Úrval - 01.06.1963, Side 110

118
ÚR VAL
SÍÐARI árum hefur
lífeðlisfræðingum
orðið ljóst að við
mennirnir og þau
dýr, sem með okkur
iifa á jörðinni, eigum margt
sameiginlegt. Með þvi að athuga
líf og eðli frænda okkar meðal
dýranna, getum við fræðzt mik-
ið um uppruna okkar, eðlis-
hvatir o. fl.
Mörg þau einkenni, sem við
töldum alltaf vera séreinkenni
mannsins og þjóðfélagsins, s. s.
sókn eftir eignum og valdi,
heimilisást og heimþrá, hafa nú
reynzt vera undantekningalaus
einkenni allra hryggdýra. Þess-
ar uppgötvanir hafa kollvarpað
svo mörgum eldri kenningum að
það mætti nánast kalla það
byltingu i náttúruvísindum.
Fyrstu merkin um þessi nýju
sjónarmið, eða fyrirboði þeirra,
er að finna í bók eftir brezka
fuglafræðinginn Eliot Howard.
Áður höfðu allir tekið þá kenn-
ingu Charles Darwin fullgilda,
að áflog fuglanna á vorin væru
út af kvenfuglunum. En athug-
anir Howards leiddu það berlega
í ljós, að það, sem karlfuglarnir
börðust raunverulega um, var
landeign, jarðnæði. Þegar vora
tekur fljúga karlfuglarnir norð-
ur á undan kvenfuglunum. Á
hreiðursstöðvunum velur hver
karlfugl sér sérstakt svæði, sem
hann afmarkar, með söng sinum
og ver gegn öllum karlfuglum
sömu tegundar. Þegar svo kven-
fuglarnir koma er auðvelt fyrir
hvern þann karlfugl sem hefur
tryggt sér öruggt umráðasvæði
að krækja sér í maka og sjálft
makavalið verður sjaldan til-
efni til mikilla átaka.
Fuglarnir merkja landeign
sína með söng, en flest spendýr,
sem lifa fremur í heimi lyktar
en hljóðs, gera það með því að
einkenna mörk umráðasvæðis
síns með einkennendi þef. Ljón
og tígrisdýr gera það með þvagi
sínu. Önnur dýr hafa sérstaka
þefkirtla í sama tilgangi. Með-
al sumra dádýra- og hjartarteg-
unda, er kirtill fyrir ofan aug-
að, sem framleiðir lyktarsterk-
an, fitukenndan vökva sem dýr-
ið nuddar á greinar og kvisti,
svo að engum getur dulizt, hver
hefur helgað sér svæðið. Villt
dýr, sem tekin hafa verið, ein-
kenna sér búr eða girðingar á
sama hátt. Þar með hafa þau
gert búrið að heimili sinu og
oft baka þau sér meiri fyrir-
höfn við að halda öðrum dýr-
um fyrir utan það, en að kom-
ast sjálf út úr því. Ég sá glöggt
dæmi um það í dýragarðinum í
Zúrich í Sviss, þar sem forstjór-
inn, dr. Heine Hediger, ætlaði
einu sinni að sýna mér lítinn
apa. Þegar við nálguðumst búr-