo að orði í
ávarpi sem hann flutti: „Ég hef
ávallt talið að allir menn ættu
að vera frjálsir. En ef einhverj-
ir ættu að vera þrælar, ættu það
að vera þeir, sem vilja að aðrir
séu það. í hvert skipti, sem ég
heyri einhvern mæla með þræia-
haldi, finn ég hjá mér sterka
löngun til að reyna það á hon-
um.“
Þann 14. apríl fór Lincoln for-
seti með fjölskyldu sinni 1
Fords-leikhúsið í Washington, til
að sjá „Our American Cousin".
Inni í forsetastúkunni varð Lin-
coln þess ekki var, þegar bakdyr
stúkunnar opnuðust — og hann
fékk aldrei vitneskju um það, að
maður að nafni John Wilkes hefði
laumazt inn í stúkuna.
John Wilkes miðaði skamm-
byssu á hnakka forsetans og
greip í gikkinn. Skotið var ban-
vænt og launmorðinginn komst
i burtu í öllu uppnáminu. Seinna
var han handtekinn og drepinn
103
af hermanni, sein fann hann á
bændabýli í 'Virginíu.
Lincoln var fluttur í hús hinum
megin við veginn, andspænis
leikhúsinu og þar andaðist hann
morguninn eftir. Stanton her-
málaráðherra grét, er hann
heyrði fréttirnar og svo gerðu
fleiri.
En enda þótt Lincoln hefði
veitt þrælunum frelsi, þá lifði
hann það ekki, að sjá þeim veitta
vernd til að njóta þess. Það gerði
þingið með nokkrum breytingar-
tillögum. Ein þeirra hljóðaði svo:
„Hvorki ánauð né þrælkun, öðru
vísi en refsing fyrir glæpi, er
leyfileg í Bandarikjunum eða
öðrum stöðum er lúta dómsvaldi
þeirra. Því næst kom 14. gr. er
veitti hinum fyrrverandi þrælum
fullan borgararétt og bannaði
hverju ríki að neita slíkum rétti.
Og loks 15. gr. er veitti frelsingj-
unum kosningarrétt. Nú voru
þeir vopnaðir með öllu því er
lögin gátu gefið þeim. Þeir voru
Ameríkumenn — þessir forfeður
mínir. Og það varð ég líka.
Þegar maður lítur nú til baka,
að heilli öld liðinni, vaknar sú
spurning fyrst í huga manns,
hvernig þvi máli hafi vegnað, sem
Lincoln hóf fyrstur baráttuna
fyrir.
Tvimálalaust má fullyrða að
því hafi vegnað vel — ekki að-